Zərdüşt Əlizadə:
“Bu qarmaqlar qabırğamızın altına möhkəm girib və çıxmır”

Suallara politoloq Zərdüş Əlizadə cavab verib. Siyasi şərhçi əsasən Ukrayna-Rusiya münasibətləri, bunun yaradacağı nəticələr, eləcə də Rusiyanın Azərbaycana təhdidləri haqqında deyilənləri şərh edib.

- Zərdüşt bəy, Ukraynada baş verən proseslər ikinci fazaya daxil olur. Rusiya Şərqi Ukraynaya sahib çıxmaq üçün bütün imkanlarını işə salıb və bu əraziləri də özünə ilhaq etmək niyyətindədir. Hazırda real durumu necə qiymətləndirirsiniz?
- Bir neçə tarixi amil hadisələrin belə inkişafına təkan verib. Birinci amil odur ki, 1988-1991-ci illərdə SSRİ-nin hakim zümrəsi yanlış qərarlar verdilər. SSRİ-ni demokratikləşdirmək, müasirləşdirmək, respublikaların hüquqlarını artırmaq əvəzinə ittifaqı dağıtdılar. Hansı ki, SSRİ tarixi nailyyət idi, böyük ərazi, vahid hüququ sistem, vahid standartlar, vahid dil və mədəniyyət, vahid hərbi, vahid iqtisadiyyat, nəhəng təbii sərvətlər, böyük elmi texnoloji potensial ortada idi. Səmərəsiz ictimai-siyasi qurumu demokratikləşdirmək, bazar iqtisadiyyatı prinsiplərini tətbiq etmək əvəzinə ölkəni dağıtdılar. Bundan sonra hər bir müstəqil ölkənin hakim zümrəsi öz xalqını və dövlətini qarət etəməyə başladı. Nəticədə Belarusu çıxmaq şərti ilə sənaye öldü, dağıldı. Sovet Azərbaycanı 67 ölkəyə cihaz və texnika satırdı. Müstəqil Azərbaycan isə xaricə neft məhsulundan başqa heç nə satmır. Azərbaycanın elmi-tədqiqat institutları, konstruktor büroları, yüksək səviyyəli alimləri var idi. İndi 2 alan tələbə 150 bal yığaraq universitetə daxil ola bilir. Bütün bunlar yanlış qərarların nəticəsi idi. Rusiya, Ukrayna, Azərbaycan və digər MDB ölkələrində indi dərin daxili böhran prosesi gedir. Bu ölkədə zəngin milyarderlər və dəhşətli kasıblar sinfi yaranıb. İşsizlik, bərabərsizlik hökm sürür. Hələ dövlət hakimiyyəti uğrunda da dəhşətli mübarizə gedir. Dövlət vəzifəsində olan həm də milyoner və ya milyarder olur. Sözümün mənası odur ki, SSRİ-nin dağılmasından sonra ziddiyyətlər indi üzə çıxmağa başlayıb.
Ukraynada isə bir neçə milyarder var. Rinat Axmedovun 15 milyard pulu var, Paroşenkanın da bir neçə milyardı var. Bunlar nə dahidir, nə də Bill Qeytsdir. Onlar xalq mülkiyyətini fırıldaq yolla ələ keçirən dələduzlardır. Yanukoviçdə bunlardan biridir. Ukraynada dövləti ələ keçirmək davası gedirdi. Bizim cəbhəçilərin bir tayı olan Yatsenyuk, Kliçko və başqaları ortaya düşərək camaatı mənasız şüarlarla ayağa qaldırdı. Hansı ki, Avropada Ukraynanı heç kəs gözləmir, çünki Ukraynada siyasi, ideoloji və iqtisadi böhran var. Amma müxalifətçilər camaatı aldatdılar ki, bəs Avropaya gedirik, siz əla yaşayasdınız. İnsanlarda ortaya töküldülər, oliqarxlardan bəzisi də buna pul ayırdı.
- Demək istəyirsiniz ki, bütün günah Ukrayna xalqında və müxalifətində idi?
-Xeyr. Ukraynada rüşvətxorluq, korrupsiya mövcud idi. Amma bir tərəfdən də Qərb insanları qızışdırır və Ukraynanı Rusiyadan qoparmağa çalışırdı. Belə şəraitdə müxalifət dövlət çevrilişi həyata keçirdi və Yanukoviç qaçmalı oldu. Rusiyada buna reaksiya verərək Krımı tutdu. Krımın işğalı və ilhaqı Ukrayna siyasətçilərinin günahıdır. Bu ilin fevralında Krımın işğal ediləcəyini Kremli də heç kim düşünmürdü. Amma Ukrayna müxalifətçilərinin səriştəsizliyinin nəticəsində bunlar baş verdi. Rusiya Krımı tutdu, indi Putin Ukraynanın Avropa Birliyinə və NATO-ya qoşulmamasına zəmanət almaq üçün tələb edir ki, Krımsız Ukrayna feddarallaşmalıdır. Rusiyameylli, yüksək sənayesi və təbii sərvəti olan Şərqi Ukrayna federal subyekt olmalıdır və Konstitusiyada yazılmalıdır ki, Şərqi Ukrayna razı olmasa Ukrayna dövləti heç bir beynəlxalq təşkilata qoşula bilməz. Rusiya NATO-nun ordusunun öz sərhədlərinə qədər gəlib çıxmasını istəmir və bunu anlamaq olar. Real vəziyyət bundan ibarətdir. Bir sözlə, dava yorğan davasıdır. Baş verənlər geosiyasi davadır və Ukrayna xalqı da bunun qurbanı olub.
