Zərdüşt Əlizadə: “Bundan sonra terrorçular tərəfindən öldürülən hər bir amerikalının qanı Trampın üstündə qalacaq”

ABŞ prezidenti Donald Trampın Qüdsü İsrailin paytaxtı kimi tanımasından sonra Orta Şərqdə yaranan mürəkkəb vəziyyətlə bağlı ərəbşünas Zərdüşt Əlizadənin müsahibəsini “Gündəm Xəbər”in çoxsaylı oxucularına təqdim edirik.

- ABŞ prezidenti Donald Trampın Qüds şəhərini İsrailin paytaxtı olaraq tanıması və ABŞ səfirliyinin Təl-Əvivdən Qüdsə köçürülməsi haqda qərarını necə qiymətləndirirsiniz?

- Bu tamamilə məntiqidir. Cənab Tramp dedi ki, bu qərar ABŞ-ın milli maraqlarına cavab verir. Sözsüz ki, Tramp haqlıdır. Çünki ABŞ-ın milli maraqları tələb edir ki, bu ölkənin Yaxın Şərqdə imperalist siyasətində əsas alət olan İsraili sərhədsiz müdafiə etsin. İsrail xalqının deyil, məhz İsrail xalqının daxilində olan ifrat dini radikalları, ABŞ imperalist siyasətində əsas vasitə olan qüvvələri müdafiə etsin.
Bundan belə çıxır ki, beynəlxalq hüququ, fələstin xalqının hüququnu pozaraq, müsəlman dünyasının ləyaqətini alçaldaraq Tramp cənabları ABŞ-ın milli maraqlarını dünyanın mənafeyinə zidd olsa da, müdafiə edə bilər. Başqa sözlə, Tramp Amerikanın sifətini açdı, onun Yaxın Şərq siyasətində vasitəçi rolunu heçə endirdi, müsəlman dünyasını, beynəlxalq hüquqi sistemin və dünyada ədalətin düşməni olduğunu ortaya qoydu. Nəyin naminə? İsraili müdafiə etmək naminə. Niyə? Çünki İsrail ABŞ-ın transmilli şirkətlərinin Yaxın Şərqdəki keşikçisidir.

- Bu qərar hansı nəticələr yarada bilər?

- Xüsusi bir nəticə yaratmayacaq. Ərəb dövlətlərinin mütləq əksəriyyəti Amerikanın müştərisi, alətidir. Xüsusilə də Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər və digərləri. Onların bu qərara sərt etiraz göstərmək imkanları yoxdur. Qalan dövlətlər, daha çox İran və Türkiyə etirazlarını bildirir. Ancaq onlarla hesablaşan yoxdur.

- Avropa Birliyindən tutmuş BMT-yə qədər Trampın son qərarına etiraz ifadə edilir...

- Bəli. Hətta London və Berlində buna etiraz edib. Məsələ ondadır ki, ABŞ dünyada özünə elə yer edib ki, heç kəslə hesablaşmır. Nə BMT-ni, nə beynəlxalq hüququ, nə qanunları sayır, nə də insafı, allahı, buddanı, xristianlıq ilə hesablaşmır. Özlərini elə vəziyyətə gətiriblər ki, əllərində güc, pul, qüvvə, dünyaya nəzarət və s var. Bu hadisəyə baxıb bir söz deyə bilərəm: bundan sonra terrorçular tərəfindən öldürülən hər bir amerikalının qanı Trampın üzərinə düşəcək. Çünki bu qərar beynəlxalq miqyasda terrorizm üçün əlavə stimul yaradacaq.

- Bu qərardan sonra Yaxın Şərq qarışmayacaqmı, terror daha qabarıq ortaya çıxmayacaqmı?

- Terror nədir? Terror ədalətdən məyus olan, ədalətin bərqərar olacağı ümidini itirən insanların çarəsizlikdən əl atdığı intihar üsuludur. Ağlı başında olan, düzgün düşünən, dünyada ədalətə və məhkəməyə inanan insan terrora əl atmaz. Terrora o adamlar əl atır ki, dünyada ədalətin olmadığını görür. Cənab Tramp bu qərarı ilə sübut etdi ki, dünyada ədalət yoxdur. Beləcə terrorizmin mənəvi dayaqlarını gücləndirdi.

- Bu, hansısa yeni terror qruplarının ortaya çıxmasına səbəb ola bilərmi?

