Natiq Cəfərli: “Hökumət narazılığın qarşısını almağı həbslər, təqiblər və repressiyalarda görür”
“Gündəm Xəbər”in suallarına Respublikaçı Alternatib (ReAL) Hərəkatının icra katibi Natiq Cəfərli cavab verib. Müsahibimiz əsasən həbsdə olan sədrlərinin durumundan və seçki hazırlığından, müxalifət düşərgəsində birliklə bağlı atılan addımlardan və REAL-ın bu prosesdən kənarda qalmasının səbəblərindən, habelə hakimiyyətin apardığı repressiv siasət, onun səbəb olacağı nəticələrdən bəhs edib.
- İlqar Məmmədovun həbs müddəti daha üç ay uzadıldı, hazırda ReAL sədrinin səhhəti, durumu necədir, planları nədən ibarətdir?
- Dediyiniz kimi İlqar Məmmədovla bağlı həbs qətimkan tədbiri qeyri-qanuni olaraq daha üç ay müddətinə uzadıldı. Buna səbəb kimi mayın əvvəllərində İlqar Məmmədova qarşı mülkiyyətə külli miqdarda ziyan vurma maddəsinin irəli sürülməsi olub. Əlbəttə ki, bu absurd, əsassız və yalan iddiadır. Əslində hamı bilir ki, İsmayıllıda kütləvi narazılıq ayın 23-də gecə saatlarında baş verib, insanlar oteli yandırıblar və s. Bunu həm xarici ictimaiyyət, həmdə daxildə hər kəs bilir. Amma hakimiyyət İlqar Məmmədovu prezident seçkilərinə qədər həbsdə saxlamaq niyyətindədir və bu yolla onun seçkilərdə iştirakının qarşısını alır. Bu yeni ittihamın irəli sürülməsinin kökündə də bu məqam dayanır. Bu maddə üzrə İlqar Məmmədova ittiham vermək hakimiyyətə imkan yaradacaq ki, sədrimizi daha 3 ay həbsdə saxlaya bilsin. Hazırda İlqar Məmmədov özünü əla hiss edir, sağlamlığı yerindədir, heç bir problemi yoxdur. Kiçik problem odur ki, müvəqqətisaxlama təcridxanasında İlqar Məmmədovun istədiyi qəzetlərlə tanış olmasına qadağa var. Bu da qeyri qanunidir. Məhbusların istədikləri qəzeti almaq hüququ var. Onu deyim ki, həftədə iki dəfə İlqar Məmmədov əzuqə ilə təmin olunur. İlqar Məmmədovun özü həbsdə olmasına baxmayaraq ciddi şəkildə seçkilərə hazırlaşır. Həbsxnada müəyyən sənədlər, təkliflər və proqramlar üzərində işləyir. REAL-da öz növbəsində seçkilərə hazırlaşmaqdadır.
- ReAL-ın aktiv siyasi fəaliyyətdə olduğunu demək olarmı?
- Bu aktivliklə bağlı baxışlardan və kriteriyalardan asılıdır. Təəssüflər olsun ki, son illərdə Azərbaycanda aktivlik kriteriyaları aksiyalarla bağlı olub. Yəni siyasi aktivliyin əsas kriteriyaları küçə mitinqləri və aksiyalarla ölçülür. Əslində isə bu düzgün deyil. Çünki siyasət ancaq küçələrdə həll edilmir. Şübhəsiz ki, sərbəst toplaşmaq hüququ və insanların özlərini ifadə etmək hüququ çox vacibdir. Konstitusiyada təsbit olunan bu hüquq Azərbaycanda işləməlidir və biz bunu tələb edirik. Əgər siyasi fəaliyyətin kriteriyası bu hesab olunursa deyim ki, bizim üçün aktivliyin kriteriyaları bir qədər fərqlidir. Hazırda biz böyük sənədlər üzərində işləyirik və işimiz də başa çatmaq üzrədir. Bura həm proqram sənədləri, həm də görüləcək islahatların, Azərbaycanda yeni idarəçiliyə keçilməyin yolları addım-addım göstərilir. Biz belə sənədlərlə işləməklə, insanlarla tez-tez görüşməklə fəaliyyətimizi davam etdiririk. Onu da qeyd edim ki, gənclərin ReAL-a güclü axını var. Biz həftdə iki dəfə 15-20 nəfərlik qruplar la görüşürük, onları maraqlandırılan suallara cavab verirəm, təşkilatlarımız haqqında informasiyanı diqqətlərinə çatdırırıq. Bizim üzvlərimizin sayı son aylarda üç dəfə artıb. ReAL-a ciddi diqqətin olduğu göz önündədir. Biz regionda da ciddi işləyirik, amma bu işin media hissəsini qabartmırıq. Çünki insanları təhlükəyə atmağı məqbul hesab etmirik. Artıq 6-7 rayonda REAL-ın dəstək qrupları fəaliyyət göstərir. Yaxın zamanlarda isə daha bir neçə bölgədə dəstək qruplatı təsis olunacaq. Bir sözlə, ReAL-da həm proqram sənədlərin hazırlanmasında, həm təşgilatlanma istiqamətində, həm də cari işlərin görülməsi sahəsində işlər öz axarı ilə gedir. Yeganə problemimiz sədrin həbsdə olması və bunun da vaxt itkisinə səbəb olmasıdır. Çünki sənədlərin və mövqelərin razılaşdırılması lazım gəlir. Nəzərə alın ki, REAL kollegial orqandır və İdarə Heyəti üzvlərinin bir səsi var. Əlbəttə ki, belə məsələlərdə sədrin fikri və təklifləri nəzərə alınır. Odur ki, vəkillər vasitəsilə bu məsələlərin həlli ciddi vaxt itkisinə səbəb olur, bəzi işlərimizin sürətlənməsinə maneə olur. Bundan savayı fəaliyyətdə ciddi problem olmur.
