İslam dininin ən böyük bayramının əməlləri, qaydalar
Oktyabrın 15-16-da Azərbaycanda Qurban bayramı qeyd olunacaq. Qurban bayramı İslam dinində iki əsas bayramdan biri, daha dəqiqi birincisidir. “Böyük bayram” (Eyd əl-Kəbir) adlandırılan Qurban bayramı hər il Zilhiccə ayının 10-da qeyd olunur.
İslam dinin mühüm ibadətlərindən olan Qurban bayramı Həcc ziyarətinin mühüm hissəsidir. Həcc ziyarətində olan müsəlmanlar Zilhiccə ayının 10-da Mina vadisinə çıxır və bu zaman ziyarətin əsas hissələrindən biri olan qurban mərasimi qeyd olunur.
Qurani-Kərimin ayələrində qeyd olunur ki, İbrahim peyğəmbər Allahdan gələn hökmü icra etmək üçün oğlu İsmayılı Mina dağına qurban kəsmək niyyəti ilə aparır. Ancaq Allah İbrahimə oğlunu deyil, əvəzində bir qoç qurban kəsməyi əmr edir. Bu hadisə İslam dinində peyğəmbərin ən qiymətli varlığı, yəni oğlu ilə imtahan edilməsi hadisəsi kimi təqdim olunur. Eyni zamanda bu hadisə qədim dövrlərdə bəzi xalqlarda olan insan qurban etmə əməlini qadağan edilməsi, Allaha sonsuz itaətin simvolu kimi dəyərləndirilir. Ancaq Qurban kəsmənin ən mühüm tərəflərindən biri yardımlaşmaqdır.
Qurban sözü ərəbcədə “qurbə”, yəni yaxın olmaq sözündəndir. Qurban kəsən insan bununla Allaha yaxın olmaq, Onun razılığını qazanmağa cəhd edir. Quran-Kərimin Həcc surəsinin 37-ci ayəsində buyurulur: “Onların (yəni kəsilən heyvanların. K) nə əti, nə də qanı, əlbəttə, Allaha çatmaz. Allaha çatacaq olan yalnız sizin təqvanızdır (səmimi-qəlbdən etdiyiniz ibadətdir). Allah sizi doğru yola yönəltdiyi (sizə həccin əməllərini göstərdiyi) üçün Onu (layiqincə) uca tutasınız deyə, bunları sizə belə ram etdi. (Ey Muhəmməd!) Ehsan edənlərə (Cənnətlə) müjdə ver!”
Ayədən də göründüyü kimi, əsas məqsəd insanlara ehsan (yardım) etmək və bununla Allahın razılığını qazanmaqdır. Qurban kəsmək Həcc ziyarətində olanlara vacib, həcdə olmayan müsəlmanlar üçün isə bəyənilən əməl sayılır. Bayram günü harada olmasından asılı olmayaraq maddi imkanları yetərli olan müsəlmanlar şəriətin buyurduğu heyvanlardan birini Qurban niyyəti ilə kəsərək ehtiyaclı insanlara bağışlaya bilər.
İslam dinində bayramların özünəməxsus əməlləri var. Qurban bayramında müsəlmanlar qüsl edər və səhər çağı gün çıxandan sonra xüsusi bayram namazını qılmağa gedərlər. Bayram namazı fərdi şəkildə də qılına bilər, ancaq sünnəyə əsasən kütləvi şəkildə qılınmalıdır. Müstəhəbdir ki, müsəlman Qurban bayramı günü bayram namazından sonra qurban ətindən hazırlanmış yemək yesin. Eyni zamanda bayram günü əsas məqsəd ehtiyaclı insanlara yardım etmək, onları sevindirməkdir. Bu mənada yalnız heyvan kəsmək deyil, imkan qədəri ilə kasıb və ehtiyaclı insanlara sovqat aparmaq, hədiyyə etmək lazımdır.
Qurban bayramı namazı gün çıxandan sonra qılınmalıdır. Bayram namazı 2 rikətdir. Birinci rikətdə 5 təkbir (Allahu əkbər) deyilir və hər təkbirdən sonra 1 qunut tutulur. 5-ci qunutdan sonra, bir daha təkbir deyib ruku və səcdə edilir. 2-ci rəkətdə 4 təkbir deyilir və hər təkbirdən sonra 1 qunut tutulur. 4-cü qunutdan sonra, bir daha təkbir deyilir və ruku və səcdə edilir. Namazın sonunda isə, təşəhhud və salamlar deyilir və bununla da, namaz sona yetir.
Şəriətə əsasən qurbanlıq heyvan dəvə, inək, qoyun, qoç olmalıdır. Qurbanlıq dəvənin yaşı 5, inək 2, qoyunun yaşı isə 1 ildən az olmamalıdır. Qurbanlıq heyvan sağlam, qüsursuz olmalıdır. Kor, axsaq, qulağı, quyruğu və ya, buynuzu kəsik olmamalıdır. Bundan əlavə, heyvan gərək arıq və çox qoca olmasın.
Şəriətə əsasən qurbanlıq heyvanın əti üç hissəyə bölünməlidir. Bir hissəsini qurban kəsdirən özünə götürür, bir hissəsini ehtiyaclı kimsələrə ehsan etsin və bir hissəsini də, hədiyyə etsin. Qurban kəsərkən heyvanı üzü qibləyə doğru uzatmaq, qoyunun ayaqlarından birini azad saxlamaq, iribuynuzlu heyvanın isə dörd ayağını da möhkəm bağlamaq lazımdır. Heyvanın boğazına bıçaq qoyularkən yaxşı olar Qurban duası oxunsun və ya heç olmazsa “Bismillah” deyərək dəmir alətlə kəsilsin. Qurban kəsən şəxs müsəlman olmalıdır.
Qeyd edək ki, son dövrlərdə Qurban bayramı günü heyvanların kütləvi şəkildə kəsilməsi, bu işin küçədə insanlar qarşısında edilməsi narahatlıq yaradır. Bununla yalnız onu demək lazımdır ki, İslam dininə əsasən zərurət olmasa heyvanı öz cinsindən olan başqa bir heyvanın gözü qabağında kəsmək olmaz. Eyni zamanda Qurban bir bayram olduğu üçün bu zaman edilən əməllərin gözəl və din adına yaraşan şəkildə həyata keçirilməsi tövsiyə olunur.