Nurəddin Məmmədli:
“İnsanlarımız fəallaşsa, qısa müddətdə rejimin dəyişməsinə nail olmaq mümkündür”

Suallara Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası sədrinin müavini, professor Nurəddin Məmmədli cavab verib. O, əsasən Ukrayna və Azərbaycandakı siyasi situasiyanı müqayisə edib.
- Nurəddin bəy, son zamanlar Ukraynadakı siyasi prosesləri, Yanukoviç hökumətinin atdığı addımları daha çox Azərbaycan hökumətinin hərəkətləri ilə müqayisə edirlər. Sizcə, Ukrayna və Azərbaycan arasında hansısa siyasi oxşarlıqlar varmı?
- Bu gün dünyada siyasi, iqtisadi və demokratiya sahəsində proeslər sürətlə inkişaf etməkdədir. Bu mənada istənilən bir regionda baş verən proseslər dünyanın hər bir nöqtəsinə təsir göstərə bilir. Xüsusilə, söhbət dünyada siyasi düzənin dəyişməsindən, diktatura rejimlərinin demokratikləşməsindən gedirsə, təbii ki, bu məsələnin aktuallığını daha da artır. Ukrayna məsələsi isə ümumiyyətlə SSRİ-nin tərkibində olmuş respublikalar üçün əhəmiyyət daşıyan məsələdir. Çünki bu ölkələr eyni rejimdən çıxıb, Rusiyanın siyasi və hərbi təzyiqi altındadır. Odur ki, Ukraynada baş verən proseslərin Azərbaycana bilavasitə təsir etdiyini deyə bilərik. Əlbəttə, yaxın gələcəkdə hər hansı bir dəyişiklik olmasa da, Ukrayna hadisələri Azərbaycan üçün demokl qılıncına çevriləcək, eləcə də Putinin Rusiyasının Avrasiya İttifaqı və Gömrük Birliyi ideyasına sarsıdıcı zərbə olacaq. Bu da, Rusiyanın regionda təzyiq imkanlarının məhdudlaşdırılması demək olacaq. Əgər söhbət demokratikləşmə prosesindən gedirsə, Ukraynada baş verən hadisələr də, ölkəmizin xeyrinədir. Siz təsəvvür edin ki, 10 il bundan əvvəl dünyada 43-dən çox avtoritar-totalitar rejimlər mövcud idi. Ancaq indi bu rejimlərin hökmranlıq etdiyi iyirmidən çox ölkədə vəziyyət dəyişib. Sözsüz ki, Ukraynada gedən proseslərin ölkəmizə ciddi təsiri olmalıdır. Bu gün mətbuatda Azərbaycan xalqının Ukraynada baş verən hadisələrlə əlaqədar eyforik məna daşıyan təsirləri hiss olunur. Amma baş verən proseslər, tarixin öyrənilməsi yalnız imtahandan beş almaq üçün deyil, eyni zamanda nəticə çıxarmaq üçün vacibdir. Ukraynada baş verən hadisələr göstərdi ki, xalq nə qədər fəal olsa da, işin əsas ağırlığı siyasi partiyaların üzərinə düşür. Maydanda baş verən hadisələr bir daha ortaya qoydu ki, əsas hərəkətverici qüvvə siyasi partiyalardır. Odur ki, indi Azərbaycanda əsas məsələ siyasi proseslərin intensivləşməsi, vətəndaşların fəallığının funksiyalaşdırılmasına ciddi ehtiyac var. Bunun da, yolu siyasi partiyalarda təmsilçilikdən keçir.
- Yanukoviç diktator adlandırılsa da, Ukraynada ciddi müxalifət, güclü azad mətbuat var idi, müxalifəti yüzlərlə üzvü Ali Radada təmsil olunurdu. Bu mənada Azərbaycan müxalifətini və mətbuatını Ukrayna ilə müqayisə etmək nə dərəcədə doğrudur?
