Ayaz Mütəllibov: “Bunların hamısı onların oyunlarıdır”

Azərbaycanın birinci prezidenti Ayaz Mütəllibov regionda müşahidə edilən siyasi proseslər, Azərbaycan dövlət müstəqilliyi və digər mövzuda suallara cavab verir.

- Ayaz müəllim, Rusiya Ermənistana 200 milyon dollar kredit verir və bu kreditlər ermənilərin müasir silah almağına yönələcək. Sizcə, niyə Rusiya belə addımlar atarkən Azərbaycanın maraqlarını nəzərə almır?

- Buna növbəti biznes oyunu kimi baxmaq lazımdır. Həm də, burada maraqlar məsələsi var. Əsas məsələ kimin hansı marağı olmasındadır. Əlbəttə, biz bu prosesdən kənarda dura bilmərik və mövqeyimizi ifadə etməliyik. Sözsüz ki, Azərbaycanda silah-sursat əldə edir və bunda haqlıdır. Qarşı tərəfin bu addımı bizə qarşıdır. Ancaq mən təfərrüatlar haqda bir söz deyə bilmərəm. Belə razılaşmalar pərdəarxasında baş verir.

- Rusiya-Azərbaycan münasibətləri normaldır, Rusiya Minsq Qrupunda vasitəçidir və məntiqlə bitərəfliyini qorumağa borcludur. Bu halda nədən belə addımlar atır?

- Buna müəyyən oyunlar kimi baxmaq lazımdır. Sözsüz ki, bu oyunların arxasında siyasi və iqtisadi maraqlar durur. Bu danılmazdır. Siyasətdə maraqlar əsasdır. Ermənilərin marağı silah əldə etməkdir. Ancaq təkcə bu da deyil. Hesab edirəm ki, biz də ehtiyatımızı əldən buraxmamalı, özünüzü də lazımı qədər silahlandırmalıyıq.
Bu prosesdə Rusiyanın da marağı var? Nəzərə alın ki, Rusiya ilə Ermənistan Avrasiya İqtisadi Birliyində, Vahid Gömrük Təşkilatında, habelə Kollektiv Müqaviləsi Təşkilatında müttəfiqdirlər. Yəni bir-birlərinə kömək etməlidir. Erməni tərəfi də, bu məqamları nəzərə alaraq ruslardan maddi kömək istəyir. Beləcə siyasi maraqlar naminə buna nail olublar. Bizim də marağımız var. Və bu maraqlar deyir ki, biz də silahlanmalıyıq. Özümüzü və maraqlarımızı bu prosesdən kənarda qoymamalıyıq. Üstəlik dediyiniz məqamı da problem etmək lazım deyil. Azərbaycan-Rusiya münasibətləri kifayət qədər yaxşıdır. Ancaq sözsüz ki, Rusiyanın məlum addımları narahatlıq yaradır. Ümumiyyətlə Cənubi Qafqazda aparılan siyasət bizi məcbur edir ki, diqqətimizi cəmləyək və bu kimi məsələlərdən nə kənarda qalaq, nə də biganə olaq. Öz sözümüzü deməli, tədbirlərimizi görməliyik. Silah məsələlərinə gəldikdə deyim ki, bu işləri prezident başqa olmaqla şərti ilə bütün ölkə görür. Üstəlik Azərbaycanın hərbi potensialı lazımı qədər yüksək səviyyədədir. Buna əsla şübhə yoxdur.

- Türkiyənin 3 deputatı AŞPA-da Azərbaycan əleyhinə olan qətnaməni dəstəkləməsi cəmiyyətdə birmənalı qarşılanmır. Siz bu haqda nə düşünürsünüz?

- Türkiyə üçün hər zaman dövlət marağı var. Onlar siyasətdə milli maraqlarını əsas götürürlər. Ancaq bu deputatların addımının türk milli siyasəti ilə əlaqəsini görmürəm. Hesab etmirəm ki, Türkiyə Azərbaycan əleyhinə hansısa addımlar ata bilər. Bu mümkün deyil.
İkincisi, son zamanlar Türkiyə-Amerika münasibətlərində bir gərginlik müşahidə edilir. Bu gərginlik Avropa-Türkiyə münasibətlərində də ana xətti təşkil edir. Biz nəzərdə tutmalıyıq ki, hazırda Türkiyə qərb münasibətləri gərgindir. Ola bilsin ki, bunun da dediyiniz duruma təsiri ola bilər. Nəhayətdə Türkiyə özü də, bu kimi hallarda diqqətli olmalı və daima Azərbaycanı dəstəkləməlidir.

