Söz vaxtına çəkər. Ötən ilin bu vaxtları idi. Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin qabağında toplaşan jurnalist ordusunu görən ağbirçək bir qadın gəlinini öldürdüyü üçün həbs olunan oğlu üçün az qala yalvarırdı qələm əhlinə: “Neyləyəydi bu adam? Namus üstündə öldürdü də. Papağımızı yerə soxmuşdu, qəsəbəyə çıxa bilmirdik o ləçərin əlindən. Uşaqlarını camaat barmaqla göstərirdi. Balam da bunların Elə ilk andaca ətrafdakı reaksiyalara diqqət etdim.

Cəmiyyət üçün bu cür cinayətlər də, onun səbəbləri də adiləşib. “Qadın xəyanət edib? O zaman öldürülməlidir də. Yazıq kişi neyləyəydi?” Təxminən yanaşma belədir. Hətta ən inkişaf etmişimiz belə bu cür cinayətə az qala haqq qazandırır. Namusu itə atıblar, it yeməyib… İnkişaf etməmiş Şərq ölkələrində çox vaxt bu sayaq cinayətləri yetkinlik yaşına çatmamış oğlan uşaqlarının da boynuna qoyurlar. Onlar bu əməli törətsələr də, az cəza alsınlar deyə…

Əslində son illər mətbuatda da bu cür xəbərlərin sayı artıb. “Namus cinayəti” başlığı ilə az qala hər gün iri-iri yazılar dərc edilir. Ekspertlərə görə, bu, cəmiyyətdə sözügedən xəbərləri adiləşdirir, insanlar üçün az qala normativ halına gəlir, şüurlarda da «namus cinayəti» söz birləşməsi özünə yer edir.

Amerikada qadını silahla, Hindistanda yandıraraq öldürürlər

Mövzunu eninə-uzununa təhlil etmədən illər öncə Əhməd Ağaoğlunun bu mövzuda dediyi maraqlı bir fikri yada salmaq yerinə düşərdi: “Əxlaqı təkcə cinsi münasibətlərlə məhdudlaşdıranlar insanı yalnız qurşağa kimi təsəvvür edənlərdir. Halbuki beldən yuxarı qəlb və ruha aid olan əxlaq sahələrində vəziyyət daha acınacaqlıdır”. Bu günümüzü əks etdirən çox gözəl bir ifadə forması olsa da, reallıqlar başqa mətləbdən xəbər verir.

Öncə ümumi rəqəmlərdən başlayaq. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Demoqrafik Fondunun məlumatına görə, hər il dünyada 5 mindən çox qadın namus məsələsinə görə öldürülür. Qadın cinayət qurbanlarının 70 faizi ərləri, ya da sevgililəri tərəfindən öldürülür. Dünyada hər 3 qadından 1-i həyatının bir dönəmində zorakılığa məruz qalır. Hər 5 qadından 1-i isə həyatının hansısa mərhələsində təcavüz və yaxud təcavüz cəhdinin qurbanı olur. ABŞ-da hər 90 saniyədə 1 qadın təcavüzə uğrayır, İraqda 2003-cü ilin aprelindən bu yana ən azı 400 qadın təcavüzə uğrayıb. Bu cinayətlər daha çox Banqladeş, Braziliya, Ekvator, Misir, Hindistan, İsrail, İtaliya, İordaniya, Mərakeş, Pakistan, Türkiyə, Uqanda və İngiltərədə baş verir.

“İndi namus cinayətinin adını intihar qoyurlar…”

ABŞ-da qadınlar daha çox silahla öldürülür, Hindistanda amansız yola əl atırlar. Hindlilər qadınları döyür, sonra da yandırırlar. Polislərə isə “mətbəx qəzası” deyib, canlarını qurtarırlar.

Türkiyədə mürtəce tayfa adət-ənənələri və namus məsələsi qadınların həyatı üçün real təhlükədir.