- Şübhəsiz ki, birbaşa eyniyyət axtarmaq cəhdləri qüsurludur. Müqayisə çox yaramaz metoddur, amma bunun alternativi də yoxdur. Ukrayna həqiqətən də Azərbaycandan fərqli bir məkan idi. Birincisi, Yanukoviçi diktator kimi təqdim etmək, onun Azərbaycan rəhbərliyi ilə müqayisəsini aparmaq tamam yersizdir. Çünki Yanukoviç diktator deyildi. İkincisi, Yanukoviç azad seçkilər nəticəsində xalqın iradəsi ilə hakimiyyətə gəlmiş siyasətçi idi. Sadəcə olaraq prezident seçildikdən sonra Yanukoviç Rusiyanın təsirindən çıxa bilmədi, eləcə də Ukrayna xalqının mövqelərinə uyğun pozisiyadan çıxış edə bilmədi. Bunun da nəticəsi olaraq cəzalandırıldı. Üstəlik nəzərə alın ki, Ukraynada minlərlə biznes adamları var ki, müxalifət mövqeyini ifadə edirlər. Eyni zamanda Ukraynadakı repressiyalar Azərbaycanda aparılan repressiyalarla eyni səviyyədə deyildi. Bütün bunları nəzərə almalıyıq. Ancaq mən Azərbaycan müxalifətinin zəifliyi haqda fikirləri obyektiv hesab etmirəm.
- Hansı səbəblərdən?
- Çünki seçkilər ərəfəsində Azərbaycan müxalifəti 15 mindən çox insanı bir yerə toplayaraq mitinqlər təşkil etdi. 17 milyona yaxın insanın yaşadığı, iqtisadi-sosial vəziyyəti Bakıdan qat-qat yaxşı olan Moskvada isə müxalifətin aksiyasına 22 min adam çıxmışdı. Qərb ekspertləri həm bundan təəccüblənirdilər, həm də Azərbaycan müxalifətinin güclü olduğunu vurğulayırdılar. Sevindirici haldır ki, müxalifət 2004-2005-ci illərdə yaşadığı böhran vəziyyətini arxada qoyub, artıq Azərbaycan gənclərinin sürətli təşkilatlanma prosesinin getdiyini görməmək mümkün deyil. Mən bunu üzv olduğum AXCP-nin timsalında görürəm. Eyni zamanda cəmiyyətin təşkilatlanması istiqamətində müəyyən tərpənişi hiss etməmək mümkün deyil. Əgər söhbət siyasi situasiyanın müqayisəsindən gedirsə, hakimiyyətimiz nə qədər təm-təraqlı, möhtəşəm görünsə də, Ukrayna hakimiyyəti qədər güclü deyil. Çünki bu hakimiyyət nəinki xalqın iradəsi əsasında formalaşıb, əksinə, xalqın nifrət ediyi bir quruluşdur, bu hökumətin fəaliyyətində müsbət hal tapıb demək mümkün deyil. Biz ancaq korrupsioner və xalqa qənim kəsilən bir rejimdən danışa bilərik. Kütləvi şəkildə narazılıq mövcuddur və bu getdikcə böyüyür. Mən dünən bu haqda da, fikrimi dedim. Baxın, dünənə qədər prezident Yanukoviçin başına toplaşaraq ondan mandat alanlar sonradan problemsiz şəkildə Yanukoviçin impincment edilməsinə səs verdilər. Bu o deməkdir ki, diktatorlarla dostluq yalnız onların kresloda oturduğu dövrlə bağlı ola bilər. Heç kəs onlarla birlikdə olmaq, əbədi olaraq onların məsuliyyətini üzərinə götürmək istəmir. Odur ki, klassik politoloji yanaşma baxımından Azərbaycan hökuməti olduqca zəif rejimdir. Bu rejimin də çökməsi üçün başqa ölkələrdə olan kütləvi və aşırı reaksiyalara ehtiyac olmayacaq. Bu rejim mütləq dəyişəcək. Azərbaycan rəsmi şəkildə Avropanın geopolitik məkanına daxildir. Azərbaycanda dəyişikliklərin olması labüddür. Sadəcə olaraq bu gerçəkliyin həyata keçməsi üçün xalqın ortaya iradə qoyması, daha fəallıq nümayiş etdirməsi vacib şərtdir. Yeri gəlmişkən, deyim ki, biz uzun illər qərb dünyasının ikili standartlarından əziyyət çəkmişik, onları ittiham etmişik və qınamışıq. Amma bu gün Azərbaycanda rejimin dəyişməsinə yeganə mane olan faktor xalqımızın fəaliyyətsizliyidir. Əgər biz, bu məsələsini həll edə bilsək, qısa müddətdə rejimin dəyişməsinə nail olmaq mümkündür.
- Ukraynada Yanukoviçin sosial bazası, elektoratı var idi. Sizcə, Yeni Azərbaycan Partiyasının real elektoratı nə qədər ola bilər?
