Elxan Mehdiyev: “Terror hadisəsi Türkiyənin İŞİD-a olan münasibətindən doğan əks reaksiyadır”

Sülh və Münaqişələrin həlli Mərkəzinin direktoru, politoloq Elxan Mehdiyevin müsahibəsini təqdim edirik.

- Elxan bəy, Türkiyədə baş verən son hadisələri, özəlliklə Ankarada yaşanan terror aktını necə qiymətləndirmək olar, ümumiyyətlə bu gözlənilən hadisə idi?

-Təbii ki, Ankarada belə bir partlayışın olacağını heç kim gözləmirdi və ağlına gətirmirdi. Qeyd edim ki, bu terror aktı cümhuriyyət tarixində ən böyük terror hadisəsidir. Özəlliklə bu hadisənin Türkiyənin paytaxtı Ankara şəhərində baş verməsi güvənlik qurumlarının zəifliyinin göstəricisi idi. Fikrimcə, bu məqam da xüsusilə vurğulanmalıdır. Türkiyənin indiki qarışıq dönəmində bir tərəfdən PKKK, digər tərəfdən İraq Şam İslam Dövləti adlı terrorçu birləşmə ilə gedən mübarizə konteksində güvənlik qüvvələrinin zəifliyinin nəticəsidir ki, paytaxt Ankarada belə iri çaplı terror aktı baş verdi.

- Bu terror hadisəsini törədənlər, onun sifarişini verənlərin əsas məqsədi nədir, bununla nəyə nail olmaq istəyirdilər?

- Mən hesab edirəm ki, burada məqsəd çoxtərəflidir. Həm Türkiyəni qarışdırmaq, zəiflətmək, həm də qütbləşməni bir qədər də dərinləşdirməkdir. Bildiyiniz kimi hazırda bu məsələdə daha çox İŞİD silahlı birləşməsinin adı çəkilir. Türkiyənin İŞİD-a olan münasibətindən doğan əks reaksiyadır. Yəni bu birqiymətli məsələ deyil. Əlbəttə ki, Türkiyəni cəzalandırmaq məqsədi də var. Ancaq o da aydındır ki, terror aktları ilə heç nəyə nail olmaq mümkün deyil.

- Bu olaylar həm də Türkiyədə seçki kampaniyası dövründə baş verir. Sizcə, bu faciəvi olayın qarşıdan gələn seçkilərlə bağlantısı varmı?

- Bildiyiniz kimi hazırda siyasi qüvvələr Türkiyədə təbliğat kampaniyası aparır. Yəni bir aktivlik mərhələsi yaşanır. Terror aktının seçkilər dönəminə təsadüf etməsi də maraqlıdır. Bildiyiniz seçkilər zamanı insanların bir yerə toparlanması, hansısa tədbirlər keçirməsi qanunauyğun haldır. Əks tərəf isə, məhz seçkilərdə insanların bir araya toparlanması momentindən istifadə edib, daha çox ölüm halları baş versin. Nəticədə törədilən terrorun da təsiri güclü olsun. Yəni bunu yalnız seçkilərə hesablanan terror aktı kimi qiymətləndirmək düzgün olmazdı. Sadəcə Türkiyəni qarışıqlığa, xaosa sürükləmək, İraq və ya Suriyanın gününə salmaq məqsədi olub.

- Çoxlu sayda mütəxəssislər iddia edirlər ki, Suriyanı və İraqı Amerika qarışdırıb. Türkiyə isə ABŞ-ın regionda ən yaxın müttəfiqidir. Bu mənada indiki dövrdə Türkiyəni daxildən qarışdırmaq, xaosa sürükləmək hansı güclərin maraq çərçivəsində ola bilər?

- Daha çox o güclərin ki, Türkiyə onların istədiyini demir. Məsələn İŞİD qüvvəsinin və ya Bəşər Əsəd rejiminin. Burada Əsədin kəşfiyyat strukturlarının fəaliyyəti hesab oluna bilər. Mənə elə gəlir ki, bu məsələdə qeyd etdiyim iki qüvvə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Ancaq hazırda istintaq gedir və daha dəqiq nəticəyə istintaq gələ bilər.

