Adil Qeybulla: “Ortada siyasi hakimiyyətdən başqa ideoloji iş də var”
“Gündəm xəbər” əməkdaşının suallarına Müsavat Partiyası Məclisinin və Divanının üzvü, professor Adil Qeybulla cavab verib. O, əsasən müxalifət cəbhəsində mövcud olan real vəziyyət haqda danışıb.
- Professor, təmsil olunduğunuz Müsavat Partiyası ilə Milli Şura arasında yaranan gərginliyi necə qiymətləndirirsiniz?
- Müsavat Partiyasının məsul şəxslərinin Milli Şura haqda verdiyi açıqlamalar olub və bu da mətbuatda çap edilib. Mən də bu açıqlamaların üzərində dayanmaq istəmirəm. Fikrimcə, Milli Şuranın perspektivi son prezident seçkiləri ilə başa çatmış hesab olunmalıdır. Düzdür, Müsavat Partiyası hesab edir ki, seçki hüquqi baxımdan bitib, amma siyasi baxımdan bitməyib. Hər halda ölkədə olan mövcud şərait göstərir ki, bu proses siyasi baxımdan irəli gedən prosesə oxşamır. Bu mənada Milli Şuranın missiyası bitmək üzrədir. Yaxşı olardı ki, ortaya yeni format çıxsın. Bu siyasi blok da, əməkdaşlıq birliyi də ola da bilər. Milli Şuranın yenidən hansısa formatda reablitasiya prosesi də ola bilər. Fikrimcə, bu qarşılıqlı ittihamlara, Milli Şuradan ayrılmaq istəyənlərə ayrı-ayrı bəhanələr verəcək. Bu da gördüyünüz kimi sonda arzuolunmaz proseslərin getməsinə rəvac verir.
- Siz yeni formatın yaradılmasını təklif edirsiniz. Sizcə, elə ən arzuolunan format Milli Şura deyilmi?
- Söhbət nədən gedir? Əlbəttə, siyasi partiyalar seçkilərə ilboyu hazırlaşmalıdır. Amma seçki qabağı şəraitdə bu məsələlər daha aktuallıq kəsb edir. 2015-ci il parlament seçkilərinə qədər Müsavatın hansısa formatı müəyyənləşə bilər. Hər bir seçkinin öz hədəfi var. Milli Məclis seçkiləri prezident seçkilərindən fərqlənir. Prezident seçkilərində bir yer uğrunda mübarizə gedir və bu zaman siyasi partiyaların hədəfləri, maraqları fərqli olur. Parlament seçkilərində isə söhbət 125 seçki dairəsində mübarizə aparmaqdan gedir. Bu baxımdan hər bir seçki üçün formatda dəyişə bilər. Yəni Milli Şura daha çox partiyaların, QHT-ərin, ictimai qurumları, ziyalıları özündə birləşdirib və hədəf olaraq prezident seçkilərini götürmüşdü. İndi seçkilər bitib. Deməli bu qurumun yeni missiyası ortaya çıxmalı və ya yeni format yaradılmalıdır.
- Siz 2015-ci il parlament seçkilərinə hesablanan yeni formatın yaradılmasını nəzərdə tutursunuz?
- Əgər Milli Şura parlament seçkiləri ilə bağlı hesab aparırsa, şuranın iki partiyası olan AXCP-Müsavat və eləcə də digər qurumlar seçkilərdə iştirak etməlidir. Eləcə də nəinki siyasi partiyalardan, eləcə də cəmiyyətdə aktiv insanlar da seçkilərdə iştirak edir və rəqabət də yüksək olur. Bununla bağlı anlaşmaya gedilirsə, fikrimcə, təmsilçilik hüququ olmalıdır. Milli Şuradan mərkəzdənqaçma meylləri varsa, bu necə səfərbər ola bilər. Özü də, bu meyllər açıq hiss edilir. Çox təəssüflər olsun.
- Azərbaycan müxalifəti birlik yaradır, sonra onu dağıdır, az keçməmiş yeni birlik bloku yaradır və onu da dağıdır. 20 ildə görünən reallıq bundan ibarətdir. Sizcə, belə siyasət normal haldırmı?
- Mən siz dediyiniz kimi yaranan, sonra dağılan və az sonra yenidən yaradılıb dağıdılan qurumları siyasi uğursuzluğun simptomu hesab edirəm. Siyasi uğursuzluq sindromu olanda belə müvəqqəti birliklər yaradılır və sonra da gündəmdən çıxır. Bütün bunlar siyasi uğursuzluq simptomunun təzahürləridir.