- Ancaq iş ondadır ki, bu yaxınlarda bir neçə türk vətəndaşı Ermənistana və Ermənistan üzərindən Azərbaycanın işğal edilən ərazilərinə qanunsuz səfər ediblər...

- Ermənistan qərblə əlaqəli “dövlətdir”. Odur ki, mümkün qədər hər vasitədən istifadə edilir. Ermənistan daima qərbdəki böyük və güclü diaspora imkanlarından istifadə edib. Əslində Türkiyədə də bunu gözəl bilirlər. Bu şəxslərin qanunsuz səfəri pislənməlidir. Türkiyənin Qarabağ məsələlərində rolu biz düşündüyümüz şəkildə böyük deyil. Biz bu qanunsuz səfərlə bağlı münasibətimizi ifadə etməliyik və narahatlığımızı bildirməliyik. Eyni zamanda bu prosesi yaxından təqib etməliyik.

- Helsinki Komissiyası oktyabrın 18-də Dağlıq Qarabağ müharibəsinin yenidən başlanmasının mümkünlüyu, bu məsələdə ABŞ və ATƏT-in rolu mövzusunda dinləmələr keçirdi. Siz, bu dinləmələrdən nə gözləyirsiniz?

- Açığını deyim ki, bunların hamısı ermənilərin oyunlarıdır. Ermənipərəst qüvvələr bu kimi tədbirləri təşkil edir, hər yerdə Azərbaycanın əleyhinə işləyir. Bu dəqiq olan bir reallıqdır və buna şübhə əsla yoxdur. Mənim dövvrümdə də buna oxşar halları görürdük. Düzdür, biz o zaman SSRİ-nin son dövrlərini yaşayırdıq. O zaman bu proseslər geniş deyildi. Ancaq Ermənistanın qərb imkanlarından, diasporadan istifadə etmək istəkləri bizim dövrümüzdə də baş verirdi. Sadəcə o zaman indiki qədər geniş deyildi. Çünki Ermənistan və Azərbaycan SSRİ daxilində fəaliyyət göstərirdi. Amma buna rəğmən ermənilər xaricdəki lobbilərindən istifadə edirdilər. Onsuzda ermənilərin lobbilərindən başqa bir şeyləri yoxdur.

-18 Oktyabrda Müstəqillik Gününün elan edilməsi sizin prezident olduğunuz dövrə təsadüf edib. Həmin dövrü necə xatırlayırsınız?

- O zaman çox mürəkkəb proseslər gedirdi. Bütün bu risklərə baxmayaraq, biz müstəqilliyimizlə bağlı qərarı qəbul etdik. Mən 1991-ci il oktyabrın 18-də həmin qərara imza atdım. Şükürlər olsun ki, biz indiyədək müstəqilliyimizi qoruyub saxlamışıq. Bu sona qədər davam etməlidir. Mən müstəqillik aktına imza atan prezident olsam da, bütövlükdə burada xalqımızın rolu böyük olub. Bunu etiraf etmək lazımdır. Zaman elə gətirdi ki, bu tarixi missiya mənim payıma düşdü. Mən də həmin sənədə böyük məmnuniyyətlə imza atdım. Yaxşı xatırlayıram ki, biz digər SSRİ üzvü olmuş ölkələrdən daha tez bu qərarı qəbul etdik. Yəni, 1991-ci il oktyabrın 18-ə qədər digər SSRİ ölkələrindən hələ heç biri müstəqillik haqqında bəyanat verməmişdi.

