Fazil Qəzənfəroğlu: “Xalqın marağını təmsil edən insan xalqdan necə üzr istəyə bilər?”

Ölkənin ictimai-siyasi gündəmi ilə bağlı suallara Böyük Quruluş Partiyasının sədri, deputat Fazil Qəzənfəroğlu cavab verib.

- Fazil bəy, “Adamyeyənlər” məqaləsinə görə, sizə qarşı müəyyən hücumlar var. Siyavuş Novruzov sizi ciddi tənqid edib, bildirib ki, sizinlə yazıçı Əkrəm Əylislinin ermənipərəst fikirləri arasında ciddi bir fərq yoxdur. Bu fikirləri qəbul edirsinizmi?

- Mən bu haqda Milli Məclisdə izahatımı verdim. Hər kəsin zövqü var və anladığı şəkildə məsələlərə yanaşır. Əlbəttə, mənim yazıma münasibət birmənalı deyil. Hər kəs anladığı formada buna şərh verə bilər. Hesab edirəm ki, Siyavuş Novruzovun yanaşması doğru olmadı. Mən də fikrimi elə parlamentdə dedim. Sizə deyim ki, mən bu mübahisəni genişləndirmək istəmirəm. Çünki mən hər halda müəyyən şeyləri gözləyirəm. Xüsusilə, deputat həmkarların bir-birinə münasibətdə belə xətti seçməsini də doğru hesab etmirəm. Ona görə də, Milli Məclis auditoriyasından kənarda bunun müzakirəsini açmadım. Hər halda mən öz fikirlərimi bundan sonra da bədii üslubda ifadə etmək düşüncəsindəyəm. Əgər, bu kiməsə xoş və aydın olmursa, fikirlərini deyə bilərlər. Bu halda kimin haqlı olduğunu cəmiyyət qiymətləndirməlidir.

- Siyavuş Novruzov sizdən tələb edir ki, təkzib verib xalqdan üzr istəyəsiniz. Bu tələbi yerinə yetirəcəksinizmi?

- Ümumiyyətlə bu üslub və davranış texnologiyasına zidd yanaşmadır. Azərbaycan xalqı deyəndə kimi nəzərdə tuturlar? Mən məqaləmdə bir sıra adamyeyənlərin olduğunu söyləmişəm və Azərbaycan xalqını da həmin adamlar yeməklə məşğuldurlar. Bu halda mən Azərbaycan xalqından niyə üzr istəməliyəm? Əksinə, mən Azərbaycan xalqının maraqlarını ifadə etdiyim üçün bu məqalə ilə çıxış etmişəm. Bildirmişəm ki, bu qədər israfçılıq etmək, büdcə vəsaitini dağıtmaq olmaz. Xalqın marağını təmsil edən insan xalqdan necə üzr istəyə bilər? Bəzən kimlərsə deyir ki, bizi başqası ilə müqayisə etməyin. Bəs onda neyləyək? Biz müqayisə şəraitində özümüzün yaxşılığa doğru inkişafını təmin edə bilərik. Biz özümüzü erməni, lap elə gürcü ilə də müqayisə edirik. Durub özümüzünü şişirtməliyik? Biz müqayisəni doğru hesab edirik. Ona görə də, özümüzü ermənilərlə də, avropalılarla da müqayisə fonunda nöqsanları görməli və həm də çalışıb düzətlməliyik.

- Sizi konkret razı salmayan məqam nədir?

- Söhbət məni razı salan və ya salmayan məqamdan getmir. Mən mənəvi ehtiyac duyuram ki, ölkəmizin həyatında olan boşluqlar, neqativ hallar, eləcə də müsbət məsələlərlə bağlı görüşlərimi bildirim. Mən onsuz da Azərbaycanın daha bir fərqli modeldə olmasını istəyən bir siyasi dünyagörüşə sahibəm, ona görə də indiki Azərbaycanın müsbət və yaxşı məqamlarını qeyd edirəm. Amma eyni zamanda israfçılıq, gələcəyi düşünmədən və proqnozlaşdırmadan siyasi kurs aparmaq narahatedici məqamlardır. Qarabağ məsələsində hazırlığın olmamasını da narahatedici məqam sayıram. Məsələlər bundan ibarətdir. Bir sözlə, bu bir mənəvi ehtiyacla bağlıdır. Ona görə də, məsələyə münasibətimizi bu formada ifadə edirik.

- Sizin fikirlərinizə qarşı ciddi basqılar hiss olunur. Bu sizin bir qədər geri çəkilməyinizə səbəb ola bilərmi?

