Fazil Qəzənfəroğlu: “Əbülfəz Elçibəyə layiqli qiymətin verilməməsinə səbəb mədəni səviyyənin aşağı olmasıdır”

Bir həftədən sonra sabiq prezident, Azərbaycan Milli Azadlıq Hərakatının lideri, rus ordusunu ölkədən çıxarmaq və müstəqilliyimizin əldə edilməsində əsas rol almaqla adını tarixə həkk edən Əbülfəz Elçibəyin 75 illik yubileyi qeyd olunacaq. Xatırladaq ki, millətini özü qədər sevən Elçibəyin yubiley tədbirləri dövlət səviyyəsində deyil, ayrı-ayrı siyasi və ictimai təşkilatlar tərəfindən anılacaq, doğulduğu Kələki kəndində isə bayram şənlikləri təşkil olunacaq. Müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin M.Ə.Rəsulzadəyə olduğu kimi Əbülfəz Elçibəyə də münasibətdə ögey mövqe tutduğuna zərrə qədər də şübhə yoxdur.

Bu mövzu və günümüzün aktual məsələləri haqqında suallarımıza BQP sədri, deputat Fazil Qəzənfəroğlu cavab verib.

- Fazil bəy, bir neçə gündən sonra eks prezident Əbülfəz Elçibəyin 75 illik yubileyi tarixi qeyd ediləcək. Sizcə, Əbülfəz Elçibəy kimdir və onun ad günləri necə qeyd edilməlidir?

- Əbülfəz Elçibəyin adı Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatının lideri kimi tarixdə həkk edilib. İkincisi, Elçibəy Azərbaycanın demokratik yolla seçilən ilk prezidenti kimi tarixdə öz yerini alıb. Bu iki fakt kifayət edir ki, bu şəxsiyyəti Azərbaycan dövləti və cəmiyyəti dəyər versin. Elçibəyin fikirləri, baxışları, görüşləri kimisə qane edə və ya etməyə bilər. Əsas Elçibəyin niyyəti, bu niyyətin həyata keçməsi üçün hansı işləri görməsidir. Bu da Azərbaycan cəmiyyətində öz layiqli qiymətini almalıdır. Elçibəyin niyyəti Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinə qovuşması idi. Ola bilsin ki, çoxları müstəqilliyin möhkəmlənməsi və ya bu yöndə göstərdiyi roldan danışa bilər. Amma bu müstəqilliyin əldə olunması faktından sonra baş verən hərəkət kimi qiymətləndirilir. Amma faktdan əvvəl baş verən fəaliyyətə xüsusi diqqət yetirmək lazım gəlir. Hamının ümidsiz olduğu, dövlət müstəqilliyinə qovuşmağı real hesab etmədiyi bir zamanda Əbülfəz Elçibəy bunu Azərbaycan üçün mümkün olan bir gələcək kimi qiymətləndirərək bir nəslin yetişməsində xüsusi rol oynayıb. Və sonda da bu arzuya nail olub. Bu müstəqilliyə nail olan bir şəxsiyyətə qarşı bu qədər sayğısızlıq göstərən bir ölkə haqqında yalnız mədəni səviyyənin xeyli aşağı olduğunu demək olar. Bəlli bir əxlaq dəyərləri çox aşağıdır. Çünki bu qiymətləndirmə bu gün üçün lazım deyil. Nəzərə alın ki, artıq Əbülfəz Elçibəy namizədliyini irəli sürən deyil, hansısa partiyanın rəqibi deyil, kiməsə mane olmur və ya yolunu kəsmir. Bu əbədiyyətə qovuşan bir şəxsiyyətdir. Belə bir vəziyyətdə haqq dünyasında olan bir adama bu qədər sayğısız yanaşmağın heç bir adı yoxdur. Azərbaycan üçün o qədər dəyərsiz insanlar var ki, onlar üçün adlar, titullar, xatırlanmaları üçün müəyyən işlər görülüb. Adam buna baxıb təəssüf edir, düşünür ki, axı bu insanlar Azərbaycan üçün nə ediblər. Bu haqda düşünmək çox ağır və həmdə ağrılıdır. Amma bu gün Əbülfəz Elçibəyin, Nuru Paşanın, Məmməd Əmin Rəsulzadənin, Nəsib Bəy Yusifbəylinin xatırlanmaması, Fətəli Xoyskinin arxa planda saxlanılmasının heç bir məntiqi izahı yoxdur. Bu da Azərbaycanın hələ mədəni ölkə olmadığının bir göstəricisidir. Ona görə də, bu mədəni səviyyəyə çatmağa ciddi ehtiyacımız var. Fikrimcə, belə haqsızlığa əsas səbəb mədəni səviyyənin aşağl olmasıdır.