-Ancaq həmin dövrdə müstəqilliyin əleyhinə olan qüvvələr də var idi və məntiqlə onların kimliyi indi də bəllidir…

-Bəli. Sadəcə olaraq, mən onlara qarşı çıxmaq istəmirdim. Düşünürdüm ki, biz demokratik cəmiyyət qurmaq istəyiriksə, bu cür adamlar da olmalıdır. Hətta, bəzən onlara qarşı çıxanda, AXC-Müsavat üzvləri məni anti-demokratik addımlar atmaqda ittiham edirdilər, qınayırdılar və s. Mən də bütün qüvvələrə şərait yaradırdım, onlara fikir və mövqe bildirmək qadağası qoymurdum. Bəlkə də buna görə mən hakimiyyətdə çox qala bilmədim. Prezident idim, bütün güc orqanları mənə tabe idi. Mən də istəsəydim, müxalifətə qarşı güc tətbiq edə bilərdim. Amma bunu etmədim. Düşündüm ki, demokratik cəmiyyətdə müxalifət də olmalıdır. Amma nəticəsi necə oldu? Onlar bu azadlıqlardan, demokratiyadan sui-istifadə etdilər. Müxalifətə açıq şəkildə dedim ki, gəlin bir olaq, Dağlıq Qarabağ problemini həll edək, bir il sonra özüm hakimiyyətdən geri çəkiləcəm. Seçki keçirilər, qalib gələn prezident olar. Onlar buna razı olmadılar, məni devirməyə çalışdılar. Məni Moskva ilə əməkdaşlıq etməkdə ittiham edirdilər. Baxın, 1991-ci il 18 oktyabrda SSRİ var idi. Heç kəsin ağlına belə gəlməzdi ki, SSRİ dağılacaq. Amma mən müstəqillik əldə etməyimizlə bağlı sənədə imza atdım, xalqın müstəqillik uğrunda mübarizə aparmasına mane olmadım. Qarabağın azad olunması uğrunda hərbi əməliyyatlar keçirirdim. Bəlkə də buna görə məni cəzalandırıb Qarakənd faciəsini törətdilər, əsas komandamı itirdim.

-Ancaq o zaman AXC sizə müxalifətdə idi və həm də tələb edirdi ki, ölkə müstəqilliyini elan etsin…

- Bizə qarşı amansızcasına müharibə aparırdılar. Mən isə heç zaman prezident postumu möhkəmləndirmək barədə düşünmürdüm. Mənim əsas fikrim Qarabağ problemini köklü həll etmək idi. Hətta, mən Qarakənd faciəsində həlak olmuş komandamı yığanda da, onlara başlıca vəzifə kimi Qarabağ problemini birdəfəlik həll etməyi tapşırmışdım. Onlara bildirmişdim ki, nə yolla olursa olsun, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü tam təmin olunacaq və Qarabağ problemi köklü şəkildə həllini tapacaq. Bunun üçün SSRİ rəhbərliyi ilə danışıqlar da aparırdım. Əfsuslar olsun ki, Qarabağ problemini həll etmək üçün mənə imkan vermədilər. Konkret olaraq, AXC, Müsavat və digər siyasi qüvvələr mənə imkan vermədi ki, bu problemi həll edim. Nəticədə də komandamın əsas üzvləri vertolyotda həlak oldular. Onların hamısı Azərbaycanın vətənpərvər oğulları idi. Heç bir vəzifə, təmənna güdmədən bu ağır yükün altına girmişdilər. Onların heç biri vəzifə, pul hərisi deyildilər. Ürək ağrısı ilə bu yükün altına girmişdilər. Mənə Qarabağ məsələsinin həllində özləri kömək etməyi təklif etmişdilər. Allah onlara rəhmət etsin. Sadəcə olaraq AXC-Müsavat qüvvələri qorxurdular ki, mən Qarabağ problemini həll edərəm, bunlara heçnə qalmaz, nüfuzdan düşərlər. Onlar Qarabağ məsələsini özləri üçün pay hesab edirdilər. Düşünürdülər ki, Ayaz Mütəllibov bu problemi həll etsə, xalqın gözündə ucalacaq, onlara yer olmayacaq. Mənə müxalif olan qüvvələr arasında bu cür düşünən adamlar çox idi. Çox təəssüf ki, onlar bununla çox böyük səhv edirdilər. Bunun nəticəsində də ermənilər torpaqlarımızı işğal etdi. Mən onların kim olması barədə konkret ad çəkmək istəmirəm. Azərbaycan xalqı onların kim olduğunu çox yaxşı bilir. Qoy hər kəs öz payını götürsün.

HÜSEYN ABBASOĞLU
gundemxeber.az