- Mənim indiki üslubum belədir ki, əslində öz fikirlərimi o qədər də sərt formada ifadə etmirəm. Mən Azərbaycan və onun gələcəyi ilə bağlı baxışlarımı bu və ya digər formada diqqətə çatdırmağı borc hesab edirəm. Ona görə də, hansı təzyiqin olması məni bir o qədər də düşündürmür. Yenə qeyd edirəm ki, mən sözlərimi inkiraçı üslubda demirəm. Yaxışını qeyd etməklə, amma nöqsanları da göstərirəm. Həm də nöqsanları göstərərkən başqalarını zərbə altında qoyacaq, qərəzli formada ittiham edəcək yanaşmalardan kənarda dururam. Ona görə də, belə hallar olur. Əslində mən bəzən bu münasibəti sosial məkanda da, başqa yerlərdə də görürəm. Ona görə də, buna çox vaxt sərf etməyinə dəyməz. İndi mən Azərbaycan futbolu ilə bağlı məqalə ilə çıxış edəcəyəm. Orda da bəzi problemlərə toxunmuşam. Hansı ki, biz daha fərqli şeyləri ortaya qoya bilərik. Ermənilərlə müqayisə aparmışam. Biz, özümüzü bizə yaxın məsafədə olan ölkələrlə müqayisə etməliyik. Bizim bu müqayisə zəmnində özümüzü qəbul etdirməyimiz önəmlidir. Odur ki, bu məsələlərdə bir o qədər də narahat olmağa dəyməz. Biz öz yolumuzu getməliyik. Kimin nə deməsinə vaxtımızı ayırsaq, onda gərək heç bir iş görməyək.

- Necə düşünürsünüz, sizin üslubunuzda yazılan məqalələrin, verilən bəyanatların təsiri olurmu?

- Əlbəttə olur. Cəmiyyətin müəyyən təbəqəsi var ki, onlar qışqırıqdan və səs-küydən uzaq, daha düşünərək problemlərə baxışı ortaya qoymağın tərəfdarıdır. Bu həm də çoxluqdur. Bu çoxluq radikal müxalifət çevrəsində olmayan, düşünmək üçün vəsait təqdim etməyən, ancaq hakimiyyət olan ümumi narazılıq və nifrət fonunda mövcudluğunu qoruyan kiçik marjinal çevrədən fərqlidir. Onlar cəmiyyət həyatında çox şeyləri dəqiq görən və bunu deməkdən qorxan, amma eyni zamanda cəmiyyətdə proseslərin tədricən dəyişməsində maraqlı olan böyük toplumdur. Əslində biz, bu topluma yönəlik olaraq öz fikirlərimizi bölüşürük. Daha soyuqqanlı düşünərək Azərbaycanda təlatümsüz bir dəyişiklik etməyi arzulayan kəsimə özümüzün müxtəlif məsələlərlə bağlı mövqeyimizi təqdim edirik. Əslində bu bir boşluqdur. Fikrimcə, bunu ziyalılar, intellektuallar etməlidir. Ancaq bu sanki siyasətçilərin boynuna yıxılan missiya kimi qalır. Çoxları həm də özünü bundan yayındırır. Ancaq mənim zənnimcə, biz bundan yayınmamalıyıq. Hətta bu bizə nə qədər rahat olmasa, mənfi hücumları təkan verəsə də, bu yolu davam etdirməliyik. Çünki cəmiyyət, xalq və dövlət bizimdir. Onun yaxşı gələcəyinin ideoloji bazasında tutmuş doğru istiqamətə yönləndirilməsi işinə qədər hər birimiz məsuliyyət daşıyırıq.

- Köhnə “Sovetski” deyilən yaşayış massivində dövlətin insanların mülkünə əl qoymasını, bazar qiymətinə uyğun konpensasiya verməməsini necə qiymətləndirirsiniz?

- Təbii ki, yaşayış yerini dəyişmək asan məsələ deyil. Amma digər tərəfdən də, müəyyən abadlıq işlərinin aparılması, küçələrin genişləndirilməsi şəhər üçün vacibdir. Bu iki məqam ziddiyyət təşkil edir. Hamını razı salacaq ideal variantı tapmaq da çətindir. Məncə, dövlət bu işləri daha aşkar prinsiplərlə görməlidir. Fikrimcə, verilən konpensasiyanın miqdarı, bunun bazar qiymətinə uyğun olub-olmamasını ictimaiyyətlə müzakirə edərək ortaya qoysa daha yaxşı olar. İndi sanki bir tərəf qiymət diktə edir, digər tərəf isə onu qəbul etmək zorundadır. Bu əlbəttə uyğun deyil. Yəni daha uyğun yol taparaq vətəndaşları razı salacaq vasitə ilə bu quruculuq işlərini həyata keçirmək lazımdır.

- Siz hüquqşünassınız. Mənim şəhərdə 10 kvadratmetr mülküm var və bunu satmaq istəmirəm. Siz zorla deyə bilərsinizmi ki, sizə bu qədər məbləğ veririk, buranı dərhal tərk edin?