- Nədən ReAL müxalifətdə olan ciddi siyasi qüvvələrlə əməkdaşlıq etmir, özünü bir növ onlardan üstün tutur?
- Bu yersiz iddiadır. Seçkilərə bir ildən də çox zaman qalanda biz səmimi şəkildə birlik ideyasını, onun modeli haqqında təşəbbüslə çıxış etdik, ortaya mövqe qoyduq. Biz o zamanda əsas problemin vahid namizəd olması üzərində olduğunu nəzərə alaraq təklif etdi ki, ilk növbədə proqram sənədləri hazırlasın, ortaq məxrəcə gələndən sonra komanda formalaşdırılsın. Ən sonda da konsensusa gəldikdən sonra vahid namizədi elan etmək mümkündür. Bunu biz ötən ilin avqustunda təklif edirdik. Biz hətta açıq şəkildə qeyd edirdik ki, bizim üçün vahid namizədin kim olmasının əhəmiyyəti yoxdur. Bu uzun illər müxalifətçiliyi çiyinlərində daşıyan İsa Qəmbərdə, Əli Kərimli də, Eldar Namazovda və ya birbaşqasıda ola bilər. Yəni ism əhəmiyyətli deyildi. Bir sözlə, biz təməl prinsiplərini razılaşdırdıqdan sonra vahid namizədi dəstəkləməyə hazır idik. O vaxt heç İlqar Məmmədovda həbsdə deyildi. Ancaq bizim təkliflərimizə ciddi reaksiya verilmədi, hətta ən tutarlı cavab bu oldu ki, “indidən tezdir, seçkilərə uzun müddət var, indidən bu prosesə başlamaq yersizdir”. Halbuki dünyanın bütün ölkələrində demokratik dəyişik istəyən qüvvələr bir seçki bitdikdən sonra digər seçki hazırlığına başlayırlar. Bizdə seçkilər həm iqtidar, həmdə ənənəvi müxalifətdə olan dostlarımız tərəfindən təbliğat-təşviqat dövrü kimi anlaşılır. Biz hesab edirik ki, bu səhv yanaşmadır və bir seçki bitən kimi qarşıdan gələn digər seçkilərə hazırlaşmaqla bağlıs start verilməlidir. Bu ona görə edilməlidir ki, seçkidə qələbəyə nail olaq. Ona görə də, insanlarda suallar yaranırdı ki, nədən ReAL Milli Şura ideyası ortaya gələndə bu ideyaya ciddi cavab vermədilər. Söhbət ondan gedir ki, bizim bir il öncə irəli sürdüyümüz təşəbbüs bu gündə gündəmdədir. Biz təməli şərtlərinin razılaşdırılmasında, qərarvermə mexanizminin şəffaf olmasında maraqlıyıq. Gələcəkdə yaranacaq böyük birliyin ümumi məqsədlərindən və bu məqsədə çatma yollarının tam elan olunmasının tərəfindəyik. Əlbəttə, müxalifətin əsas məqsədi demokratik keçidi təmin etməkdir. Biz soruşandakı Milli Şura niyə yaranır. Cavab alırıq ki, bu demokratik dəyişikliklər, sistem dəyişikliyi üçündür. Bunu əlbəttə bilirik, hamımız buna çalışırıq və arzumuzda bundan ibarətdir. Amma söhbət ondan gedir ki, bunun təməl şərtləri nədən ibarət olacaq, qərarlar hansı mexanizm əsasında veriləcək. Bütün bu suallar hələ də açıq olaraq qalır. Milli Şuranın təsisçilərinin siyasi partiyalar və ya şəxslər olacağı bəlli deyil. Biz məsələlərə öz əqidəmiz və prinsiplərimizlə yanaşmışıq. Başqa partiyalar isə bu birliklə bağlı danışıqlar apararkən yer alveri etməyə üstünlük verirlər. Ancaq ReAL-ın bu barədə problemi yoxdur. Biz prinsiplərimiz əsasında siyasət aparmağa çalışırıq. Başqa tələbimiz də yoxdur. Hətta bir qədər irəli gedərək bəyan edirik ki, əgər Milli Şura yaradılacaqsa, vahid namizəd həll olunacaqsa, ReAL-ın bu prosesdə olub-olmamasından asılı olmayaraq prosesi dəstəkləyəcəyik. Odur ki, bizi müxalifətin birliyini istəməməkdə ittiham eləmək yersizdir. Tam səmimi olaraq aylardır ki, bu yolda öz mövqeyimizi bəyan etmişik.
