İsgəndər Həmidov:
“Azərbaycan hökuməti İrandan qorxmamalı
və milli məsələdə Tehranın üzərinə getməlidir”

Sabiq daxili işlər naziri, Milli Demokrat Partiyasının qurucusu İsgəndər Həmidov suallarımıza cavab verib. Sabiq nazir partiya quruculugundan, Milli Şura və onun siyahısından, habelə xarici təşkilatların qrant vermələrindən, təzyiq altında olma səbəblərindən, Rusiyanın addımlarından və rəsmi Tehranın hərəkətlərindən danışıb.
- İsgəndər bəy, neçə vaxtdır mətbuatda görünmürsünüz. Bununla belə iddia edilir ki, siz vaxtı ilə qurduğunuz partiyanın yenidən toparlanması istiqamətində işləyirsiniz. Bu doğrudurmu?
- Biz ortadayıq və görsənirik. Partiyamızda toparlanır. Bu yaxınlarda Naxçıvanda partiyanın konfransı keçirilib. Eləcədə Qaradağ və Binəqədi rayonlarında konfransımız keçirilib. Məqsəddə qurultaya getməkdir. Amma mən İsgəndər Həmidov olaraq siyasətdə yoxam. Sadəcə olaraq uşaqlar ağsaqqal qismində məni toplantılara dəvət edirlər, bəzən məsləhət alırlar. Məndə əlimdən gələn köməyi edirəm. Sizdə bilirsiniz ki, mən mətbuatdan hər zaman qaçmışam. Mətbuatda da hərə birinə xidmət edir. Xidmət edənlərə xidmət etmək də mənə yaraşmaz.
- Hazırda partiyada fəaliyyət nədən ibarətdir, iki yerə parçalanan Milli Demokrat Partiyasını birləşdirmək mümkün olacaqmı?
- Sizə dediyiniz kimi partiya iki yerə bölünüb. Ancaq aşağılar hər zaman bir yerdə olub və indi də bir yerdədirlər. Hazırda birləşmiş qurultaya getmək istəyirlər ki, birlik olsun və vahid rəhbərlik yaransın. Bir sözlə yalnız partiyanın rəhbərliyində olan şəxslər ayrılmışdı. Aşağılar isə hər zaman birlikdə olublar. Hazırda ikiyə bölünən partiyanın iki sədri var və yəqin ki, oturub müzakirələr aparıb sonda anlaşar, bir-birlərini başa düşərlər.
- Bu günə qədər bu partiyaların sədrləri sizin iştirakınızla görüşüblərmi?
- Xeyr. Mən təşəbbüs göstərib heç kimi görüşdürməmişəm. Nəzərə alın ki, hər iki sədr təcrübəli, ağlı başında olan və uzun illər siyasətlə məşğul olmuş şəxslərdir. Mənim onları bir araya gətirməyimə heç bir ehtiyac yoxdur. Onların özləri başa düşməlidir ki, güc olanda siyasi partiya ilə hesablaşırlar, güc olmayanda isə partiya heç kimin yadına düşmür və ona əhəmiyyətdə verilmir. Yani siyasətdə əsas faktor güc anlayışıdır.
- İsgəndər bəy, sizin üzvləriniz nə qədərdir, bu gün toparlanın çağırışı etsəniz hansı sayda insan dərhal bir araya gələ bilər?
- Təxminən 3000-3500 insan toparlana bilər. Bu saat gənclikdə bu işlərə maraq göstərir, köhnə hərakatçılar da tədricən aktivləşir. Bizim döyüş yolumuz birlikdə keçib və hamı bir-birindən xəbər tutmaq istəyir.
- Son zamanlar Milli Şuranın tərkibi açıqlandı. Orada bir çox şəxslər kimi sizin də adınıza rast gəlinmədi...
- Açığını deyim ki, bu məsələ ilə maraqlanmamışam. Heç mənə də təklif edilməyib və mən də məlumatsızam. Ona görə də bir söz deyə bilmərəm. Kim nə yaradıb özü bilər. Əgər yaxşı niyyətlə yaradıblarsa, mən onlara uğur arzu edirəm.
- Siz milli məsələlərdə daima ortada olmuşunuz. Milli Şura yaradılanda iddia edilirdi ki, buraya əsasən milli təfəkkürlü insanlar toplaşacaq. Amma milli təfəkkürdə olan çoxlu sayda insan orada yoxdur və bu da narazılıqlar yaradıb. Bu haqda siz nə düşünürsünüz...
- Mən onların siyahısına baxmışam. Orada kifayət qədər milli adamlar da var. Bu yaxşı haldır. Amma mənə təklif daxil olmayıb. Təklifləri daxil olar, bizdə baxıb mövqeyimizi ifadə edərik. Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, biz mili konfrans keçirmək istəyirik. Mayın 3-ü türkçülük günüdür. Biz də Bakı şəhərində milli təfəkkürdə olan insanların iştirakı ilə bir konfrans keçirmək niyyətindəyik.