- Əgər söhbət dövlət ehtiyacından gedirsə, Konstutisiya buna imkan verir. Ona görə də deyirəm ki, bütün bunlar qanuna salınmalıdır. Ancaq bu həm də vətəndaşın razılığı ilə həll olunmalıdır. Vətəndaşa da ədalətli variantlar təklif edilməlidir. Əgər variantlar ədalətsizdirsə, burada problemlər daima qalacaq. Odur ki, bunu etmək mümkündür və bu konstitusiyaya da uyğundur. Amma vətəndaşı razı salmamaq, bunu mülkiyyət hüququna basqı formasında diktə etmək yolverilməzdir.

- Sizcə, abadlıq işlərinin aparılması dövlət ehtiyacı siyahısına daxildirmi, sizə elə gəlmirmi ki, dövlət ehtiyacı deyəndə daha çox sərhəd boyu zolaqda dövlət sərhədlərinin etibarlı mühafizəsinin təmin edilməsi və müdafiə məqsədilə təhlükəsizlik əhəmiyyətli obyektlərin tikilməsi üçün torpaqlar dövlət ehtiyacları üçün alına bilər?

- Burada söhbət həm də yolların salınmasından gedə bilər. Bakı Şəhərinin Planı təsdiq edilir və bu müzakirə edilməkdədir. Ancaq ilk olaraq vətəndaşın təminatı həll edildikdən sonra bu məsələ həll edilə bilər. Burada hər iki tərəfin atmalı olduğu addımlar var. Vətəndaş mülkiyyətinin ədalətli şəkildə qiymətləndirilməsini, dövlət isə infrastrukturla bağlı problemləri həll etmək istəyir. Bunlar ziddiyyət təşkil etsə də, şəffaflıq olarsa insanları razı salmaq mümkündür.

- Sosial problemlərdən biri də intiharlardır. Mətbuatda aparılan monitorinqin nəticələri göstərir ki, intihar halları durmadan artır. Sizcə, dövlət hansı addımlar atmalıdır və atırmı?

- İntihar halları əksər ölkələrdə var. Mən bu mövzuda xüsusi məqalə ilə də çıxış etdim. Bu dövlətin hüquq mexanizminin tıxanmasından irəli gələn intiharlardırsa, deməli bu çox təhlükəli tendensiyadır. Dövlət hər bir vətəndaşın intihar etməməsi üçün yanına polis qoymayacaq. Dövlət hüquq, məhkəmə sistemini ədalət müstəvisinə gətirməlidir. Əks təqdirdə bu insanlar hüquqdan əllərini üzəndə özlərini asırlarsa, bu təhlükəlidir. Bir var insanı kimsə aldadıbsa, kiməsə borcu varsa və ya psixoloji problemlər səbəbindən intihar edir. Bir də, var insan açıq məhkəmə sisteminə ümidini itirdikdən sonra özünü asır. Bu tam başqa şeydir. Avropada daha çox intihar halları var, amma bu daha çox psixoloji amillərlə bağlıdır. Azərbaycanda bəzi intiharlar məhz hüququ işləməməsi ilə bağlı olduğundan təhlükəlidir. Dövlət bu sahədə ədalətli mexanizmi qurulmasına çalışmalıdır. Əks halda bu intiharların sayı artacaq.

- Milli Şurada baş verən prosesləri necə qiymətləndirirsiniz?

- Hər halda Milli Şurada baş verənlər daha çox insanların özlərinin konkret dövrün və situasiyanın düzgün şərh edilməməsindən irəli gəlir. Başqa sözlə, qarşıya böyük hədəflər qoyursan. Onu yerinə yetirə bilməyəndə problem yaranır. Müxalifət gərək hədəflərini doğru müəyyən etsin. Məğlub olanda, ideal məqsədlərə çata bilməyəndən sonra bir-birini qınama yolu tutulmamalıdır. Budur əsas problem. Fikrimcə, bunu aşmaq lazımdır. Əgər, bu aşılmasa, belə ittihamlar hər zaman olacaq. Çünki başqa iş yoxdur. Hakimiyyətə qarşı güc yoxdursa, nə etməlisən? Müxalifətin öz içində bu prosesi işləyirəm deyə mübarizə formasına çevirməlisən. Bu partiya onunla, o, bununla savaşır. Amma dərinə varanda görürsən ki, bu heç bir nəticə verməyən proseslərdir.

- Siz Milli Şuranın gələcək perspektivini necə görürsünüz?

- Mən açığını deyim ki, onun perspektivini görmürəm. İdeyasız qurumların perspektivi ola bilməz.

HÜSEYN ABBASOĞLU