ATƏT Parlament Assambleyasının komitə sədrinin müavini və Büro üzvü, Azay Quliyevin AzərTaca müsahibəsini təqdim edirik:


- Azay müəllim, bu yaxınlarda ATƏT PA-nın komitə sədrinin müavini və büro üzvü seçildiniz və bununla Azərbaycan ilk dəfə olaraq bu qurumun rəhbər orqanlarında təmsilçilik hüququ qazandı. Sirr deyil ki, Azərbaycanda və bir sıra digər ölkələrdə ATƏT-lə bağlı çoxlu tənqidi fikirlər var. Siz, ATƏT PA təmsilçisi olaraq bu tənqidləri necə qiymətləndirirsiniz? Bu tənqidləri necə ümumiləşdirmək olar?

- Əlbəttə, bu gün ATƏT-in fəaliyyəti ilə əlaqədar səslənən əksər tənqidi fikirlərlə mən də tanışam və demək olar ki, onların hamısını bölüşürəm. Mənimdə dəfələrlə bu qurumun işi ilə bağlı tənqidi yanaşmam olub və indi də var. Bildiyiniz kimi, ATƏT dünyada ən böyük regional təşkilatdır və öz mandatı çərçivəsində sülh və təhlükəsizliyə, o cümlədən siyasi islahatlara və əməkdaşlığa məsul olan BMT-dən sonra ikinci ən mühüm dövlətlərarası beynəlxalq qurumdur. Bu baxımdan ATƏT-dən olan gözləntilər də çoxdur. Əgər təşkilat bu gözləntilərə tam cavab vermirsə və ona olan ümidləri lazımi səviyyədə doğrultmursa, o zaman onun fəaliyyətindən razı qalmaq mümkün deyil. O ki qaldı tənqidlərin mahiyyətinə, burada çox məsələlərə toxunmaq mümkün olsa da, sadəcə bunlardan bəzilərini qeyd etməyi vacib hesab edirəm. Məsələn, 1-ci ATƏT ərazsisində həll olunmamış münaqişələrdə təşkilatın üzləşdiyi uğursuzluq; 2-ci ATƏT institutları arasında əməkdaşlıq və anlaşmanın deyil, bir çox hallarda qarşıdurmanın müşahidə olunması; 3-cü qəbul olunmuş qərar və qətnamələrin effektiv icra mexanizminin olmaması. Və bundan irəli gələn bir sıra problemləri isə ayrıca vurğulamaq olar.

- Bunlar nədən qaynaqlanır? Ümumiyyətlə, bu məsələlərin həlli ilə bağlı nə təklif etmək olar?
- Şübhəsiz ki, məsələ sadə olmadığından, onun həlli yolları da asan deyil. Düşünürəm ki, ilk növbədə ATƏT-də institusional və siyasi cəhətdən ciddi islahatlar aparılmalıdır. Bu islahatların əsas hədəfi ATƏT-in mandatına uyğun məsələlərin həlli üçün konkret və effektiv mexanizmlərin işlənilib hazırlanmasından ibarət olmalıdır. Bu gün ATƏT bir qurum olaraq öz ərazisində olan münaqişələri həll etməkdə acizdir. Sülh və təhlükəsizliyin təmini məqsədilə yaradılan bir qurum üçün bu qəbuledilməzdir. Və yaxud regionda əməkdaşlığa töhvə verməyə borclu olan ATƏT öz institutları arasında nəinki əməkdaşlığı təmin edə bilmir, əksinə bu qurumlar arasında bir sıra hallarda qarşıdurmanın şahidi oluruq. Misal üçün, ATƏT-in Parlament Assambleyası ilə onun digər qurumu olan Demokratik İnstitutlar və İnsan Haqları Bürosu (DİİHB) arasında illərlə davam edən çəkişmələr, xüsusilə, ayrı-ayrı ölkələrdə keçirilən seçkilərin nəticələrinin qiymətləndirilməsində DİİHB-nin Assambleyanın rəyini nəzərə almaması və bu sahəni bir növ öz monopoliyasında saxlaması, sözsüz ki, vahid bir təşkilat kimi ATƏT-ə ciddi şəkildə problemlər yaradır və ona olan ictimai etimada zərbə vurur. Və yaxud ATƏT-in Nazirlər Şurasının Parlament Assambleyasının qərar və tövsiyələrinə məhəl qoymaması, bəzən adi tənqidə dözümsüzlük nümayiş etdirməsi, Nazirlər Şurasının fəaliyyətindəki şəffaflıq problemi adi hala çevrilibdir. Hələ mən ATƏT Parlament Assambleyasının qəbul etdiyi qətnamələrin əksəriyyətinin kağız üzərində qalmasının ölkələrdə yaratdığı məyusluğu demirəm. Ona görə də ATƏT-də ən azı qeyd olunan problemlərin aradan qaldırılması üçün ciddi islahatların aparılmasına və bu quruma yanaşmanın dəyişməsinə çox böyük ehtiyac var. Bunun üçün isə, ilk növbədə böyük dövlətlərin istəyi və siyasi iradələri olmalıdır.

- Seçkilərdən söz düşmüşkən, ATƏT PA oktyabrda keçiriləcək prezident seçkilərini müşahidə edəcəkmi?
Xeyr, bu dəfəki seçkilərə ATƏT PA müşahidəçi missiyası göndərməyəcək. Səbəb isə payız sessiyasının seçkilərlə eyni tarixə, yəni 13-15 oktyabra təsadüf etməsidir.

- Sizcə, az heyətlə olsa da ATƏT PA nümayəndə heyəti göndərə bilərdimi?
- Görünür Azərbaycanda keçiriləcək prezident seçkiləri ilə bağlı Assambleyanın rəhbərliyində ciddi narahatçılıq olmadığından, belə bir qərara da ehtiyac olmayıb.

-Seçiləndən sonra büronun iclasında iştirak etmisinizmi?
-Xeyr. Hələki iclas olmayıb. İlk iclas sentyabrın 2-nə təyin edilsə də büro üzvlərini hamısının iştirak edə bilməməsi səbəbindən, iclasın vaxtı oktyabrın 12-nə keçirilibdir. Ciddi bir səbəb olmasa, qeyd olunan tarixdə büronun iclasında iştirak etməyi planlaşdırıram.