- Azərbaycan hökuməti ABŞ-ın Milli Demokratiya İnstitutunu ittiham edərək ortaya müəyyən faktlar qoydu. Sizin də, qrant siyasətinə münasibətiniz illər əvvəldən məlumdur. Son durumu necə şərh edirsiniz?
- Mən baş verənləri müşahidə edirəm. Ancaq hesab edirəm ki, hakimiyyət ölkədə ciddi sosial-iqtisadi irəliləyişə nail olmalıdır. Yəni elə vəziyyət yaratmalıdır ki, insanlar gedib Milli Demokratiya İnstitutundan pul almasın. Yəni hakimiyyətin özü vətəndaşına baxmalıdır. Odur ki, problem sözügedən institutda deyil, Azərbaycandakı hakimiyyətdədir. Buyurub ölkədə normal şərait yaratsınlar, təşkilatlar da başqa donorun əlinə baxmasın. İkincisi, Milli Demokratiya İnstitutu ABŞ kimi nəhəng dövlətin yaratdığı qurumdur və mən biləni 120 ölkədə fəaliyyət göstərir. Azərbaycan hökuməti bu təşkilatla mübarizə aparıb nəyə nail olacaq? Mən burada məntiqi anlamıram.
- Sizin xarici fondlara, qrant verən təşkilatlara münasibətiniz necədir, doğurdanmı bir çox hallarda verilən qrantlar Azərbaycanın, millətçiliyin əleyhinə istiqamətlənə bilər?
- Mənim dediklərim şəxsi fikrimdir. Mənim aləmimdə özünə millətçi, milli deyən, millətçilik ideologiyasını daşıyan və millətinə xidmət edən şəxs xarici təşkilatlardan qrant almamalıdır. Millətə xidmət edən adamın kasıbçılıq və ya varlı olması əhəmiyyətli deyil. Milli məsələ, milli ideologiya ilə bağlı sabah elə proseslər baş verə və elə vəziyyət yarana bilər ki, millətçilər ön sırada olarlar. Siz məndən də, yaxşı bilirsiniz ki, şimaldan real təhlükələr var, habelə işğal olunan tarixi ərazilərimizdə talış radiosu fəaliyyətə başlayıb. Bu da İranın işidir. Odur ki, elə situasiya yarana bilər ki, həqiqi millətçilər hökuməti deyil, dövləti qorumaq məsələsində ön cəbhədə durarlar. Bu bizim taleyimiz və dünyaya baxışımızdır. Yəni şimaldan təzə qurtarmışıq, birdəmi onların təsiri altına düşməliyik? Biz bunu məqbul hesab etmirik. Digər tərəfdən, Güney Azərbaycanda 35 milyon türk fars molla rejiminin altında inildəyir, ana dilində təhsil ala bilmir və buna etiraz edən şəxsləri qaldırıcı kranlardan asırlar. Bunun hamısını nəzərə alaraq millətçilər hər hansı bir qrant layihəsini yaxına buraxmırlar və belə fəaliyyətdən uzaqdırlar. Kim qrant alırsa halal xoşu olsun, mən bilmirəm ki, bu qrantla nəyə xidmət edirlər, çünki araşdırma aparmamışam. Amma millətçilər bu günə qədər nə qrant alıb, nə alır, nə də alacaq. Bu baş verməyəcək.
- Sizə, millətçilərə qrant almaq üçün haralarasa müraciət etməyiniz təklif edilirmi?
- Bizə dəfələrlə təklif olub. Ən azı 30-40 dəfə belə təkliflər eşitmişik. Amma heç zaman belə təklifləri qəbul etməmişik. Nə qədər ki, mənim adım millətçi və bozqurdçu kimi həyatda var, heç zaman onlar bunu edə bilməyəcəklər. Qrant məsələsi bizim üçün məqbul və qəbul deyil.
- Şimaldan real təhlükələr deyəndə konkret nəyi nəzərdə tutursunuz?
