Tofiq Zülfüqarov: “Bu planlar heç bir nəticə verməyəcək”

Sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarovla müsahibəni təqdim edirik.

- Tofiq müəllim, Alman Bundestaqının “erməni soyqrımı”na dair qəbul etdiyi qətnaməni necə şərh edirsiniz?

- İlk öncə deyim ki, tarixi hadisələri ilk əvvəl tarixçilər müzakirə etməlidir. Türkiyə dövləti daima təklif edir ki, tarixçilərdən ibarət müştərək komissiya yaradılsın, 1915-ci il hadisələri ilə bağlı dövlətlərin arxivlərində olan materiallar açıqlansın. Lakin Ermənistan başda olmaqla Avropanın özü də, maraqlı deyil ki, bu hadisə ilə bağlı həqiqətlər üzə çıxsın və birdəfəlik bu mövzuya son verilsin.

- Avropa nəyə görə, bu mövzunun birdəfəlik həll və ya qapadılmasında maraqlı deyil?

- Tarix bizə deyir ki, vaxtı ilə Anadoluda erməni üsyanını məhz Antanta dövlətləri qaldırıb. Ancaq sonradan Antanta dövlətləri ermənilərin köməyinə gəlməyib. İndi özlərinə bəraət qazandırmaq üçün belə məsələləri ortaya çıxarırlar, saxta sənədlər qəbul edirlər. Əgər onlar doğurdanda tarixi həqiqətləri bilmək istəyirsə, bu zaman Malta Tribunalının 1923-cü ildə müzakirə etdiyi və qərar çıxardığı sənədləri qaldırsınlar. Həmin ildə beynəlxalq tribunal baş verib də sonra belə qərar çıxarılıb ki, erməni soyqrımı məsələsi baş verməyib. Odur ki, bu hadisəni nə qədər qabartsalar da, onun tarixi əsası yoxdur.

- Ancaq siyasi əsası var?

- Prezident Ərdoğan qeyd edib ki, Türkiyədən nəsə istəyəndə “soyqrım” məsələsini daima qaldırırlar. Mənə elə gəlir ki, Azərbaycan və Türkiyə bu mövzuya soyuqqanlı olsa, emosional reaksiyalar ifadə etməsə, onların özləri nəhayətdə bundan əl çəkərlər. Yəni buna çox da fikir vermək lazım deyil. Alman Bundestaqı belə bir qərar qəbul edibsə, özü bilər, etsin. Açığı, mən ermənilərin də buna görə sevinməsini anlamıram. Guya bununla özləri nə qazanıblar və bundan sonra nə qazanacaqlar? Şəxsən mən düşünürəm ki, ermənilər bundan heç nə qazanmayacaq. Əvəzində bu hərəkətlərlə bölgədə gərginliyi artırırlar. Təəssüflər olsun ki, ermənilərin bəyan etdiyi məqsədlər atdıqları addımlarından çox uzaqdır.

Mən hesab edirəm ki, belə sənədlərin heç bir hüquqi və siyasi nəticəsi olmayacaq. Nə qədər istəyirlər qəbul etsinlər. Maltada keçirilən Beynəlxalq Tribunların qərarı ortadadır. Bilirsinizmi, soyqrımı tanımaq üçün beynəlxalq qanunlara uyğun olaraq beynəlxalq tribunal bu məsələ ilə məşğul olmalıdır. Yalnız beynəlxalq tribunların çıxardığı qərarla genosid siyasəti tanına bilər. Beynəlxalq Tribunlar Xolokos haqda

belə qərar verib. Eləcədə Ruanda haqqında da belə bir qərar verilib. Lakin Türkiyə haqqında Malta Tribunları keçirilib və bu tribunla qərar çıxarıb ki, erməni genosid olmayıb. İndi bunların qəbul etdiyi qərarın tarixi əsası yoxdur.

- Ancaq Çexiya prezidenti də, bəyan etdi ki, “erməni soyqrımını” tanımaq üçün öz parlamentinə təklif verəcək...