- Əgər İŞİD-Türkiyə əlaqələri mövcuddursa, siz bu münasibətləri necə qiymətləndirirsiniz?

- Mənim bu haqda danışmağım bir qədər çətindir. Çünki əvvəllər Türkiyənin konsulluğunun əməkdaşlarını məhz İŞİD qüvvələri həbs etmişdi. Ankarada uzun müddət İŞİD və bu qurumla bağlı şəxslərlə əlaqədə oldu, danışıqlar apardı və nəhayətdə konsulluğunda çalışan diplomatları azad edə bildi. Ancaq indilikdə İŞİD-Türkiyə əlaqələri haqqında danışmaq mənə çətindir. Odur ki, mən bu məsələlərə birmənalı və konkret nəsə əlavə edə bilmərəm.

- Ancaq bir çox şərhçilər iddia edirlər ki, Türkiyə-İŞİD əlaqələri var və Ankara uzun aylar İŞİD-ə hansısa yardımlar edib...

- Açığını deyim ki, mən bir fərziyyələrlə çıxış edə bilmərəm. İkincisi, mən bu yanaşmaları qəbul edə bilmərəm. Üçüncüsü Türkiyə İŞİD-ə dəstək verib ifadəsi çox məsuliyyət daşıyan və həm də məsuliyyətsiz yanaşmadı. Sadəcə olaraq Türkiyə öz sərhədlərindən Suriyaya keçən insanlarla müəyyən mənada şərait yaradıb. Yəni sərhədlərini tam qoruya bilməyib. Lakin sərhəddən keçənlərin hamısı anti-Əsəd qüvvələrə deyil, İŞİD-ə qoşulanlar da oldu. Onlar Türkiyə sərhəddində ki, boşluqdan istifadə edərək İŞİD-ə qoşula bildilər. İndi bir çoxları bu məqama söykənərək iddia edirlər ki, Türkiyə İŞİD-ə hansısa şərait yaradıblar. Amma indi Suriya və İraqdan Türkiyəyə yüz minlərlə qaçqınlar gəlib. Onların içərisində İŞİD-in gəlməsi mümkün olan variantlardan biridir. Bunu isə aid etmək lazımdır. Türkiyə bunu aid edənə qədər həmin İŞİD-çılarda öz işlərini görə bilərlər. Sözümün mənası odur ki, bu məsələ elə də sadə məsələ deyil.

- Ankarada dəhşətli terror hadisəsi baş verib. Bunun Türkiyə üçün hansı nəticələri olacaq?

- Heç şübhəsiz ki, Türkiyə üçün bunun ağır nəticələri olacaq. Əvvəla hadisə zamanı yüzə yaxın insan qətlə yetirilib. İkincisi, bu hadisə Türkiyənin daxilindəki barışı pozur, təhlükəsizliyə problem yaradır, qardaş ölkənin iqtisadi inkişafına problem yaradır, Türkiyə gələn turistləri qorxudur. Nəzərə alın ki, hər il Türkiyəyə çoxlu sayda turistlər gəlir, onlar ölkəyə 10 milyardlarla dollar xeyir verir, yüz minlərlə insan məhz bu sektorda çalışaraq əmək haqqı alırlar. Ümumilikdə isə bütün bu hallar Türkiyə üçün təhlükəli ssenaridir. Yəni Türkiyəni Suriya və İraqın gününə sala bilər. Bu baxımdan hesab edirəm ki, bu təhlükəli tendensiyadır.

- Sizcə, Türkiyəni Suriyanın gününə salmaq mümkündürmü, baş nazir Əhməd Davudoğlu bəyan etdi ki, onlar heç kimə imkan verməzlər ki, Türkiyəni Suriya gününə salsınlar...