- Şərqi Ukraynada deyildiyi kimi ruspərəstlər, ukraynapərəstlər çoxdurmu?
- Məsələ ondadır ki, Ukraynanın acgöz, tamahkar müxalifət liderləri Ukrayna dövlətini məhv etdilər. Onlar üç aparıcı Avropa dövlətinin xarici işlər nazirlərinin iştirakı ilə Yanukoviçlə müqavilə imzalamışdılar. Müqavilyə görə, bu ilin dekabrında seçkilər keçirilməli idi. Amma müxalifətin bu acgöz siyasi liderləri tələsdilər, hakimiyyəti devirdilər və nəticədə Krım əldən getdi, indi isə Şərqi Ukrayna ayağa qalxıb. Düzdür, müxalifətçilər hakimiyyətə gəldi, amma ərazisinin bir hissəsi Qarabağın taleyini yaşadı. Oljas Süleymanovun məşhur kəlamı var: millətçilərin hakimiyətə gəldiyi ölkələrdə millətin başına daş düşür. Kiyevdə millətçilər hakimiyyətə gəlib, hakimiyyəti tutdular. İndi bunlar ilk olaraq neyləməlidir? Əlbəttə, cəmiyyəti toparlamalı, mövcud olan ziddiyyətləri həll etməyə çalışmalıdır. Bunlar isə gələn kimi rus dilini haqda danışmağı qadağan etdilər. Bu da Rusiyaya imkan verdi ki, Şərqi Ukraynada camaatı ayağa qaldırsın. Az sonra bəyan etdilər ki, NATO-ya, Avropa İttifaqına gedirlər. Bu da, vəziyyəti kəskinləşdirdi. Nəzərə alın ki, ukraynalıların bir hissəsi NATO-nu istəsə də, bir hissəsi istəmir. Bu isə Rusiyaya imkan verir ki, müəyyən işləri görsün.
- Ukraynada nə qədər rus var?
- Haradasa 8-10 milyon civarında rus var. Hazırda Ukrayna millətçiləri onların hüquqlarını tapdalayırlar. Donetski vilayətində 4 milyon insan yaşayır. Onun heç olmasa 2 milyonu rusdur və öz hüquqlarını tələb edirlər. Xarkovda, Luqanskidə isə 40 faiz rus var. Əlbəttə ki, onların hamısı ruspərəst deyil. Amma görəndə ki, burada rusların hüququ pozulur, dərhal uyurlar Rusiyanın təbliğatına. Kiyev hakimiyyəti isə ağıl işlətmək əvəzinə zor işlədir. Amma unudurlar ki, Putinin zor imkanı daha çoxdur.
- Bu proseslər hansı nəticələr ortaya qoyacaq, proqnozlarınız varmı?