- Bəs bu cür hallar cəmiyyətin, insanların müxalifətə olan inamını getdikcə azaltmırmı?
- Bilirsinizmi, gözdən salmaq məsələsi yoxdur. Bu daha çox müxalifət ətrafında birləşən, müxalifət sıralarında olan, müxalifət təəssübkeşlərində siyasi perspektivsiz əhval-ruhiyyəsi yaradır. Əlbəttə, bu çox pis haldır. Mən bu cür düşünürəm. Bu da, şübhəsiz ki, müxalifət sıralarının seyrəlməsi ilə müşahidə olunur.
- Milli Şuraya böyük ümidlər var idi, indi şurada daxili qarşıdurmalar başlayıb, insanlar da bunu görür, çünki yüz minlərlə vətəndaş artıq internetdən istifadə edir. Və insanlar düşünürlər ki, bunlar bir yerdə olsalar da, yola getmirlər, sabah hakimiyyətdə olsalar nələr edərlər...
- Siyasi partiyalar arasında mübarizənin olması, bu mübarizənin mahiyyəti və detalları həm də siyasi mədəniyyət məsələsidir. Əslində mübarizə hər yerdə var. Amma bu mübarizə bəzən elə üsullarla aparılır ki, bunun siyasi mədəniyyətə aidiyyəti olmur. Görünür, bizdə siyasi mübarizəninin bütün üsullarını mənimsəyə bilməyiblər. Milli Şuraya olan ümidlər məsələsinə gəldikdə isə deyim ki, əslində bu təcrübə bir daha göstərdi ki, Azərbaycanda siyasi və ictimai qüvvələrin ən böyük birliyi belə hakimiyyət dəyişikliyi üçün yetərli deyil. Bunun üçün beynəlxalq faktor çox önəmlidir. Bunu bütün proses sübut etdi. Ona görə də, biz hansısa birliyə nail olmaq və bunun köklü dəyişikliklərə gətirib çıxaracağımıza əmin olmağımız çox vaxt əsassız olur. İnsanlar da bu cür dəyişikliyə köklənir. Bu baş tutmayanda isə ümidsizlik və depressiya yaradır. Belə ruh düşkünlüyü fonunda siyasi mübarizənin intensivliyi aşağı düşür.
- Siz bundan sonra Müsavat Partiyasının addımlarını necə görürsünüz?
- Müsavat Partiyası Azərbaycanın müstəqilliyi ilə bağlı siyasi təsisatdır. Düzdür, 1918-ci ildə Müsavat Partiyası tarixi missiyasını yerinə yetirib. Hazırda da Müsavat Partiyası öz ideoloji xəttini aparır. Onun hakimiyyətə gəlməsi məsələsi proseslərdən asılıdır. Təəssüflər olsun ki, ictimai proseslərə proqnoz vermək çətin olur. Odur ki, politoloqlar belə böyük ehtimalla danışırlar. Bu gün proqnozlaşdırılan hadisə sabah başqa cür davam edə bilir. O baxımdan hər şeyi proseslər göstərəcək. Amma Müsavat Partiyasında olanların məqsədi ancaq siyasi hakimiyyətdə olmaq deyil. Ümumiyyətlə bu xəttdə olmaq məsələsi də var. Odur ki, biz müsavatçı olaraq öz siyasi fəaliyyətimizi davam etdirməliyik. Siyasi mübarizənin uğur və perspektivi isə konkret siyasi situasiyadan asılıdır. Ona görə də, bu məsələnin nə qədər baş tutub-tutmayacağından deyil, ideoloji xəttin davam etdirilməsi haqda düşünməliyik. Əlbəttə, partiyanın təssübkeşləri, tərəfdarları var və onlar perspektivsizlik görəndə partiyadan uzaqlaşırlar və mərkəzdənqaçma meylləri artır.
- Sizə elə gəlmirmi ki, Müsavat Partiyası indi mövcud olan birliyi pozmaqla cəmiyyəti özünün əleyhinə qaldıracaq, bunun da zərbəsi elə Müsavata dəyəcək, istefalar olacaq. Artıq Müsavatın Milli Şura ilə bağlı apardığı siyasətə etiraz olaraq bir müşavir istefaya gedib...