- Mən şimalda baş verənləri, xüsusilə Azərbaycanla bağlı atılan addımları sistemli şəkildə təhlil edirəm, buna ciddi diqqətlə yanaşıram. Hesab edirəm ki, şimalda baş verənlər təhlükəli tendensiyalardı. Məsələn, Rusiyanın Bakıdakı səfiri tez-tez şimal bölgəmizə gedir, Qusarda bəzi kəndlərin sakinlərinin Azərbaycan vətəndaşlığından imtina edərək Rusiya vətəndaşlığını qəbul etmək istəklərini, Moskvada yaradılan “Milyarderlər ittifaqı”nı nəzərdə tuturam. Əgər xatırlayırsınızsa, Rusiya Osetiya və Abxaziya da elə bu üsulla daxil oldu. Yəni ilk öncə bu ərazilərdə vətəndaşlar Rusiya vətəndaşlığını qəbul etdi, sonra Moskva bəyan etdi ki, bu ərazilərdə rus vətəndaşları döyürlər və s. Bunun ardınca isə Moskva ordusunu bu ərazilərə soxdu. Mən bu məqamları nəzərdə tutaraq narahatçılığımı ifadə edirəm. İkincisi, cənub bölgəsində türklərlə talışlar yüz illər boyunca qardaş kimi yaşayıblar və münasibətdə olublar. Bu proses indi də davam edir. Amma son zamanlar talış məsələsini qabartmağa cəhd göstərirlər və bu da İranın əməlləridir. Cənub qonşumuz bilir ki, Azərbaycanın müstəqilliyi, demokratik xətt üzrə inkişafı gələcəkdə 35 milyonluq toplumun azadlığı deməkdir. Amma bir şeyi də nəzərdə saxlamaq lazımdır. Milyonların istəyi var ki, Azərbaycan birləşsin və paytaxtı da Təbriz olsun. Bunu heç kim unutmasın. Həmdə bizim də şimalla bağlı tələblərimiz var. Dərbənd nə vaxtdan rus torpağı olub? Ora qədimdən bu yana türklərin olub.
- İndi İran-Azərbaycan münasibətləri yenidən pisləşib, rəsmi Tehran Bakda güneylə bağlı keçirilən konfransa sərt reaksiya verib. Siz bu halı necə qiymətləndirirsiniz və proseslər hara qədər davam edə bilər?
- İranda məsələ mürəkkəbdir. Meşədə 100 yaşı olan qocaman palıd ağacından soruşurlar ki, kimdən qorxursan. Cavab verir ki, baltanın sapından qorxur və sonra da izah edir ki, balta bir şey olmasa da, onun sapı ağacdandır...Siz İrana diqqət etsəniz görərsiniz ki, mollaların 70 faizi azəri türkləridir. Bax o baltanın sapları bu təhlükəni görürlər. Çünki İranda ciddi oyanış hərəkatı gedir. Həmdə Tehranda anlayır ki, ABŞ-ın sabiq dövlət katibi xanım Klinton, habelə Avropa Şurasının bəzi deputatları tarixdə ilk dəfə olaraq İranda yaşayan azəri türklərinin hüquqlarının pozulduğunu dilə gətirdilər. İran tərəfi bu təhlükəni görür və qabaqlayıcı addımlar atır. Gah Qarabag da “Talışın səsi” radiosunu yaradır, gah cənub regionumuzda başqa işlər görür. Amma bunların hamısı boş şeydir. Biz azərbaycanlı olaraq ayrılan xalqların birləşməsi prosesini alqışlamışıq. Veytan birləşdi, almanlar birləşdi və biz bu prosesi dəstəklədik. Bizdə bir millətik və birləşmək hüququmuz var. İranda bilir ki, bu xalq birləşsə gec və ya tez regionda böyük bir dövlət yaranacaq. Ona görə də, belə addımlar atır. Məncə, Azərbaycan hakimiyyəti çəkinməməli və deməlidir ki, İranda 35 milyonluq azərinin hüququ pozulur. Biz qorxduqca Tehran üzərimizə gələcək. Odur ki, biz qorxmamalı və Güney Azərbaycanla bağlı fəaliyyət bir gün belə dayanmamalıdır. Aktivləşmək və qabaqlayıcı addımlar atılmalıdır. İran tərəfinin verdiyi bəyanatlara diqqət etməyə də ehtiyac yoxdur. Bu bir növ boğulan insanın saman çöpündən yapışmasına bənzəyir. İranın özü boğulur və daxili auditoriyanın başını qatmaq məqsədilə belə məsələləri bilərəkdən kəskinləşdirir. Azərbaycan dövlət səviyyəsində İrana cavab verməlidir. Təbii ki, ictimai-siyasi təşkilatlar və fərdlər İranın Azərbaycandakı səfirliyi önündə aksiya keçirə bilərlər. Eyni zaman da Azərbaycan rəsmi olaraq İrandakı 35 milyonluq azərinin hüququnu qorumalıdır. Bu haqda bəyanat verilməlidir. Çünki söhbət milli məsələdən gedir. Orada 10 min erməninin ana dilində məktəbi var, amma 35 milyonluq türkün ana dilində məktəbi yoxdur. Təbrizi çıxmaq şərti ilə başqa şəhərlərdə soydaşlarımız ana dilində danışmağa çəkinirlər. Bu məqamların üzərinə rəsmi Bakı getməli və lazım gəlsə beynəlxalq təşkilatlarda məsələni qaldırmalıdır. Belə məsələlərdə qorxaqlıq nümayiş etdirmək lazım deyil.

HÜSEYN ABBASOĞLU