- Doğurdanmı indiki quruluş təkcə Rəsulzadənin deyil, həmdə Əbülfəz Elçibəyin adının yaşamasından qorxur ?

- Mənim qənatətimcə, bu addımlar qorxmaq mənasında deyil. Nədən və niyə qorxacaqlar?. Bu tarixi şəxsiyyətlər artıq həyatda deyil və heç kimə də mane olmurlar. Sadəcə olaraq bu bir mədəniyyətsizlik məsələsidir. Mən düşünmürəm ki, bu qorxu ilə əlaqəli olsun. Guya Əbülfəz Elçibəyin və ya Rəsulzadənin adını hallandırsalar ölkədə nə dəyişəcək. Sadəcə bu kimi məsələlərdə bir qədər ağıllı addımlar atılmalıdır. Bunu bacarmadıqlarına görə, insanlara bəlli ideyaların aşlanması, dövlətə bağlılıq, dövlətin varisliyi prinsiplərinin qorunması baxımından çox az şeylər aşılanır. Bu da millətin gələcəyi üçün keçmişinə sayğısız yanaşmağa əsas verən məsələdir. Keçmişdə elə şeylər var ki, ona sayğısız yanaşmaq olar. Çünki bu bəlli problemlərə gətirib və yaxud xalqın inkişafına mane olan proseslərdə kimlərsə rol alıb. Ancaq Əbülfəz Elçibəy birbaşa xalqın müstəqillik əldə etməsində əsas rol alan, bunun ideyasını verən nadir tarixi şəxsiyyətlərindən biridir. Mən bir daha qeyd edirəm ki, bu gün onun hansısa görüşlərini, idarəetmə tərzini bəyənməmək olar. Bu siyasəti hətta tənqid etmək də mümkündür. Şəxsən mənim özümdə bu siyasətin bəzi tərəflərini, bəzi görüşləri tənqid edirəm. Amma bu onun dəyərini azaltmaq üçün edilmir. Əksinə, tənqidlər bu günümüzün qurulması üçün edilir və dünənimizin qurulmasında onun əvəzsiz rolu olduğunu əsla inkar etmir. Bunu da unutmaq olmaz və bu mümkün də deyil.

- Bir neçə gündən sonra Əbülfəz Elçibəyin 75 illik yubileyi müxtəlif qruplar tərəfindən qeyd ediləcək. Kələki də, xüsusi şənliklər təşkil olunacaq. Siz bu tədbirlərdə iştirak edəcəksinizmi?

- Mən Əbülfəz Elçibəyin yubileyi ilə bağlı tədbirlərə bir neçə gün əvvəldən qatılacağam. Yəni Fəxri Xiyabanda onun məzarını ziyarət edəcəyəm. Çünki ayın 23-də Strasburqa səfər edəcəyəm. Qeyd edim ki, iyunun 23-27-də Avropa Şurasının sessiyası keçiriləcək. Gündəlikdə Azərbaycanla bağlı məsələ yoxdur. Onu da deyim ki, biz iyunun 21-də özümüz tədbir təşkil edib anım mərasimi keçirəcəyik. Açığı, mən bir sıra qüvvələrin Əbülfəz Elçibəyin vəfatından sonra ona yaranmış sevgilərinə münasibətim bir qədər fərqlidir. Sağlığında dəyər verməyən, müəyyən dərəcədə onu incidən çoxlu sayda insanlar bu gün onun adından tavan kimi istifadə edirlər və mən onların sırasında görünməyi özüm üçün yaxşı hal hesab etmirəm. Ona görə də, bu tədbiri ayrıca qeyd edirik və bunun da ziyanı yoxdur. Əsas odur ki, insanlar ruhən Əbülfəz Elçibəyin dəyərini versinlər, onun yaşaması üçün gücləri çatan işləri görsünlər.