- Partiyada qalmaq və ya oradan getmək hər bir şəxsin hüququdur. Bu könüllü işdir. Partiya adminstrativ təşkilat deyil. Hərə bir motivlə partiyadan kənarlaşır. Əlbəttə, burada siyasi ugursuzluq sindromunun da rolu var. İnsanlar hakimiyyət perspektivi olmayan siyasi fəaliyyətdə çox zaman qalmırlar. Bu təbii işdir. Başqa partiyaya keçid etmək, siyasi fəaliyyətdən uzaqlaşmaq kimi məsələlər dünyanın hər yerində baş verir. Fikrimcə, bu cür halları xəyanət səviyyəsində qiymətləndirmək, gedənlərə damğa yapışdırmaq və insanları növlərə bölmək kimi təsnifatlar həyata keçirmək qətiyyən lazım deyil. Hesab edirəm ki, bu kimi hallara tolerant yanaşmaq lazımdır. Xüsusilə, siyasi fiqurlar bir qədər dözümlü olmalıdır. İnsan ola bilər ki, konkret səbəbə görə siyasi fəaliyyətindən uzaqlaşır. Bu onun şəxsi işidir. Həm də ona siyasi fəaliyyətdə olduğuna görə təşəkkürlər etmək lazımdır. Əksinə, damğa vurmaq olmaz. Bir şeyi nəzərə almaq lazımdır ki, bizim münasibətlərimiz ancaq siyasi deyil, şəxsi xarakter də daşıyır.
- Müxalifət düşərgəsində mövcud durum bəllidir. Bundan çıxmaq üçün hansı addımlar atılmalıdır?
- Təbii ki, yaradılan birlik modelinin hakimiyyətə gəlməcəyinə inam, uğursuzluq olanda depressiya yaradır. Bu da təbiidir. Hesab edirəm ki, indi müxalifətdə olan durum seçkidən sonra yaranan situasiyanın təzahürüdür.
Çıxış yoluna gəldikdə deyim ki, biz siyasi mübarizəni qanun çərçivəsində davam etdirməliyik. Sadəcə olaraq hesab edirəm ki, insanlara populist vədlər vermək lazım deyil. Bütün hallarda siyasi fəaliyyəti davam etdirmək lazımdır. Həm də əgər bu seçki bizim üçün uğursuz olubsa, biz növbəti seçkilərə hazırlaşmalıyıq. Əlbəttə, yaşlı kateqoriyada olan insanlar var və artıq onlar siyasi fəaliyyətlə məşğul ola bilmirlər. Onların yerini gənclər tutmalıdır. Bu da təbii prosesdir və ona faciə kimi yanaşmaq lazım deyil. Seçki belədir ki, bir tərəf udur, bir tərəf uduzur. Mahiyyətdən asılı olmayaraq udan tərəf qalib hesab edilir, uduzan tərəf isə növbəti seçkilərə hazırlaşmalıdır. Bu yarışın qaydasıdır və seçki də siyasi yarışdır. Odur ki, hər bir müxalifətçi, müsavatçı fəaliyyətini davam etdirməli və baş verənlərə faciə kimi baxmamalıdır. Hakimiyyətə gəlmək imkanı mümkün olmaya da bilər. Bunu hər bir insan göz altına almalıdır. Hərəkatda olan şəxs düşünməlidir ki, 100 faiz hakimiyyətə gəlməyəcək və bu baş verməyə də bilər. Başqa sözlə, insanlar bu düşərgədə qalıb-qalmayacağını özü seçməlidir. Siyasi həyat da şübhəsiz ki, davam edəcək. İstənilən siyasi situasiyada Azərbaycanda siyasət, siyasi partiyalar olacaq, hakimiyyət uğrunda da mübarizə aparılacaq. İndiki siyasi partiyalar iddialarından əl çəksələr ortaya başqa qüvvələr çıxacaq. Bu siyasətdə təbii proseslərdir. Odur ki, hər bir seçkiyə yarış kimi baxılmalı və uğur olmayanda ruh düşgünlüyü yaranmamalıdır. Çalışmalıyıq ki, siyasi partiyada olmaq bir nüfuz məsələsinə çevrilsin. Dünyanın hər yerində siyasətlə məşğul olan insanlar nüfuzlu insanlardır və onlara hörmətlə yanaşırlar.
- Müsavat Partiyasının qurultayı olacaqmı, İsa Qəmbər başqanlıqdan gedəcəkmi, partiyada yeniləşmə olacaqmı?
- Müsavatın qurultayı olacaq, bu sadəcə zaman məsələsidir. İsa Qəmbər də elan edib ki, başqanlıqdan gedəcək və yeni başqan seçiləcək. Beləcə qurultayda nizamnaməyə uyğun qərarlar qəbul olunacaq və Müsavat siyasi fəaliyyətini davam etdirəcək. Müsavat Partiyası şəxslərə deyil, Azərbaycan tarixinə bağlı siyasi institutdur.
HÜSEYN ABBASOĞLU