BMT belə deyir, Səhiyyə Nazirliyi isə “yaraşıqlı” statistika yaymaqla işini bitmiş sayır

Bir neçə gün əvvəl Bakıdakı 7 saylı doğum evində uşaq dünyaya gətirən 22 yaşlı Pəri Məmmədova vəfat edib. Gənc ana iki gün əvvəl vəziyyətinin pisləşməsi səbəbi ilə 1 saylı şəhər xəstəxanasına, oradan isə Mərkəzi Gömrük Hospitalına aparılsa da onun həyatını xilas etmək mümkün olmayıb.

Doğum evinin baş həkimi Xatirə Murtuzayeva mətbuata açıqlamasında ölümün doğuşla bağlı olmadığını və mərhumun doğuşa gətirilən zaman vəziyyətinin ağır olduğunu vurğulayıb. Deyib ki, doğuşdan sonra xəstənin yalnız böyrək çatışmazlığından əziyyət çəkdiyi müəyyənləşib.

Mərkəzi Gömrük Hospitalı isə bu haqda ümumiyyətlə susub.

Hər halda 22 yaşlı ananın vəfat etməsi ölkədəki ana və uşaq ölümlərini yenidən gündəmə gətirir. Hələ bu ilin iyulunda Bakıda I Bakı Beynəlxalq Neonatoloji Konqresinin açılış mərasimində çıxış edən səhiyyə nazirinin müavini Elsevər Ağayev son 20 ildə Azərbaycanda körpə və ana ölümlərinin xeyli azaldığını qeyd etmişdi. Onun sözlərinə görə, bu rəqəm 14,9 promileyə qədər enib.



Belədirsə, bəs gənc analar və uşaqların ölümü niyə hələ də davam edir?

Ailə Planlaşdırılması Mərkəzindən virtualaz.org saytına verilən açıqlamaya görə, əsas səbəb ailələrin avamlığıdır. Mərkəzin nümayəndəsi deyir ki, hamilə qadınlar qadın məsləhətxanalarına və ya aidiyyəti qurumlara məcburi şəkildə cəlb olunmalıdır. Onun sözlərinə görə, qadın məsləhətxanalarının vəziyyətini yaxşılaşdırmaq da əsas şərtdir: “Qadın məsləhətxanalarının maddi-texniki bazası gücləndirilməlidir. Tək həkimlərin deyil, tibb işçilərinin də ixtisası artırılmalıdır. Qadınlar ilkin hamiləlikdən doğum evinə gedənədək müasir üsullarla müayinədən keçirilməlidir. Hamilə qadınlar ayda heç olmasa bir dəfə həkim qəbulunda olmalıdır. Bizdə bu yoxdur. Adam var ki, həkim onun arxasınca üç ay düşür”.

Mərkəzdən bildirildi ki, ana və uşaq ölümlərini azaltmağın yollarından biri evlənmək istəyən cütlüklərin məcburi şəkildə talessemiyadan tutmuş cinsi yolla keçən xəstəliklərə qədər müayinədən keçməsini təmin etməkdir.

Respublika Ailə Sağlamlıq Mərkəzinin ginekoloqu Aytən Abdullayeva ana və uşaq ölümü hallarının baş verməsini həkim səhlənkarlığından daha çox qadınların öz xəstəliklərini gizlətmələri ilə bağlayır. O, virtualaz.org-a açıqlamasında dedi ki, bəzi qadınlar ailə həyatı quranda onlarda vərəm, şəkərli diabet və digər xəstəliklərlə bağlı problemlərin olur, amma onlar bunu gizlədirlər: “Onların gizlətdiyi patologiya isə hamiləlik dövründə üzə çıxır. Qadınlar vaxtında müayinədən keçməlidir. Xarici mühit də əsas amildir. Bura kimyəvi preparatların, konstruktiv maddələrin qəbulu və kimyəvi şüalanma daxildir. Əhali bilgiləndirilməlidir. Məncə, bu maarifləndirmə işi orta məktəbin sonuncu siniflərindən aparılmalıdır. Bu sahədə mətbuatın gücündən də istifadə olunmalıdır. Yalnız bu halda problemin öhdəsindən 80 faiz gəlmək mümkün olar”.

