gundemxeber.az Naxçıvan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü Sara Əzimovanın apardığı maraqlı araşdırmanı təqdim edir.

Naxçıvanın bəzi yaşayış məntəqələrinin adları “Orfoqrafiya lüğəti”ndə səhv verilib

Ötən ilin sonunda redaksiyamıza “Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti” adlı kitab təqdim olunanda sevindik. Çünki belə lüğətə iş prosesində daim ehtiyac duyuruq. Əvvəlcə onu deyim ki, lüğət yüksək poliqrafik tərtibatı ilə seçilir. Sayca 6-cı nəşr olan bu kitaba 110 min 563 söz daxil edilib. Orfoqrafiya qaydalarının, mürəkkəb sözlərin, coğrafi və şəxs adlarının yer aldığı lüğət AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun Elmi Şurasında bəyənilib və çapa məsləhət bilinib. Kitabda da qeyd olunduğu kimi, bu lüğət sözlərin düzgün yazılışını özündə ehtiva edən, hər bir vətəndaşın istinad və istifadə edə biləcəyi bir mənbədir.

Gələk əsas məqsədə. Lüğətdə “Azərbaycan Respublikasının coğrafi adları”nın (s. 774) əks olunduğu bölməyə nəzər yetirərkən bir çox ciddi səhvlərlə qarşılaşdıq. Konkret olaraq, biz bu yazımızda lüğətdə əks olunan Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı bəzi yaşayış məntəqələrinin adları ilə bağlı səhvlərə diqqət çəkmək istərdik. Bir jurnalist kimi muxtar respublikanın bəzi coğrafi adlarının səhv verilməsi məni çox narahat etdi. Kitabda coğrafi adların yazılışında korrektə səhvləri olduqca çoxdur. Halbuki orfoqrafiya lüğəti kimi bir mənbədə bir dənə də olsun, korrektə səhvi yolverilməzdir. Çünki bu kitab sözlərin düzgün yazılışını özündə əks etdirmək məqsədi daşıyır.

Hələ sözləri qoyaq bir kənara. Coğrafi adların yazılışında səhv buraxılmasını təəssüf hissi ilə qarşılayırıq. Məsələn, lüğətdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Culfa rayonunun Əbrəqunus kəndinin adı “Əbrəqunis” (s. 785), Saltaq kəndinin adı “Saltax” (s. 807), Yaycı kəndinin adı “Yayçı” (s. 814), Şərur rayonun Havuş kəndinin adı “Havus” (s. 789), Şahbuz rayonunun Şada kəndinin adı isə Sada (s. 806) kimi verilib.



Parağaçay şəhərtipli qəsəbəsi vaxtilə Ordubad rayonunun ən iri yaşayış məntəqələrindən biri olub. Amma lüğətdə bu qəsəbənin adı “Paradağçay qəsəbəsi” (s. 805) kimi verilib. Səhvlər bununla bitmir. Babək rayonunun inzibati ərazi bölgüsündə “Raiz” (s. 806) adlı kənd yoxdur. Maraqlıdır, bu kənd muxtar respublikanın hansı ərazisində yerləşir? Ola bilər ki, Payız kəndi nəzərdə tutulub. “P” hərfi ilə başlanan coğrafi adlara baxdıq: burada isə “Payız” kənd adına rast gəlmədik. Yenə burada (s. 805) nəinki Babək rayonunda, ümumiyyətlə, muxtar respublikada olmayan “Paiz” kənd adına rast gəldik.

Lüğətdə başqa qəbildən olan səhvlərə də rastlaşmaq mümkündür. Belə ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 9 iyun 2009-cu il tarixli Sərəncamı ilə Naxçıvan MR-in Babək rayonunun Qaraçuq, Qaraxanbəyli və Tumbul kənd inzibati ərazi dairələri və onların tərkibindəki Bulqan, Hacıniyyət, Qaraçuq, Qaraxanbəyli və Tumbul kəndləri Naxçıvan şəhər inzibati ərazi vahidinin hüdudlarına daxil edilib. Amma təəssüf ki, lüğətdə bu kəndlər Babək rayonunun kəndləri kimi göstərilib. Lüğət nəşrə hazırlanarkən aparılan müzakirələrdə mütəxəssislər bunları görməyiblərmi? Bu, bizə qaranlıq qalır.

Ziyalılarımız tərəfindən ciddi kitab kimi qəbul edilən bu lüğətdə belə səhvlərə yol verilməsi başadüşülməzdir. Ola bilər ki, muxtar respublikada yaşayan vətəndaşlar kəndlərimizin adları barədə məlumatlıdırlar. Ancaq tutaq ki, Tərtər rayonunda yaşayan və qəzetə yazı vermək istəyən bir jurnalist muxtar respublikanın hər hansı bir kəndi haqqında məlumat vermək istərkən və adı dəqiqləşdirmək üçün lüğətə müraciət edəcək. Bu zaman ciddi səhvə yol veriləcək: Babək rayonunun Payız kəndinin adı “Raiz” və yaxud “Paiz” kimi yazılacaq. Təəssüf ki, belə səhvlər yuxarıda sadaladığımız rayonların kənd adlarında da müşahidə olunacaq. Ümumiyyətlə buradan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, “Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti”ndə ola bilsin, NMR-lə yanaşı, ölkənin digər yaşayış məntəqələrinin də adlarında səhvlərə yol verilib.