Arif Hacılı: “Beynəlxalq birliyin dəstəyini çox gözləmək lazım gəlməyəcək”
Normal ölkələrin olduqca ciddi siyasi hadisə saydıqları prezident seçkiləri 9 oktyabr tarixindən sonra Azərbaycanın da gündəminə xüsusi təsir edib. Bu mənada rubrikamızın adına uyğun olaraq Azərbaycana baxışlarda ciddi şəkildə təzadı müşahidə etməkdəyik. Keçirilən seçkilərin nəticələrinə, ölkənin durumuna fərqli baxışlar ölkə miqyasından çıxaraq beynəlxalq təşkilatları da əhatə edib.
Durumu elə Milli Şuranın izdihamlı aksiyasından sonra professor Cəmil Həsənlinin Seçki Qərargahının həmsədri, Müsavat Partiyası Mərkəzi İcra Aparatının rəhbəri Arif Hacılı ilə dəyərləndirdik.

- Arif bəy, seçkisonrası situasiyada Azərbaycana sizin baxışınız necədir?

- Azərbaycanda çox böyük maliyyə ehtiyatlarına malik olan avtoritar təfəkkürlü bir hakimiyyət mövcuddur. Buna baxmayaraq cəmiyyəti təslim etmək, Azərbaycanda çoxpartiyalı plüralist sistemə son qoymaq və birpartiyalı rejim yaratmaq məqsədini qarşısına qoyub. Bu məqsədə milyardlar xərclənir, dövlətin bütün resursları bu məqsədə yönəlib. Bütün hakimiyyət strukturları ölkədə avtoritarizmin möhkəmlənməsinə və müxalifətin, azad mətbuatın, vətəndaş cəmiyyətinin sıradan çıxarılmasına yönəlib. Bütün bu böyük bir hakimiyyət maşınının fəaliyyətinə baxmayaraq, Azərbaycan cəmiyyəti müqavimət göstərir, müqaviməti davam etdirir. Keçirilən son seçkilər də Azərbaycan cəmiyyətinin demokratiya uğrunda mübarizə əzmində olduğunu bir daha təsdiq etdi.

- Amma hakimiyyətin yüksək faizli nəticə əldə etdiyi bu prosesdə iştirak edən Azərbaycan vətəndaşları, müəllim, həkim ordusu, digər təbəqələrin nümayəndələri oldu. Bu, uzun illərdir Azərbaycanın demokratikləşməsi uğrunda mübarizə aparan şəxs olaraq sizə necə təsir edir?

- Təşkil olunmuş azlıq həmişə təşkil olunmamış çoxluqdan güclüdür. Bizim hesablamalarımıza görə, Azərbaycan seçicilərinin təxminən 80 faizi seçkilərdə iştirak etməyib. Bu 80 faizin yarısı bəlkə də ölkədə deyil, səsvermə imkanı yoxdur və s. Ancaq Azərbaycan cəmiyyətinin böyük bir qismi bu seçkilərdə iştirak etmədi. Əslində bu potensial Azərbaycan müxalifətinin potensialıdır. Sadəcə olaraq Azərbaycan vətəndaşlarının böyük bir qismi ölkədə demokratik seçkilər vasitəsilə hansısa dəyişikliklərin olacağına inanmır. Ona görə də siyasi proseslərdən kənarda qalıb. Əslində ilk baxışda çoxsaylı görünən və seçkiləri saxtalaşdıran, ölkədə avtoritar rejimin möhkəmlənməsinə xidmət edən çox az bir qrupdur, əhalinin 3-5 faizini təşkil edir. Sadəcə hakimiyyət tərəfindən bu 3-5 faiz insana fərqli şərait, fərqli imkanlar yaradılıb. Onlar güc strukturlarının dəstəyi və yardımı ilə ölkədə saxta rejimi saxlamağa nail olur. Təəssüf ki, Azərbaycanda dəyişiklik arzusunda olan çoxluq təşkilatlanmır və inamsızlığı kənara atıb ölkənin, dövlətin gələcəyi uğrunda fədakar mübarizəyə qoşulmur. Hesab edirəm ki, guya ölkədə avtoritarizmin qorunmasında maraqlı olan insanların sayının çox olması görüntüsü məhz bu səbəblərdən yaranır.

- Cəmil Həsənlinin Seçki Qərargahının həmsədri kimi fəaliyyətinizdən razı qaldınızmı?

- Seçkilərin ilk günündə mən seçki qərargahının üzvlərinə, Müsavat fəallarına dediyim söz ondan ibarət idi ki, biz əlimizdən gələn hər şeyi etməliyik. Bütün enerjimizi, gücümüzü, bacarığımızı Cəmil Həsənlinin qələbəsi uğrunda sərf etməliyik. Biz əlimizdən gələni etdik. Hər halda çox qısa bir müddətin olmasına, maliyyə və digər resursların məhdudluğuna, çox böyük maliyyə ehtiyatlarına, administrativ resursa malik olan rəqibə qarşı dayanmağımıza baxmayaraq, ciddi bir seçki mübarizəsi aparmağa nail olduq. Bütövlükdə seçki komandası çox böyük işlər gördü. Cəmil Həsənlinin seçkidə uğur qazanmasının səbəblərindən biri onun özünün seçki kampaniyası aparması, uğurlu namizəd olması, Azərbaycanın aparıcı siyasi-ictimai təşkilatları, birliklərinin, ayrı-ayrı görkəmli ziyalıların namizədi olması idisə, digər səbəbi onun güclü seçki komandasının, bu işin peşəkarlarının Cəmil Həsənlinin yanında olması idi.