- Yox! Terror qrupları onsuz da mövcuddur. Hansı ortaya çıxacaq?
İndiyə qədər istənilən qədər terror qrupları yaradılıb. Elə ediblər ki, bu terror qruplarına geniş maliyyə axını gedir, silah, başdan xarab icraçılar, əxlaqsız maliyyəçilər var. Yəni bu mexanizm işləyirsə yeniləri nə üçün yaranmalıdır? Əl-Qaida, İŞİD, Taliban var.

- Bu qərardan sonra Fələstin-İsrail münaqişəsinin taaleyi necə olacaq?

- Bu münaqişə 70 ildir mövcuddur və bundan sonra da davam edəcək.

- Bəzi şəxslər qeyd edirlər ki, dünyada səmavi dinlər üçün 3 müqəddəs şəhər-İstanbul, Məkkə və Qüds bu günə qədər müsəlmanların əlindədir. Bu halda Qüdsün müsəvilərin nəzarətinə keçməsi normaldır...

- Əslində bu səfeh, əsası olmayan sözlərdir. Bir də unutmayaq ki, əsas iqtisadi maraqlardır. Digər başqa- dini, məfkurəvi məsələlər əslində iqtisadi maraqları gizlətmək üçün istifadə edilir. ABŞ transmilli şirkətlərinin Yaxın Şərqdə maraqlarını qorumaq üçün ən gözəl vasitə İsraildir. İsraili qorumaq üçün də istənilən qiyafədən, ilk növbədə dini qiyafədən istifadə etmək olar. Reallıqda isə dinlərin buna heç bir dəxli yoxdur. Əvvəla Məkkənin yəhudiliyə və xristianlığa heç bir aidiyyəti yoxdur. İstanbul vaxtı ilə xristianlığın paytaxtı olub, ancaq 500 ildir ki, həm müsəlman şəhəridir, həm də burada xristianlara heç bir maneə yoxdur. Qüds də 3 dünya dininin beşiyi olaraq azad şəhər kimi qalsaydı, bu ən doğru addım olardı. Ancaq ortodoks ifrat yəhudi dinçilərinin israrına görə Qüdsün İsrailin vahid və toxunulmaz paytaxt elan edilməsi Qüdsün azad şəhər kimi statusunun üzərinə xətt çəkir. İkincisi də, münaqişəni daha çıxılmaz vəziyyətə, ölüm-dirim səviyyəsinə çatdırır.

- Trampın qərarının davamı olaraq Həmasa qarşı ciddi zərbələrin vurulması ehtimalı nə dərəcədədir?

- Həmasa qarşı nə edəcəklər ki? Etdiklərini ediblər də. Həmasın maliyyə qaynaqlarını kəsiblər. Bundan başqa, nizami qoşun və aviasiya vasitəsi ilə Həmasa ağır zərbələr vurublar. Həması mühasirəyə alıblar və s. Həmasda indi Fələstin Azadlıq Təşkiları ilə birləşib və vahid Fələstin hökuməti mövcuddur. Bundan artıq nə edəcəklər ? ABŞ Həmasa gedən maliyyə qaynaqlarını kəsməyə müvəffəq oldu.

- Düşünürsünüz ki, müsəlman aləmi, ərəb coğrafiyası başını aşağı salıb yaşamaqda davam edəcək?

- Yox, başını aşağı salmayacaq. Nəsə edəcəklər, amma etdiklərinin təsiri o qədər də güclü olmayacaq.

- Hazırda bu qərara daha çox Türkiyə etiraz edir, Ərdoğanın can-fəşanlığı göz önündədir. Bu mənada etirazçı müsəlman ölkələrinin Tütkiyə ətrafında toplanması ehtimalı varmı?

- Əvvəla deyim ki, Türkiyə bu məsələdə can-fəşanlıq etmir. Sadəcə olaraq bir müsəlman kimi cənab Ərdoğan öz qəzəb və etirazını bildirir. Burada can-fəşanlıq məsələsi yoxdur. Beynəlxalq miqyasda dünyada ədalətin bərqərar olmasını istəyən şəxs mövqeyini bildirməsini can-fəşanlıq kimi təqdim edilməməlidir.

- Fakt odur ki, Türkiyə daha fəaldır...

- Bəli, Türkiyənin bu fəallığı ərəb ölkələri ilə müqayisədə ortaya çıxıb. İran da ciddi etiraz edir. İran həm də Beynəlxalq Qüds Günü elan edib, ildə bir dəfə toplaşaraq müsəlmanlığı və Qüdsü xatırlayırlar.
Sözsüz ki, cənab Ərdoğanın bu fəallığı və mövqeyi müsəlman və ərəb dünyasında ona rəğbəti gücləndirəcək.