- Mən yüz faizlik heç nə deyə bilmərəm. Amma bir neçə variant var. Variantlardan biri odur ki, hakimiyyətə gələn adamlar seçki keçirib hakimiyyətlərini legitimləşdirsinlər. Onlara seçkini keçirmək lazımdır. Rusiya da anlayır ki, bu adamlar Rusiyanın düşmənləridir. Ona görə də, çalışırlar ki, bu seçki baş tutmasın. Bunun üçündə vəziyyət kəskinləşməli, sabitlik pozulmalıdır. Buna da obyektiv zəmin var. Çünki Ukraynada hakimiyyətə gələnlərin siyasəti bizim cəbhəçilərin siyasəti kimi balqabaq siyasətdir. Onlar cəmiyyətlə hesablaşmırlar, əsassız olaraq qərbə ümid edirlər. Qərb Ukraynaya görə Rusiya ilə nüvə-raket müharibəsinə qalxıb bəşəriyyətə son verəcək? Bunu axmaqlar anlaya bilər. Əgər Ukrayna hakimiyyətinin ağlı olsa, referenduma gedər. Bu referendumda beynəlxalq təşkilatların nəzarəti altında olmalıdır. Belə olan halda Ukraynanı federallaşdırmaq tərəfdarları olanların məğlubiyyəti yüz faizlik olacaq. Rusiya Krımı götürəndən sonra hətta Ukrayna əhalisinin Rusiyaya simpatiya bəsləyən hissəsi də, artıq bu ölkəyə nifrət edir. Amma Kiyevin siyasi rəhbərliyi buna getməkdən çəkinir. Onlar ehtimallardan belə çəkinirlər. Onlar niyə hakimiyyətə gəliblər? Əlbəttə, Ukraynanı inkişaf etdirmək üçün deyil, varlanmaq məqsədilə. Ukraynada oğurlanmalı yer isə ancaq Şərqi Ukraynadadır. Sənaye, iqtisadiyyat, şaxtalar, metallurgiya hamısı burdadır. Odur ki, hakimiyyətə gələnlər Şərqi Ukraynanı itirmək istəmirlər. Beləcə didişmə gedir. Bu necə bitəcək, qərb bu proseslərdə hansı səviyyədə iştirak edəcək, Putin geri çəkilib-çəkilməyəcəyini demək olduqca çətindir. Hələlik Putin anlayır ki, onu alçaldırlar. Bilir ki, bu dəfə də geri çəkilsə, qərb yenə üzərinə gələcək, ondan növbəti güzəştlər tələb edəcək. Rusiyada düşünür ki, Şərqi Avropanı, Pribaltikanı verib, sərvətlərin bir hissəsini güzəştə gedib. Ancaq Qərb deyir ki, yenə ver. Həm də sirr deyil ki, qərb siyasətşünaslığı Rusiyanın parçalanması planları üzərində işləyir. Rusiya isə bunu bilir və çalışır ki, bütün cəbhə boyu ABŞ-a müqavimət göstərsinlər.
- Zərdüşt bəy, Azərbaycana Rusiyadan şimal küləklərinin əsməsi haqqında mətbuatda çoxlu sayda məqalələr, təhlillər yer alır, politoloqlar bu haqda fikirlər səsləndirir. Siz Rusiyadan Azərbaycana qarşı təhdidlər görürsünüzmü?
- Xəzri şimal küləyidir və əsəndə Bakının havasını dəyişir. Şimal küləyindən qorxmaq lazım deyil. Siyasi mənaya gəldikdə isə, siz müstəqil ölkənin vətəndaşısınız. Bəs siz azadsınızmı, rihafınız yüksəkdirmi, özünün gələcəyini görürsənmi, pulun, evin varmı? Yox. Bəs bu müstəqillikdən kim qazanıb, milyoner olubsa, bu müstəqillik daha çox onlara əl verir. Ona görə müstəqilliyi Məmmədə sıramaq istəyəndə, Məmməd deyəcək ki, bu müstəqillik mənə nə verib? Üstəlik dövlət müstəqil olsa da sənayesini, elmini, intellektual potensialını itirib. Üzə çıxan kimlər olub? Milli Məclisə baxın, nazirlərimizə və məmurlarımıza diqqət edin. Biz onlarla fəxr edə bilərikmi? Sual budur. Müstəqillik xalqa əziz bir şey kimi sırınır, amma bu əslində Moskvanın mərkəzi prokurorluğunun nəzarətindən xilas olan oğruların azadlığı deməkdir.
İkincisi, məncə, Moskva bütün dünya ilə müharibə eləmək fikrində deyil. Kremli hazırda Krım problemi ilə məşğuldur, fedarallaşma qarmağı ilə Ukraynanı Kremlin divarlarından asır. Bundan əvvəl isə Moldovanı Dnestryanı respublika qarmağı, Gürcüstanı Osetiya və Abxaziya qarmağı, Azərbaycan və Ermənistanı isə Dağlıq Qarabağ qarmağı ilə asıb. Bu qarmaqlar qabırğamızın altına möhkəm girib və çıxmır. İndi Moskva işləyən mexanizmi niyə dəyişsin? Gül kimi asılı ölkələrik də. Müstəqil olsaq da, əslində biz asılı ölkəyik. Maliyyə siyasəti, iqtisadi siyasət, hərbi siyasət, xarici və daxili siyasət xarici ölkələrdən asılıdır. Mən inanmıram ki, Rusiya yaxşı işləyən mexanizmi pozaraq yeni əməliyyat keçirsin. Hələ mətbuat yazır ki, Putin SSRİ-ni bərpa etmək istəyir. Bu onun nəyinə lazımdır? Putinin quruluşu oğru dəstəsidir və Rusiyanı qarət edirlər. Onlar milyarderlərdir. Onların nəyinə lazımdır ki, SSRİ-ni bərpa etsinlər. Onlar sadəcə olaraq oğurlamaq istəyir və qərbə deyirlər ki, bizim bostanımıza girməyin. Məncə, şimal küləyi haqda yazılanlar əsassızdır. Hələlik mən görmürəm ki, Rusiya Ukrayna hadisələrindən sonra başqa MDB ölkəsinə girsin. Bu ölkələrin hamısı itaət edir.
HÜSEYN ABBASOĞLU