- Seçkisonrası situasiyada demokratiya paytaxtlarından, bir sıra təsisatlarından hakimiyyətin aqressiv reaksiyasını doğuran mövqeləri nə deməyə əsas verir? Yeri gəlmişkən, 2003-də də buna bənzər mövqelər var idi. Bu dəfə fərqli nələr ola bilər?

- Azərbaycanda keçirilən hər hansı seçkilərdən, hətta 2003-cü ildəki seçkilərdən sonra belə beynəlxalq birliyin, xüsusilə ATƏT-in müşahidə missiyasının belə sərt hesabatı olmayıb. ATƏT-in müşahidə apardığı ölkələrdə bu dəfə verilmiş hesabat ən sərt hesabatlardan biridir. Hətta Yanukoviçin o dövrdə hakimiyyətə gəlməsinə maneçilik törədən hesabatdan daha sərt hesabat ATƏT-in Müşahidə Missiyası tərəfindən səsləndirilib. Yəqin ki, dünyanın aparıcı güc mərkəzləri, demokratik inkişafı öz daxili və xarici siyasətində prioritet seçən bütün ölkələrin rəsmi strukturları məhz ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosunun hesabatına əsaslanan mövqe ortaya qoyacaqlar. Əslində bu proses artıq başlayıb. Bu da Azərbaycan müxalifətinin apardığı düzgün siyasətin nəticəsi olub. Xatırlayırsınızsa, aylar öncə bir sıra siyasi qüvvələr, ayrı-ayrı siyasi xadimlər bu seçkilərdə iştirak etməyi əslində hakimiyyətin seçki şousunda rol almaq kimi dəyərləndirirdilər və bu seçkilərdə müxalifətin iştirakına mənfi münasibət bildirirdilər. Ancaq siyasi proseslərin gedişi və nəyin bahasına olursa-olsun seçkilərdə iştirak etməyin zərurəti barədə deyilən fikirlərin həqiqət olduğu üzə çıxdı. Azərbaycan demokratik qüvvələri, Azərbaycan cəmiyyəti toparlandı və biz 2005-ci il parlament seçkilərindən sonra ən ciddi seçki kampaniyası təşkil edə, Azərbaycan cəmiyyətini çox məhdud resurslar olmasına baxmayaraq, bu prosesə cəlb edə bildik. Cəmiyyətimiz 2005-ci ildən sonra indi ilk dəfə ən güclü vəziyyətindədir. Əslində bütövlükdə Azərbaycan demokratik qüvvələri, Azərbaycan müxalifəti, aparıcı siyasi partiyalar, Müsavat, AXCP, KXCP, EL hərəkatı və digər qurumlar bu seçkilərdən güclənmiş çıxdı. Seçkisonrası dövrdə bu proses artan xətlə davam edəcək.

- Bəs hakimiyyətə qarşı xaricdən ciddi təzyiqlər, sanksiyalar real görünürmü?

“İstər Azərbaycandakı siyasi qüvvələrin, istərsə də beynəlxalq birliyin bundan sonrakı proseslərə münasibəti xeyli dərəcədə Azərbaycan cəmiyyətinin davranışından asılı olacaq”


- İstər Azərbaycandakı siyasi qüvvələrin, istərsə də beynəlxalq birliyin bundan sonrakı proseslərə münasibəti xeyli dərəcədə Azərbaycan cəmiyyətinin davranışından asılı olacaq. Bu gün əndazəni aşmış saxtakarlıqlara baxmayaraq, cəmiyyətin ruhdan düşmədiyinin şahidi olduq. Bu gün (12 oktyabrda-E.P.) keçirilən mitinqdə hətta seçkiöncəsi mitinqdən daha çox adamın iştirak etməsi, mitinq iştirakçılarının əhval-ruhiyyəsi, iştirakçıların əksəriyyətinin gənclərdən ibarət olması və sair amillər göstərir ki, cəmiyyətimiz demokratiya uğrunda fədakar mübarizəyə hazırdır və bu proses davam edəcək. Əgər Azərbaycan cəmiyyəti ölkədə demokratik islahatların aparılması istiqamətində əzmkarlıq, fədakarlıq nümayiş etdirəcəksə, heç şübhəsiz ki, beynəlxalq birliyin dəstəyini çox gözləmək lazım gəlməyəcək.

- Mitinqdən sonra törədilən təxribat növbəti aksiyaya icazə verilməməsi üçün bəhanə ola bilərmi?

