Külli miqdarda vəsait havaya sovurulub, Bakının su təminatı, kanalizasiya sistemi bərbad gündədir ASC rəhbərliyinin vəd etdiyi problemsiz gələcək niyə reallaşmır?
2005-ci ildən indiyədək büdcədən su və kanalizasiya sisteminin qurulmasına 2 milyard manatdan çox vəsait ayrılsa da, vəziyyət ildən-ilə düzəlmək əvəzinə daha da ağırlaşır. Bakıda ən çox rastlaşdığımız mənzərə - yağış yağan kimi paytaxtın mərkəzi küçələrinin gölməçələrdən keçilməz olması, kanalizasiya sisteminin bərbad vəziyyətindən xəbər verir. Maraqlıdır ki, həmin ərazilərin hamısı yenicə təmirdən çıxıb, kollektor sistemlərinin qurulması üçün vəsait ayrılıb. Təmirdən sonra məlum olur ki, kollektor sistemi ya quraşdırılmayıb, ya da işləmir.
8 ilə bitməyən layihələr

Qeyd edək ki, respublika üzrə yeni kanalizasiya və su sisteminin qurulması üçün xüsusi dövlət proqramları hazırlanıb. Bunlar həm dövlət büdcəsindən, həm də beynəlxalq maliyyə kreditləri hesabına həyata keçirilir. Dövlət büdcəsindən bu istiqamətə 2 milyard manat, beynəlxalq təşkilatlardan isə 1,8 milyard manat yönəldilib. Hazırda 38 rayonun 350 kənd və qəsəbəsində su təchizatının yaxşılaşdırılması istiqamətində işlər getdiyi deyilir. Bunların 17-si dövlət büdcəsi hesabına, 21-isə Dünya Bankı, Asiya İnkişaf Bankı, İslam İnkişaf Bankı və digər təşkilatlardan cəlb olunmuş kreditlər vasitəsilə reallaşdırılır.
Bundan əlavə, 1 milyard dollar Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin tikintisinə xərclənib. Lakin bu qədər pulun suya axmasına baxmayaraq, əhalinin içməli su ilə təminatında ciddi dəyişikliklər baş verməyib. Adıçəkilən su kəmərində böyük yeyintilər aşkar olunandan sonra «Azərsu» ASC rəhbərliyində sadəcə dəyişiklik oldu, heç bir məmur məsuliyyətə cəlb olunmadı. Yeni rəhbərlik iş başına keçəndən sonra büdcədə bu istiqamətdə daha böyük pullar ayrıldı. Məsələn, 2 milyard manatın 1,3 milyardı məhz son iki ildə istifadə edilib. Şəki və Gəncənin su, kanalizasiya boru xətlərinin dəyişdirilməsinə 2005-2013-cü illərdə 30 milyon manat vəsaiti təkcə Azərbaycan tərəfi israf edib. İldən-ilə ayrılan pullar azalmaq əvəzinə, 2-3 dəfə artıb.

Bakının rayoları nə üçün tez-tez susuz qalır?

Bu layihələrin şəffaf icrası ilə bağlı müəyyən şübhələr var. Qeyri-şəffaflıq daha çox mülkiyyətçilərə verilən kompensasiyalarda, kommunal xətlərin çəkilişi zamanı keyfiyyətli materiallardan istifadə edilməməsində, içməli suyun keyfiyyətinin hələ də düzəlməməsində özünü təzahür edir.
Məsələn, «Azərsu» ASC-nin mətbuat xidməti gündəlik pres-relizlər yayaraq, suyun verilişi ilə bağlı fasilələrin yaranmasına görə üzr istəyir. Hər dəfə Bakının müxtəlif rayonlarında içməli suyun və kanalizasiya xətlərinin təmir olunmsına görə fasilələr yaradılır. Bunu əhalini fasiləsiz su ilə təmin etmək üçün boru xətlərinin yenidən qurulmasıyla əlaqələndirirlər. Son iki ildə Bakının hər bir rayonu üzrə 4-5 dəfə suyun verilişi müvəqqəti dayandırılıb. Xətai rayonu üzrə aparılan təmir zamanı 2012-ci ildən suyun fasiləsiz veriləcəyi ilə bağlı vədlər verilmişdi. Lakin il yekunlaşmağa doğru gedir, Xətai sakinləri vədlərin reallaşmadığını görürlər. Bu il sözügedən rayon üzrə suyun gündəlik verilişində yaradılan fasilənin saatı daha bir müddət uzadılıb. Bu da aparılan yenidənqurma işlərinin keyfiyyətsiz görülməsindən xəbər verir. Bakının bütün rayonlarında eyni durum hökm sürür.