- Sizin Milli Şura haqqında fikirləriniz nədən ibarətdir?

- Mən hələ Milli Şuraya qiymət verməyə tələsmirəm. O baxımdan ki, bu şuranın yaradılması əsasları məntiqli əsaslar üzərində olmadı.

- Nə baxımdan?

- Faktik olaraq müxalifətin barışmaz hissəsinin İctimai Palata modeli var idi. Məncə, bu daha uğurlu model idi. Yəni ad və seçin olaraq fərqli təşkilatlanma forması ortaya qoyulmuşdu. Milli Şura isə tariximizdə üç dəfə yaranıb. Birinci Milli Şura Zaqafqaziya Seymindən, ikincisi isə Ali Sovetdən yaranıb. Demək olar ki, hər ikisinin legitimlik problemi olmayıb. Üçüncü Milli Şuranın legitimlik əsası yoxdur. Əsas olmayanda isə müəyyən problemlərlə qarşılaşmalı olacaq. Ona görə də, ideyanı legitimlik əsası olmadan çürütmək və yersiz hədəfə çevirmək doğru deyil. Amma bu onların hədəfidir və bu seçimi ediblərsə ümid edək ki, Azərbaycanın gələcəyi, demokratiyanın bərqərar olması, islahatların keçirilməsi üçün hakimiyyətə kifayət qədər ciddi təzyiqlər ediləcək. Və beləcə gözlənilən islahatlarda baş verəcək. Mən ancaq buna ümid edirəm. Ona görə də, indidən onların fəaliyyətinin qaralanmasını doğru hesab etmirəm. Çünki müxalifət konstitusiyaya görə istənilən birlik yaratmaq hüququna malikdir. Bir halda ki, bu birlik Azərbaycanın matraqlarına xidmət edən anlayış olsun. Birdə ki, Milli Şuranın tərkibində olan müəyyən şəxslərlə bağlı iradlar var. Məncə, bu da doğru deyil. Siyasətçilərə ideoloji sfera kimi baxılmamalıdır. Məncə, belə baxış bir xəstəlikdir. Dünən Heydər Əliyevin yanında olub və bu gün işdən çıxarıldığına görə Milli Şuradadır. Bu taktiki, siyasi maraqlardır. Taktiki maraqlarda öz arzuladığı ideyaların həyata keçməsinə insan maraq göstərirlər. Dünən bu liderlə davam etmək uyğun idi, bu gün isə uyğun deyil. Azərbaycan kimi cəmiyyətlərdə t insanlar heç nəyin inkişafını, dinamizmini qəbul etmirlər. Oturuşmuş fikir var ki, dünən bir liderlə olan bu gün ondan imtina etdi və s. Nəyə görə bir şəxs 30-40 il bir liderin arxasınca sürünüb sonunda ümidsizliyə düçar olmalıdır? Əgər siyasətdə Azərbaycan cəmiyyətinin bütün təbəqələrini, hətta bizim xoşumuza gəlməyən insanları belə qucaqlamaq modeli tapılırsa, buna ancaq sevinmək lazımdır. Milli Şura Azərbaycanın maraqlarına xidmət edən, daxili impluslarına söykənən bir fəaliyyət izləyəcəksə bunun müsbət məqamları ortaya çıxacaq. Amma xarici faktorla bağlı yol izlənəcəksə, bu ola bilsin ki, cəmiyyət tərəfindən birmənalı qarşılanmayacaq. O zamanda biz də mövqeyimizi ortaya qoyacağıq.