- Söz Ərdoğandan düşmüşkən, onun 65 ildən sonra Afinaya səfərini necə şərh edərsiniz?

- Türkiyə prezidenti Ərdoğanın 65 ildən sonra Yunanıstan paytaxtı Afinaya rəsmi səfərini yüksək qiymətləndirmək lazımdır. Gərgin də olsa danışıqlar danışıqların olmamasından daha yaxşıdır. İlk öncə bu səfər və müzakirələr mövqeləri müəyyən edir, fikir ayrılıqların nədən ibarət olduğunu ortaya çıxarır və az da olsa müəyyən məsələdə ümumi razılığa gəlməyə kömək edir, hansısa şübhə və qorxuları aradan qaldırır.
Bu səfərlə müəyyən edilir ki, hansı məsələlərdə danışmaq mümkündür, hansı məqamları sonraya saxlamaq lazımdır. Yunanıstanla Türkiyə arasında zəngin tarix var. Yunan xalqının təsəvvüründə indiki Türkiyə torpaqlarının əksəriyyəti qədim yunan torpaqlarıdır. 500 il indiki Yunanıstan Türkiyənin ərazisi, müstəmləkəsi olub. Sonradan rusların və Avropanın köməyi ilə yunanlar Türkiyə əsarətindən çıxaraq müstəqil dövlət olub. Yəni zəngin və mürəkkəb tarix var. Yunanlar özlərini Bizansın varisi hesab edirlər. Bizansın paytaxtı olan Konstantinapol da indiki İstanbuldur, Türkiyə ərazisidir. Bu, onların keçmişidir. Ancaq həm Türkiyə, həm də Yunanıstan NATO kimi hərbi ittifaqın üzvləridir və qonşudurlar. Onların tarixlərində inamsızlıq və ədalətsizliklə yanaşı dostluq və sevgi hadisələri də var. Danılmaz tarixdir ki, bu xalqların bir-birinə mədəniyyətdə, musiqi və adət-ənənələrdə böyük təsirləri olub. Türklər yunanları əsla inkar etmirlər, hətta yunan tarixini öz tarixinin tərkib hissəsi sayır. Bu da türklərin əqli üstünlüyünün göstəricisidir. İndiki halda yunan-türk çəkişməsi və ədavəti ilə yanaşı danışıqlar prosesi də gedir. Qərb dövlətləri arasında Yunanıstan əzmlə Türkiyənin Avropa İttifaqının tam hüquqlu üzvü olmasını dəstəkləyir və bunu özü üçün xeyirli hesab edir. Bilir ki, vahid ərazi olsa ədavət də azalar. Mən cənab Ərdoğanın Yunanıstan səfərini yüksək qiymətləndirirəm və bu sülhə xidmət edən addımdır.

- Ancaq arada Kipr problemi də var...

- Bu problemdə yunanların da, türklərin də günahı var. Yunanların günahı odur ki, türkləri qırmağa və etnik təmizləməyə məruz qoyamağa başlamışdılar. Türklərin də günahı odur ki, bu əraziləri tutanda xeyli yunanı qovub. Ancaq digərlərindən fərqli olaraq Kipr məsələsində Türkiyə və Yunanıstan bir-birinə qarşı müsbət addımlar atıb. Deyərdim ki, Türkiyə daha çox müsbət addım atıb, güzəştə getməyə hazır olduğunu göstərib. Annan planı vardı. Bu planı Türkiyə qəbul etdi, amma Kipr yunanları qəbul etmədi. Bu göstərdi ki, Ankara konstruktiv mövqe tutur, barışa hzırdır. Bu da Türkiyənin dövlətçilik təfəkkürünü aydın nümayiş etdirdi.
Nəzərə alın ki, həm Türkiyədə yunan icması, həm də Yunanıstanda türk icması mövcuddur. Bu hər iki xalq və dövlət üçün mübət amildir. Onu göstərir ki, xalqlar arasında etnik ədavət yoxdur. Yunanıstandakı türk icması və Türkiyədə ki, yunan icmasının olması bu iki xalqın birgə yaşamasının mümkünlüyünün göstəricisidir. Ərdoğanda bu məqamı nəzərə alır. Bu mənada hesab edirəm ki, Ərdoğanın Yunanıstan səfəri vaxtında və zamanında atılan doğru siyasi addımdır. Məncə, bu səfərin əhəmiyyəti və nəticəsi olacaq, iki xalq bir qədər də yaxınlaşacaq.

HÜSEYN ABBASOĞLU
gundemxeber.az