Qadın Krizis Mərkəzinin rəhbəri Mətanət Əzizova isə bu fikirdədir ki, ölkədəki ana və uşaq ölümləri mövcud təhlükənin göstəriciləridir: “Həkim məsuliyyətsizliyi, savadsızlığı, doğuşun ev şəraitində aparılması ölümlərin əsas səbəbidir. Üstəlik iqtisadi problemlər də burada rol oynayır. Müntəzəm olaraq müayinədən keçmək, analizlər vermək hər ailənin cibinə uyğun deyil. Nəinki təkcə hamiləlik dövründə, nikaha daxil olmamışdan öncə də həkim müayinəsindən keçmək lazımdır. Amma bilirik ki, bizim əhali belə məsələlərdə səhlənkardır, analar qızlarına "arxayın"dır, oğlanlar da özlərinə. Səbəblərdən biri də həkim və mama çatışmazlığı ilə bağlıdır. Elə bölgələr var ki, orada bütün rayonda cəmi bir akuşerka işləyir. Tibb bacıları həm həkimlik edir, həm akuşerkalıq, həm də uşaq həkimidirlər”.



Mərkəz rəhbəri deyir ki, ananı belə erkən yaşda itirməsi uşaq üçün gələcəkdə ciddi travma olur. Hələ körpə vaxtından o, özünü günahkarlandırmağa başlayır: “Eyni hal doğuş zamanı uşağını itirən qadınlara da aiddir. Sonradan bu qadınlar ikinci dəfə ana olmağa qorxur. Bu vəziyyət ailə daxilində də gərginlik yaradır. Bəzən hətta boşanmalarla nəticələnir. Ana və uşaq ölümü bir-birilə sıx bağlı məsələlərdir. Problemin kökü də eynidir”.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondunun “Dünya əhalisinin durumu-2012” adlı hesabatında göstərilir ki, Azərbaycanda hər 100 min doğuş zamanı 38 ana dünyasını dəyişir. Ölkədə doğuşların 88 faizi peşəkar tibbi personal tərəfindən qəbul edildiyi halda qalan 12 faizi ev şəratində və peşəkar tibbi yardım olmadan baş verir. Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyi isə faktların əksini söyləyir. Nazirlikdən verilən məlumata görə, əvvəlki illərlə müqayisədə ölkədə ana və uşaq ölümlərinin sayı azalıb. 2012-ci ildə hər 100 min qadından təxminən 15-i doğuş zamanı vəfat edib. Bunlardan hər 1000 doğuşdan 42-si isə 15-19 yaşlı anaların payına düşür. Mütəxəssislərin fikrincə, əsas problemlərdən biri də məhz budur. Belə ki, 15 yaşında ailə qurmuş qızın rəsmi nikah sənədi də olmur. Çox zaman bu qızlar poliklinikaya qeydiyyata da düşmür və təbii olaraq həkim müayinəsindən əksər hallarda yayınırlar.

Səhiyyə Nazirliyi mətbuat xidmətinin rəhbəri Anar Qədirli Azərbaycanda ana və uşaq ölümlərinin sayının son illər azaldığını təsdiq edir. Belə ölümləri təəssüflə qarşılayan xidmət rəhbəri məsələnin daim Səhiyyə Nazirliyinin nəzarətində olduğunu və təqsirkarların cəzalandırılacağını vurğuladı.



Xatırladaq ki, təkcə 2012-ci ildə Azərbaycanda 26 ana ölümü hadisəsi qeydə alınıb. Bu il ərzində ölkədə doğuş zamanı 10-dan çox ana və uşaq ölümü faktı qeydə alınıb. Bu hadisələrin 4-ü Bakıda, digərləri isə Astara, Saatlı, Beyləqan, Ağdam, Şamaxı, Göygöl və digər rayonlarda baş verib. Ana ölümü faktlarına görə iki şöbə müdiri və bəzi rayonların baş mama-ginekoloqu işdən azad edilib.