- Bilirsinizmi, Çexiya prezidenti və digərləri özlərinin siyasi maraqlarına uyğun olaraq hansısa addımlar ata bilərlər. Türkiyə sürətlə inkişaf edən ölkədir, regional oyunçudur. Bu baxımdan istəyirlər Türkiyənin inkişafının qarşısını almaq üçün bəhanə tapsınlar və bu imkandan daima istifadə etsinlər. Məqsədləri budur. Ancaq onların bu məqsədinə biz əhəmiyyət verməsək, təsirli olmayacq və işləməyəcək. Soyuqqanlı yanaşma olmalıdır. Qəbul etmişiniz, çox gözəl, istəyirsiniz birini də qəbul edin. Yanaşma belə olmalıdır, sadə və emosiyadan kənar.

- Müşahidələr göstərir ki, kənardan “erməni soyqrım” silahı ilə Türkiyəyə təzyiqlə yanaşı, qardaş ölkənin daxilində hər gün terror aktları törədilir, PKK terror təşkilatı hansısa obyektlərə hücumlar təşkil edir. Sizcə, bu iki məsələ bir-birlə əlaqəlidir, yoxsa fərqli addımlardır?

- Mən bu hadisələrin bu və ya digər şəkildə bir-birilə bağlılığının olduğunu istisna etmirəm. Nəyə görə? Əsas məqsəd nədir? Türkiyə sürətlə inkişaf edir. Türkiyə əhalisinin sayı Rusiya əhalisinin yarısı qədər olduğu təqdirdə az qala Rusiyanın daxili məhsulunun yarısını təşkil edir. Təsəvvür edin, neft ixrac etməyən ölkə belə iqtisadi uğurlara nail olub. Türkiyə indi vacib regional oyunçuya çevrilib. Eləcədə ən güclü iqtisadiyyata malik olan iyirmiliyin üzvüdür, həmçinin iqtisadi çəkisinə görə, 15-ci yerdədir və s. Bu da, çoxlarının xoşuna gəlmir. Odur ki, bəhanələr axtarırlar, nəsə tapanda bunu tətbiq etməyə, dəstək verməyə çalışırlar.

- Türkiyə daxilində baş verən terror hadisələri, PKK-nın fəaliyyəti, ona kənardan dəstək kimi proseslər nə zamana qədər davam edəcək?

- Əsas məqsəd odur ki, türklər və kürdlər arasında daha dərin çaşqınlıq yaratmaqla bunu konfliktə çevirmək. Türkiyənin kürd və türk vətəndaşlarının əksəriyyəti vətənpərvərdir. Mən hesab edirəm ki, bu planlar heç bir nəticə verməyəcək. Çünki kürd məsələsini az qala 100 ilə yaxındır ki, istifadə edirlər. Bu mənada yeni bir tendensiya yoxdur. Nəzərə alın ki, əvvəlki dövrlərdə Türkiyə zəif idi. Ancaq indiki mərhələdə Türkiyə çox güclüdür. Sadəcə olaraq indi Türkiyə dövlətçiliyini onu sevməyənlər sınağa çəkirlər. Fikrimcə, Türkiyə siyasəti və dövlətçiliyi bu cür sınaqlardan layiqincə çıxacaq.

- Sanki bu proseslərdə Türkiyədə meydanda təkdir, sağdan-soldan da vurulur. Ona dəstək ancaq Azərbaycandan verilir. Bu yanaşma nə dərəcədə obyektivdir?

- Azərbaycan hər bir məsələdə Türkiyənin yanındadır. Bizim ən böyük və ən etibarlı dostumuz Türkiyədir. Açığını, biz bunu deməliyik və deyirik də. Bu həqiqətdir. Bəzən sual verirlər ki, Türkiyəyə qarşı belə qərar qəbul edirlər, axı bunun bizə nə aidiyyəti var? Niyə Azərbaycan belə hallara etiraz edir? Məncə, belə suallara konkret cavab verilməlidir. Qənaətimcə, erməni tərəfi genosid mövzusunu ona görə qaldırır ki, onlar Azərbaycan xalqına və dövlətinə qarşı etdikləri cinayətlərə haqq qazandırmaq istəyirlər. Məhz buna görə də, biz saxta genosidi rədd edirik. Birincisi, belə bir siyasət olmayıb. İkincisi, indiki Ermənistan rəhbərliyi birbaşa Xocalıda törədilən genosidi həyata keçirənlərdir. Onlar özlərinə haqq qazandırmaq üçün saxta erməni genosidi mövzusunu dünyada qabardırlar. Hesab edirəm ki, bu siyasət Ermənistanın əsas maraqlarına ziddir. Çünki Ermənistan regional əməkdaşlıq yerinə düşmənçilik ruhunu istehsal edir. Bunun nəticəsində izolyasiyada qalacaq, onun inkişafı yoxdur və gələcək perspektivdə də ola bilməz.