- Təbii ki, Türkiyə dövləti çox güclü dövlətdir. Bu dövlət nə Suriya, nə də İraqdır. Bu terrorçuların Türkiyəyə sızması, daxildə İŞİD hücrələrinin olması qarşıalınmaz proses kimidir. Sadəcə olaraq onları müəyyən edərək ortaya çıxarmaq Türkiyənin güvənlik strukturlarının və kəşfiyyat orqanlarının əsas işidir. Şübhəsiz ki, Türkiyə Milli İstihbarət Təşkilatı güclü qurumdur və hesab edirəm ki, indiki şəraitdə onlar sayıqlığını on qat artıracaq. Bu baxımdan harada İŞİD özəkləri varsa, bunu aradan qaldırmağa çalışacaqlar. Türkiyədə heç vaxt İraq və Suriyanın gününə düşə bilməz. Sadəcə olaraq indi Türkiyə kimi böyük dövləti zəiflətmək, yükləmək cəhdləri var.

- Qarşıdan parlament seçkiləri gəlir və Türkiyədə noyabrın 1-də seçkilər keçiriləcək. Bu seçkilərdən gözləntiləriniz nədən ibarətdir?

- İyunun 7-də keçirilən seçkilərdə Ədalət və İnkişaf Partiyasının səsi azaldı. Cənab Ərdoğannın partiyası istədiyinə nail ola bilmədi. Hakim partiyanın istəyi bu idi ki, seçkidən qalib çıxsın və prezident üsul idarəsinə keçid etsin, ana yasanı dəyişsin və s. Mən hesab edirəm ki, Ədalət və İnkişaf Partiyası səslərini itirməkdə davam edəcək. İş ondadır ki, Türkiyədə vəziyyətin bu cür olması Ərdoğan zehniyyətinin məhsulu kimi qiymətləndirilir. Yəni ölkənin qarşıdurmaya gətirilməsi, çözüm mərhələsinin silahlı toqquşmaya gətirilməsi bilavasitə hakim partiya ilə əlaqəlidir. Təbii ki, seçici bunu görürlər və müşahidələrə görə, onlar hakim partiyaya səs verməyəcək.

- Əgər hakim partiya seçkilərdə qalib olmayacaqsa, bəs hansı partiya irəli çıxacaq?

- Hesab edirəm ki, daha məsuliyyətli və Türkiyəni irəliyə daşıya biləcək siyasi qüvvə Cümhuriyyət Xalq Partiyasıdır. Zənnimcə, bu partiya irəliyə çıxarsa, daha sağlam koalisiya yaradaraq hökuməti formalaşdıra bilər.

- Bəs Xalqların Demokratik Partiyasının imkanlarını necə şərh edirsiniz?

- Əslində əsas hadisələr, Ərdoğanın qurucusu olduğu partiyanın seçkilərdə istədiyi nəticəni əldə edə bilməməsinin səbəbi HDP idi. Çünki HDP 7 iyun seçkilərində barajı aşdı. Başqa sözlə Ərdoğanın kür seçmənləri HDP-yə səs verdilər. İndilikdə hakim partiya daha çox HDP-dən yanıqlıdır. İndi Türkiyə cəmiyyətində bölünmə dediyimiz məsələ daha çox HDP-nin üzərində qurulub. Əlbəttə, bu siyasəti AKP aparır. HDP-nin 7 iyun seçkilərinə qədər olan təbliğatı və kampaniyası çox yaxşı gedirdi. HDP lideri də Türkiyəni qucaqlayan siyasət aparırdı. İndiki qarışıq dönəm çox qeyri müəyyənlik yaradır. Bu terror hadisələrindən sonra HDP-nin barajı aşması real görünür. Fikrimcə, kürd seçmənlər daha AKP-yə səs verməyəcək. Əslində isə HDP-nin topladığı 13 faizlik səsin 6-7 faizi kürd seçmənlərinə bağlı idi. Yerdə qalan səslər isə bütün Türkiyəni əhatə edən sol qüvvələrin səsləri idi. Fikrimcə, onlar yenə də HDP-yə səs verəcəklər ki, hakim partiyanın seçkidən sonra həyata keçirmək istədikləri siyasi planlar baş tutmasın.

HÜSEYN ABBASOĞLU

gundemxeber.az