- Azərbaycanda klassik mənada, formalaşan ənənələrə uyğun olaraq baxanda görürük ki, Yeni Azərbaycan Partiyası adlı siyasi institut mövcud deyil. Partiyaçılıq ideyası, onun formalaşması dünyada yeni bir şey deyil. Bu məsələ ətrafında kifayət qədər təcrübələr toplanıb, partiyaların yeni modelləri yaranıb, müxtəlif ideoloji formalar təklif edilib. Bu gün bütün bu kriteriyaların əsasında baxanda Yeni Azərbaycan Partiyasını bir partiya kimi qəbul etmək mümkün deyil. Bu partiyanın rəsmiləri iddia edirlər ki, hakim partiyanın 600 mindən çox üzvü var. Əslində bu şişirdilən rəqəmdir. İkincisi, 600 min insanın 540 mini dövlət büdcəsindən maliyyələşən insanlardan ibarətdir. Partiyanın nəzarət təftiş komissiyası yoxdur, qərarverici orqanı mövcud deyil. Sadəcə olaraq Siyasi Şura deyilən bir formatı ortaya atıblar, bu qurumun üzvlərinin siyahısını açıqlayıblar. Bu siyahıda olanların bəziləri partiyadan qovulub, bəziləri isə həbs edilib. Bir sözlə, bu partiya deyil. Mən yüz faiz əminəm və konkret bildirirəm ki, hakimiyyət dəyişəndən sonra, ümumiyyətlə Azərbaycan siyasi səhnəsində Yeni Azərbaycan Partiyası adında bir qurum mövcud olmayacaq. Bu partiyanın taleyi kommunist partiyasının taleyindən də pis olacaq.
- YAP-ın 2013-cü il üçün büdcəsi 7 milyon manat olub. Bəs real müxalifət partiyalarının ümumi büdcəsi, eləcə də AXCP-nin büdcəsi nə qədər olub?
- Müxalifətin heç bir büdcəsi yoxdur. Azərbaycanda siyasi partiyaların maliyyələşməsi prosesi baş verməyib. Partiyaların dövlət büdcəsindən maliyyələşməsi haqqında qanun formal xarakter daşıyır. Vurğulayım ki, siyasi partiyaların maliyyələşməsi haqda qəbul edilən qərar indiyə qədər hakimiyyət ətrafı siyasi qrupların ayrı-ayrı maliyyələşdirilməsi prosesini hüququ müstəviyə keçirdi. Əvvəl ayrı-ayrı monopolistə deyirdilər ki, filan siyasi dərnəyi sən yemlə, maliyyələşdir. İndi isə bu pulu büdcədən ayırırlar. Reallıqda heç bir müxalifət partiyası dövlət büdcəsindən bir qəpik belə almır. Əgər almırsa, deməli onun maliyyə hesabı haqqında danışmaq da yersizdir.

- AXCP olaraq sizin cari xərcləriniz, qərargahın saxlanılması üçün maliyyə tələb olunur. Bəs bunu necə əldə edirsiniz?
- Biz bunu partiya üzvlərinin üzvülük haqqı və ianələri hesabına həyata keçiririk. Bu da çox kiçik məbləğdir. Gündəlik cari xərclərimizi ödəyəcək səviyyəyə də uyğun deyil. Məsələn, Azərbaycan hökuməti aksiyada iştirak edib öz hüquqlarını tələb edən şəxslərə qarşı yüksək maliyyə sanksiyasını nəzərdə tutan təklifi Milli Məclisdə səs çoxluğu ilə keçirdi. İndi bu mürtəce qanun işləyir, baxmayaraq ki, bu Azərbaycan reallığını ifadə etmir. Sizcə, müəllimi və həkimi 150-200 manat əmək haqqı alan ölkədə 3,4 və ya 5 min manat cərimə ola bilərmi? Təsəvvür edin ki, insan aksiyaya çıxaraq öz haqqını tələb edir və buna görə, iri məbləğdə cərimə olunur. Əlbəttə ki, biz belə cərimələri çox çətinliklə ödəyirik. Bəzən isə ödəyə bilmirik. Bu faktor da şübhəsiz ki, ümumi işimizin təşkilinə ciddi təsir göstərir. Bəzən görürsünüz ki, YAP-ın ayrı-ayrı ideoloqları uzağa gedən iddialarla çıxış edirlər, deyirlər ki, müxalifət özünün maliyyəsi haqda hesabat verməlidir. Əgər dövlət bu partiyanı siyasi mövqeyinə görə, maliyyələşmədən kənarda saxlayıbsa, bu halda hakim partiya ondan niyə maliyyə hesabatı tələb edir? Fikrimcə, bu cəfəng fikirlər siyasətə, əxlaqa və hüquqa uyğun olmayan iddiadır.
HÜSEYN ABBASOĞLU