- Ölkədə həbslər davam edir, hakimiyyət nədən kütləvi həbslər aparır, məqsəd nədir?
- Bu gün hakimiyyətin problemləri həddən artıq çoxdur. Və hakimiyyətdə olan insanlarda anlayırlar ki, bu sistem uzun sürə bilməz. Yəni sistem o dərəcədə absurdlaşıb və sərtləşib ki, hər hansı bir xırda etirazlardan belə qorxur. Bu əlbəttə ki, sistemin gücünü deyil, zəifliyinin göstərir. Hakimiyyət tədricən özünə inama şübhə edir. Artıq idarəetmə sistemi elə hal alıb ki, xırda islahatlara belə getmək haqqında düşünmürlər. Çünki ən kiçik islahatlar belə sistemi çökdürə bilər. Bunu hakimiyyətdə olanlar anlayırlar. Və xalqın daxilində olan etiraz potensialından da xəbərdardılar. Bilrilər ki, ciddi narazılıq var. Bu ancaq əhalinin az təminatlı hissəsi ilə bağlı deyil. Birmənalı deyə bilərik ki, əhalinin bütün kateqoriyaları indiki situasiyadan narazıdırlar. Söhbət iş adamlarından, orta və xırda sahibkarlardan, məmur-biznesmen təbəqəsindən, kasıblardan, tələbələrdən, müəllimlərdən və həkimlərdən gedir. Hakimiyyət bu narazı potensialın üzə çıxmaması üçün basqıya, həbsə, polis dəyənəyinə üstünlük verir. Daha doğrusu, bu narazı potensialını aradan qaldırmaq üçün polis dəyənəyindən başqa bir şey ağıla gətirmirlər. Çünki illərdir buna öyərişiblər. Baş verən həbslər və təqiblər buna hesablanıb. Hətta çox absurd şəkildə qanunları sərtləşdirirlər. Məsələn, icazəsiz aksiyalara görə, maliyyə sanksiyalarını on dəfələrlə artırdılar, sitkalıq həbsləri iki ay müddətinə qaldırmaq haqda qərar aldılar. Fikrimcə, beləcə polis rejiminin qurulması və möhkəmləndirilməsi narazılığı boğmağa hesablanıb. Hökumət bunun yolunu həbslərdə, təqiblərdə və repressiyalarda görür. Amma bu səhv yoldur. Dünyada Azərbaycan hakimiyyətindən də qəddar diktaturalar mövcud olub və bundan da sərt metodlardan istifadə ediblər. Amma bu heç bir nəticə verməyib. Azərbaycan hakimiyyəti oturub düşünə bilsə, görər ki, bu metodla yalnız sistemin ömrünü müvəqqəri uzada bilər. Burada iki yol var. Birincisi, hakimiyyət öz səhvlərini anlayaraq, ciddi islahatlara start verərək azad seçki keçirsə, sərbəst toplaşma, iqtisadi azadlıqlara, korrupsiyaya qarşı mübarizəyə kompleks qərar versə, bu yolla hakimiyyətin dəyişməsi baş verir. Bu əlbəttə ki, Azərbaycanı daha irəliyə aparar. Yox əgər, indiki siyasət davam edəcəksə, polis rejimi ilə prosesin qarşısını almağa çalışacaqlarsa, bu daha pis hal alacaq. Bu da Azərbaycanın özünə və daha çox hakimiyyətə ziyan vura bilər. Bu xaotik haldan qaçmaq üçün dəyişikliklər qaçılmazdır. Hakimiyyətin Azərbaycan xalqına azda olsa hörməti və sevgisi varsa bu keçidin qaçılmaz olduğunu düşüb buna şərait yaratmalıdırlar. Amma çox təəssüf ki, hakimiyyət sistemin ömrünü uzatmağa çalışması görünür. Son atılan addımlar onu da göstərir ki, hakimiyyətin içində müəyyən qüvvələr anlayırlar ki, sistemin dəyişməsi labüddür.
HÜSEYN ABBASOĞLU