«Azərsu» əhalidən qanunsuz olaraq, sayğacların pulunu yığır

Adının çəkilməsini istəməyən mütəxəssis qəzetimizə diqqət çəkən faktlar təqdim edib. Onun sözlərinə görə, layihələrin icrasına nəzarət zəif olduğundan smeta dəyəri ildən-ilə şişir: «Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin ilkin smetası təqribən 300 milyon manat hesablanmışdı. Sonradan 800 milyon manata qədər şişirdildi. Bu vəsait Dövlət Neft Fondundan ayrılmışdı.
Asiya Yenidənqurma və İnkişaf Bankı isə Göyçay rayonunun su və kanalizasiya sisteminin yenidənqurulmasına kredit ayırıb. Monitorinqlərdən məlum oldu ki, ciddi nəzarət olmadığınan mövcud su sistemini dağıdıb, bərpasını isə vaxtında yerinə yetirməmişdilər. Sonra acınacaqlı bir durum yarandı. Yüksəklikdə su anbarı düzəltmişdilər, qışda boruların partlaya biləcəyini nəzərə almamışdılar. Borular partlayandan sonra rayonun bütün su sistemi iflic duruma gətirdilər. Məcbur olub büdcədən əlavə vəsait ayırdılar ki, dağılmış sistemi düzəltsinlər. Nəticədə layihənin smetası bir qədər də böyüdü və icrası artıq neçə ildir ki, davam edir».
Mütəxəssis bildirdi ki, bu barədə Asiya Yenidənqurma və İnkişaf Bankına narahatlıqlarını çatdırıblar: «Beynəlxalq təşkilat nəzarət üçün əlavə mütəxəssislərin cəlb edilməsini tövsiyyə etdik, lakin razı olmadılar. O zaman su sayğaclarının quraşdırılmasının kredit hesabına həyata keçiriləcəyini və əhalidən heç bir vəsait alınmayacağını bildirmişdilər. Sonradan məlum oldu ki, «Azərsu»nun əməkdaşları sayğacın pulunu əhalidən yığıb».
Mütəxəssis əlavə etdi ki, «Azərsu»nun beynəlxaq təşkilatlardan aldığı kreditləri su tariflərinin qaldırılması hesabına ödənilməsi planlaşdırılır: «Bir tərəfdən sayğacların pulunu yığmaqla, digər tərəfdən tarifləri qaldırmaqla kredit borclarını ödəməyə çalışacaqlar».
Paytaxtın fasiləsiz su ilə təminatındakı problemə toxunan mütəxəssisə görə, xətlərdəki suyun 60 faizi itkiyə məruz qalır: «Dünya Bankı 2006-ci ildə bununla bağlı tədqiqat apardı. Məlum olmuşdu ki, suyun 35 faizi Bakıya gələn zaman, 25 faizi isə daxilə paylaşmada itir. Bunun bərpası üçün 3 milyard manat vəsait lazım olduğunu hesablamışdılar. Düşünürəm ki, «Oğuz-Qəbələ-Bakı» su kəmərinin tikintisinin əvəzinə, su itkisinin qarşısının alınmasına vəsait yönəldilməsi daha effektli olardı».

«Azərsu» məhkəmə qərarlarını icra etməkdən boyun qaçırır

Hüquqşünas Həmid Xəlilovun isə sözlərinə görə, «Azərsu» həyata keçirdiyi layihələrdə mülkiyyət hüquqlarını kobud şəkildə pozur. Qurum əlmak sahiblərinə kompensasiya ödəmək imtina edir: «Məsələn, «Oğuz-Qəbələ-Bakı» su kəmərinin çəkilişi ilə bağlı minlərlə mülkiyyətçinin torpağı əlindən alındı və əvəzində heç nə ödənilməldi. Mülkiyyətçilərdən bir neçəsini məhkəməyə verdi. Məhkəmə proseslərində uduşlarımız olsa da, «Azərsu» israrla ödəməkdən imtina edir. Məsələ o yerə çatır ki, məhkəmə iraçıları «Azərsu»yun maliyyə hesablarına həbs qoyur. Qurum ödəniş aparmaqdan yayınmaqla prosesi bacardığı qədər uzatmağa çalışır. İcraçıların köməyi olmadan şikayətçi qurumdan pulunu ala bilmir».

Dünya Bankının əməkdaşı layihələrə ciddi nəzarət etdiklərini deyir

Dünya Bankının Azərbaycandakı nümayəndəliyinin əməkdaşı Zaur Rzayev bildirdi ki, «Azərsu» ilə iki layihə üzrə işləyirlər: «O cümlədən, texniki missyaların aparılması yolu ilə işlərin gedişinə nəzər salırıq. Podratçılarla imzalanan bütün müqavilələr təşkilat tərəfindən təhlil olunur. Dünya Bankının qaydalarına görə, layihə icra olunarkən sosial və ekoloji normalara əməl etməlidir. Bütün bunlar kredit sazişlərində öz əksini tapır. Həmçinin hər bir layihə üzrə müstəqil texniki nəzarətçi şirkəti seçilir. Onlar podratçılarla birgə müvafiq qaydalara əməl edilməsinə nəzarət edirlər».
Beynəlxalq təşkilatın əməkdaşı bildirdi ki, maliyyələşdirdikləri layihələr çərçivəsində hər hansı bir torpaq alınması və köçürülməsi nəzərdə tutulmayıb. «Maliyyə vəsaitlərinin istifadəsinə dair monitorinqlər aparmısınızmı» sualına isə Z.Rzayev belə cavab verdi: «Layihə ilkin dəyərləndirilən zamanı podratçının seçilməsi haqqında hesabata, müqavilələrə Dünya Bankı tərəfindən baxılır. Növbəti mərhələdə müstəqil texniki nəzarət şirkəti tərəfindən görülən işlərin həcmi təsdiq edilir. Məhz onların təqdimatına əsasən, Dünya Bankı hissə-hissə ödənişlər aparır».
«Azərsu» ASC mətbuat xidmətinin rəhbəri telefon zənglərimizi qaldırmadığından, qurumun mövqeyini öyrənə bilmədik.

bizimyol.info