-Vyanada Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin görüşü zamanı Anje Kasprişikin missiyasını genişləndirməsi, habelə təmas xəttində xüsusi kamera və cihazların quraşdırılmasına dair razılığa gəlindiyi haqda xəbərlər var. Sizcə, bu yolla atəşkəs rejimini möhkəmləndirə bilərmi?

– Bilirsinizmi, Anje Kaspirşikdən başqa, onun missiyasında mütəxəssislər var. 1996-cı ildə Vyanada yüksək səviyyəli planlaşdırma qrupu haqda qərar verilib. Kaspirşikin missiyasında olan hərbçilər vaxtı ilə konsepsiya yaradıblar, sülhməramlı əməliyyatların təşkili, tərtibatı işlərini yüksək səviyyədə bilirlər. İndi bu mütəxəssislər təmas xəttində olurlar. Erməni qüvvələrin işğal edilən torpaqlardan çəkilməsi məsələsi, əraziyə nəzarət, yerləşdirmə və s kimi məsələlərlə bağlı Kaspirşikin missiyasında olan mütəxəssislərin ümumi təcrübəsi, hansısa iş modeli var. Ancaq söhbət ondan gedir ki, bütün bunlar Ermənistanın işğal etdiyi ərazilərdən nə zaman çəkilməsi ilə bilavasitə bağlıdır. Yəni bu olmasa, digər işlər də olmayacaq. Demək istəyirəm ki, bu missiyasının çərçivəsində həm icraçı sədrin şəxsi nümayəndəsinin nəzarəti, digəri isə atəşkəs rejiminə nəzarət və hərbi məsələlərə dair məsələlər səlahiyyəti çərçivəsindədir. Yəni bu təzə bir şey deyil. Sadəcə ermənilər deyirlər ki, təmas xəttində kameralar, digər cihazlar olsa Azərbaycan işğal edilən əraziləri azad etmək imkanından mərhum olacaq. Bu gülməlidir. Ümumiyyətlə Ermənistan tərəfindən dəfələrlə gülməli bəyanatlar səslənir və bu birinci hal deyil. Məsələn, Ermənistan baş naziri bəyanat vermişdi ki, bizdə atom silahı var. Birincisi, Ermənistanda üç nəfər düşünsə ki, gəlin atom silahı yaradaq, bu zaman dördüncü şəxs Rusiya və digər super gücə bağlı adam olacaq. Beləcə baş nazirə xəbər çatmazdan əvvəl bu xəbər super dövlətlərə çatacaq. Sadəlöhv bəyanatlar qeyri-ciddiliyin əlamətidir. İndi də Sarkisiyanın sonuncu bəyanatı qeyri ciddi məna daşıyır. Özünüz görürsünüz ki, fikrin özü səviyyəsizdir.

- Danışıqlar prosesinə optimist yanaşırsınız və hesab edirsiniz ki, diplomatik təmaslar problemin həllinə gətirəcək?

- Prosesə realist kimi baxıram. Müşahidəmə görə, erməni tərəfi Vyana danışıqlarına hazırlıqsız gəlib, Vyanada onların əsas suallara cavabı olmayıb. Bu suallara cavabları olmadığı üçün onlara bir ay vaxt veriblər. Bir aydan sonra Ermənistan tərəfi hazırlıqlı olsa, danışıqlar baş tutacaq. Yox əgər yenidən oyun oynamağa başlasa, Azərbaycan tərəfinin buna marağı və həvəsi olmayacaq. Bu prosesdə yenilik nədən ibarətdir-əsas budur. Yeni amil budur ki, ordumuz və dövlətimiz öz gücünü göstərib. Sarkisiyanda məcbur olub deyib ki, Azərbaycan tərəfi 800 hektar ərazini işğaldan azad edib.

-Prezidentlərin iyunun 20-də görüşəcəyi haqda xəbərlər yayılıb. Bundan nə gözləmək olar?

-Görüşsünlər. İnformasiya hələlik geniş və əhatəli deyil. Görüş təşkil ediləcəksə, müzakirələr aparılacaqsa, bizdə informasiyaya əsasən qənaətlərimizi bölüşəcəyik.

Nemət Orucov

gundemxeber.az