- Bu, xırda bir insident idi. Görünür mitinqdən sonra mitinqçilərin bir sıra şüarlar səsləndirərək Yasamal rayonu ərazisində yürüşlər təşkil etməsindən hakimiyyət narahatçılıq keçirtdi. Ona görə bəzi gəncləri saxladılar. Ancaq hansısa ciddi hadisə baş verməyib və ölkədə mitinqlərin dayandırılması üçün hər hansı bir əsas mövcud deyil və belə bir əsas yəqin ki, olmayacaq. Xüsusilə beynəlxalq diqqətin Azərbaycan üzərinə bu şəkildə yönəldiyi məqamda sərbəst toplaşma azadlığının yenidən ləğv ediləcəyi fikrini qəbul etmirəm. Hesab etmirəm ki, hakimiyyət dairələri yaranmış situasiyada belə ciddi və kobud səhvə yol verəcək. Fikrimcə, kütləvi aksiyalar “Məhsul” stadionunda bundan sonra da davam edəcək.

- Belə bir yanaşma da var ki, seçki dünəndə qaldı və artıq bu gündən 2015-ci il parlament seçkilərinə hazırlıqlar başlanmalıdır ki, vaxt itirilməsin. Bu fikrin müəllifləri ölkədə seçki nəticələrinin ləğv edilməsi təcrübəsinin olmaması, 2010-cu il seçkiləri ilə bağlı aparılan mübarizənin effektsizliyini vurğulayırlar. Bu dəfə oxşar situasiyanın yaranmayacağını demək üçün hansı əsaslarınız var?

“Hesab etmirəm ki, 9 oktyabr seçkiləri arxada qalıb”


- Biz azad və ədalətli seçkilər, demokratik islahatlar, demokratik cəmiyyət yaradılması uğrunda mübarizə aparırıq və bu mübarizə davam edəcək. Hesab etmirəm ki, 9 oktyabr seçkiləri arxada qalıb. 9 oktyabr seçkiləri həm Azərbaycan cəmiyyətinə, həm dünya ictimaiyyətinə sübut etdi ki, Azərbaycanda demokratik islahatlar uğrunda mübarizə aparmaq əzmində olan siyasi partiyalar, ictimai təşkilatlar, birliklər, ayrı-ayrı şəxslər var. Xüsusilə Azərbaycan gəncliyi ölkədə demokratik islahatlar uğrunda mübarizə aparmaq əzmindədir. 9 oktyabr seçkilərində yol verilən, əndazəni aşan qanun pozuntuları və saxtakarlıqlar, bu hadisəyə ölkə cəmiyyətinin və beynəlxalq ictimaiyyətin münasibəti və digər amillər Azərbaycanda siyasi fəallığı bundan sonra da xeyli müddət saxlayacaq. Parlament seçkilərinə gəldikdə isə, əslində seçkilərə hazırlıq dövrü, seçkilərdən-seçkilərə qədər olan dövrü əhatə etsə də, indidən parlament seçkiləri haqqında danışmaq, düşünmək tezdir.

- Sərdar Cəlaloğlunun istefası opponentlərə digər müxalifət liderlərinin də istefaya getməli olduğu barədə arqument verib...

“Sərdar Cəlaloğlunu Azərbaycan siyasəti üçün itirilmiş adam hesab edirəm”


- Mən təəssüf edirəm ki, keçmiş həbsxana yoldaşım Sərdar Cəlaloğlunun bu seçki ilindəki davranışı heç də bizlərin ondan nümunə götürməsinə əsas vermir. Mən Sərdar Cəlaloğlunu Azərbaycan siyasəti üçün itirilmiş adam hesab edirəm və buna təəssüflənirəm.

- Bir çox hallarda xalqla açıq danışmaq zamanının çatdığı deyilir. Xalqa, seçiciyə, narazı elektorata əlavə sözünüz varmı?

- Biz Azərbaycanda demokratik dəyişikliklərin olması uğrunda mübarizəmizi bundan sonra da davam etdirəcəyik. Əminliklə deyirəm ki, Azərbaycanda yeni-yeni qüvvələr bu prosesə qoşulur, Azərbaycan cəmiyyətinin inamı özünə qayıdır. Son seçkilər zamanı gənclərin xüsusi fəallığı ilə fərqlənməsi, son mitinqlərdə gənclərin ümumi sayının əksəriyyət təşkil etməsi və digər amillər təsdiq edir ki, Azərbaycan cəmiyyəti dəyişikliklərə hazırdır və hər gün demokratiya uğrunda gedən mübarizənin miqyası genişlənəcək. Azərbaycanda demokratiya uğrunda uzun illər mübarizə aparmış insanlardan biri olaraq deyirəm ki, istər bu mübarizənin önündə, istərsə də bu mübarizənin sıravi üzvü kimi sonadək fədakarcasına Azərbaycan cəmiyyətinin azadlığı və Azərbaycanda demokratik cəmiyyət qurulması uğrunda mübarizə aparacağıq.