Əvvəllər cinayət qurbanı zorlanmış qız olurdu, indi həyat yoldaşı…

“Təmiz dünya” İctimai Birliyinin araşdırmalarına görə, ötən il 56 qadın öldürülüb, 32 qadınla bağlı isə ölümə qəsd faktı qeydə alınıb. Öldürülən qadınlardan 24 nəfəri qısqanclıq zəminində, 9-u ailə münaqişəsi zamanı, 1-i isə namus üstündə qətlə yetirilib. Daha 18 nəfər münaqişə nəticəsində öldürülüb. Qısqanclıq zəminində ölümə qəsdlə üzləşənlər 21 nəfər, münaqişə nəticəsində ölümə qəsdlə üzləşənlər isə 12 nəfər olub. Araşdırmaya görə, 2012-ci ildə 15 qadın əri tərəfindən öldürülüb. Kişilərin öz həyat yoldaşlarını öldürməyə cəhd etməsi ilə bağlı isə 13 fakt qeydə alınıb. 2 qadını qardaşı qətlə yetirib. Ölümə qəsdlə bağlı isə bu faktların sayı 4 olub. Kürəkəninin qətlə yetirdiyi qayınanaların da sayı az deyil — 4 nəfər. Bacısı oğlu tərəfindən 5 nəfər, tanışı tərəfindən 10 nəfər, atası tərəfindən isə 1 nəfər qətlə yetirilib. Öldürülən qadınların 3-ü balta, 3-ü isə tüfənglə qətlə yetirilib. Ölüm halları ilə bağlı qalan 50 hadisə bıçaqla törədilib.

Əvvəllər namus cinayətlərinin qurbanları əxlaqsızlıq edən və təcavüzə uğramış qızlar olurdusa, bu gün ailədaxili problemlər nəticəsində öldürülən qadınların üzərinə ləkə kimi “əxlaqsız” damğası vurulur və cinayətkar özünü namuslu insan kimi təqdim edir.

Eyni təşkilatın KİV-də apardığı monitorinqə əsasən, 2012-ci ildə təxminən 109 “namus üstündə qətl” törədilib, bu cinayəti törətmək istəyi ilə bağlı təxminən 63 cəhd qeydə alınıb. 2011-ci ildə 136 nəfər öldürülüb. 2013-cü ildə isə artıq təxminən 38 “namus üstündə qətl” törədilib.

Problem bütün dünyanı bürüyür — “The İndependent” belə yazır

Bununla yanaşı, “namus üstündə qətl” problemi bütün dünyada yayılıb.Bu problemə “The İndependent” qəzetinin icmalçısı Robert Fisk də diqqət yetirib. Öz materialında R.Fisk qeyd edir ki, sonuncu qadağan mövzulardan biri dünyada hər il ən azı 20 min qadının “namus üstündə” öldürülməsidir.

“Problem təkcə Yaxın Şərqin ərazisi ilə məhdudlaşmır: bu xəstəlik sürətlə yayılır” deyə, o qeyd edir.

Hüquq müdafiəçilərinin və KİV-in məlumatına görə, guya ailənin şərəfinə xələl gətirmiş günahsız insanların qətlləri ildən ilə artır.

2012-ci ilin rəsmi məlumatına görə, Azərbaycanda 5 478 qadın zorakılıq qurbanı olub. Birmənalı olaraq onların əksəriyyətini “namus cinayətlərinin qurbanları” adlandıra bilərik. Əslində cinayət məsuliyyəti yaradan əməl kimi nəzərdə tutulmayan namus və ya əxlaqi dəyərlərin qorunması mümkün deyil.

Namus cinayətlərinin adını intihar qoyurlar

Psixoloqlar isə məsələni tamam fərqli aspektdən izah edir. Onların qənaətinə görə, öldürülən qadınların heç də hamısı əxlaqsız olmur. Çünki öldürülən zərif cinsin nümayəndələrinin bir hissəsi iftiraya məruz qalan qadınlar, digər bir hissəsi isə ailə adət-ənənələrinə üz çevirən qadınlardı. Öldürülən 10 qadından 2-nin əxlaqsız olma ehtimalı var. Amma bunu da heç kəs sübuta yetirə bilməz.

Daha bir məqam isə odur ki, hazırda namus cinayətlərinin adını da intihar qoyurlar. Dünyadakı intiharlara nəzər saldıqda, aydın olur ki, qadın intiharları ilə kişi intiharları fərqlidir. Kişilər əsasən silahdan özlərinə atəş açmaqla, maşınla qəza törətməklə intihar edirlər. Qadınlar nisbətən asan yol seçirlər, özlərini asırlar. Yaxın Şərqdə isə vəziyyət spesfikliyi ilə seçilir. Qadınlar intihara məcbur edilirlər. Qadınları elə vəziyyətə salırlar ki, o, çarəni yalnız ölməkdə görür.