- Abbas Abbasovun son bəyanatını necə qiymətləndirirsiniz?

- Fikrimcə, bu bir siyasi bəyanatdır. Bu bəyanatda bir neçə məsələyə toxunulub. Əgər biz buna formal bəyanat nəzərindən baxsaq görərik ki, normal yanaşmadır və Abbas Abbasov istəyir ki, Rusiya ilə münasibətlərin pozulmasına rəvac verilməsin. Amma orada normal olmayan məqamlarda var. Bu məqamlar odur ki, Abbas Abbasov bu xalqları birləşdirmək, Rusiyanın Azərbaycana yaxın olmasını ifadə etmək istəyir. Amma bu ifadə doğru deyil. Çünki Qarabağ probleminin törədicisi Rusiyadır. Odur ki, Rusiyanın Azərbaycana səmimi davrandığını iddia etmək doğru deyil. Məncə, bu siyasi bəyanatdır və siyasi çevrələr tərəfindən təhlil edilməlidir. Amma burada təhdid, hədəf və ya Azrbaycanın milli maraqlarına saldırı yoxdur ki, bu məqamı qeyd edək. Məncə, Abbas Abbasovda bir siyasətçi kimi öz fikirlərini ifadə etmək hüququna malikdir və onun haqqında indidən qaralayıcı fikirlər söyləmək də doğru olmazdı. Onun siyasi baxışı bundan ibarətdir. Əgər milli maraqlarımıza bir təhdid olacaqsa, təbii ki, bizdə mövqeyimizi ortaya qoyacağıq.

- Rusiyanın Azərbaycanı təhdid, təzyiq etməsi haqqında fikirlər səslənir, hətta Milli Şuranın onların ideyası olduğu haqqında iddialar səslənir. Doğurdanmı Rusiya Azərbaycaa təzyiqlər edir və onun hansısa ssenariləri var?

- Hər halda elə bu günki Azərbaycan Rusiya və ABŞ-ın birgə ssenarisi əsasında mövcudluğunu qoruya bilir. Yəni bu bölgədə nə proses baş verirsə, onun bir ucu Rusiyaya, digər ucu isə Amerikaya gedib çıxır. Biz öz gücümüzlə ayaqda duran bir ölkəyə çevrilməmişik. Ona görə burada nə proses baş versə bu iki dövlətə bağalanacaqdır. Həmdə bəzi məsələlərə erkən qiymət vermək olmaz. Çünki burada ayrı-ayrı insanların haqqına girmiş oluruq. Bəlkə hqiqətən səmimi niyyətlə ölkədə dəyişikliklər etməyi arzulayan insanların çoxluq təşkil etdiyi xətt önə çıxacaq. Ona görə də,mən bilavasitə Rusiyanın Azərbaycanda təşkilat yaratmaq və onu idarə etmək düşüncəsində olduğunu güman etmirəm, amma Rusiyanın ölkəmizin iç işlərinə qarışmaq niyyətində olduğunu da hiss edirsən. Yəni son açıqlamalar və yanaşmalar ortadadır. Rusiyanın bunu necə edəcəyini yaxın zamanlar göstərəcək. Bütün hallarda Azərbaycana Rusiya, İran və ABŞ-dan təzyiqlər var. Sadəcə hakimiyyətin ən böyük səhvi odur ki, Azərbaycan cəmiyyətinin impluslarına dayanan bir siyasət izləməməsidir. Yəni Azərbaycan iqtidarı daxili siyasi qüvvələrlə dialoq halına girmir. Hakimiyyət həddən artıq özündən razı davranır və heç kimsənin mövcudluğunu qəbul etmir. Əgər daxildə mədəni və sivil münasibətlər formalaşsa, başqa bir ölkənin Azərbaycanda hədəfləri o qədər də keçərli olmayacaq.

HÜSEYN ABBASOĞLU