Xəyanətə uğrayanlar, liftdə qalanlar... sığorta ala bilər ; dünya ilginc sığorta növləri kəşf edir, bizdə isə hamı maşınının “canından” narahatdır
Azərbaycanda həyatını sığorta etdirmək üçün 7 manata qıymayanlar var

Tez-tez yollarda bu mənzərə ilə qarşılaşırıq: bir qəza baş verib. Qəzanın səbəbkarı da, qurbanı da maşını yerindən tərpətmədən dayanıb gözləyir. Yolda tıxac yaransa da, maşınların hərəkətinə maneə yaransa da, onlar məlum sığorta şirkəti nümayəndəsinin hadisə yerinə gəlişini gözləyir. Onlar gələcək, hadisə yerində çəkiliş edəcək, akt yazacaq və dəyən zərər ödəniləcək.

Son illərdə sayı sürətlə artan sığorta şirkətlərinə müraciət edənlər isə daha çox avtomobil sığortasından istifadə edir. Tibbi sığorta, yük sığortası, əmlak sığortası və icbari sığortalar da siyahıdakı növbəti sıraları tutur. İcbari sığorta insanların məcburən yönləndirildiyi sığorta növüdür. Bu səbəbdən də hadisə baş verəndə çox nadir hallarda şirkətə xəbər verirlər.

İcbari sığorta qəzaya uğramış maşın sahibinin yox, qəza qurbanı olan maşın sahibinin zərərini ödəyir. Belə olan halda isə qəza yerində dayanıb, polisə tuş gəlmək, sürücülük vəsiqəsinə “bal” qazandırmaq arzu edilən deyil.

Sığorta şirkətlərinə inam yoxdu, çünki...



“Sığorta haqqında” Qanunda deyilir ki, sığorta müqaviləsi sığorta olunanla sığortaçı arasında sazişdir. Bu müqaviləyə görə, sığortaçı sığorta hadisəsi zamanı sığorta olunana və ya xeyrinə sığorta müqaviləsi bağlanmış digər şəxsə sığorta ödənişi verməyi, sığorta olunan isə müəyyənləşdirilmiş müddətlərdə sığorta haqqı ödəməyi öhdəsinə götürür.
Sığorta müqaviləsində tərəflərin razılaşmasına əsasən başqa şərtlər də qoyula bilər. Deməli, sığorta vətəndaşın xeyrinə olan aktdır. Sadəcə, Azərbaycanda sığorta bazarı yenicə formalaşdığından vətəndaşlar arasında sığortanın həqiqi izahı anlaşılmayıb. Əsasən əyalətdə sığorta işin qeyri-ciddi baxışlar var.



Eyni vaxtda bir neçə sığorta şirkəti ilə əməkdaşlıq edən Vəfadar Quliyev deyir ki, insanların sığortaya marağı 2005-2006-cı illərdə daha yüksək olub. Sonradan bu maraq azala-azala gedib. O deyir ki, tibbi sığortalar üçün könüllü qaydada elan verilsə də insanlar ona maraq göstərmir: “İnsanların sığortaya meyl etməməsinin səbəbləri çoxdur. Biri deyir kasıbçılıqdır, imkanım yoxdur. Digəri deyir ki, filan sığorta şirkəti ilə müqavilə bağladım, amma ziyanı ödəməkdən imtina etdi. Bəzilərini gedib məcbur sığorta edirlər və s. Belə hallara görə əhali passivdir. Amma dövlət şirkətində sənədlər qaydasındadırsa, dəymiş ziyan ödənilir. Bəzi özəl sığortalar mütləq bir bəhanə tapır. Bir də görürsən ki, maşın etibarnamə ilə başqasına verilib və hadisəni o törədib. Belə olanda bəhanə edib ziyanı ödəmirlər. Ya da deyirlər ki, qəzanı edən yenicə sığortalanıb, ya da qəza sığorta edənin ucbatından baş verib deyə vermirlər. Bir şey tapıb imtina edirlər. Nəticədə sığorta şirkətlərinə inamsızlıq yaranır. Amma dövlət şirkətində heç bir bəhanə gətirilmir. Sığortalananın ziyanı ödənilir. Avtomobili başqası sürüb zədələsə də ziyan ödənir”.
2006-cı ilə qədər avtomobil sığortası zəif olsa da...

Onu da deyək ki, Azərbaycanda konkret obyektlər üzrə ixtisaslaşmış sığorta şirkətləri yoxdur. Sığorta şirkətlərinin məşğul olması üçün 28 növ fəaliyyət var. Azərbaycanda olan 30-a yaxın sığorta şirkəti bu 28 növ fəaliyyətin hər biri ilə məşğul olur. Bu da vətəndaşların tələbatının zəif olduğunu göstərir. Normal ölkələrdə sığorta şirkətlərinin tərkibində bir neçə bank olur, yəni onlar sığorta pulu yığır. Bu banklar vasitəsilə uzunmüddətli, qısamüddətli kreditlər, ipotekalar verilir.

Bizdə isə tərsinədir. Əvvəl banklar, bankdan sonra isə sığorta şirkəti yaradılır. Əslində sığorta şirkətlərində dövriyyə banklara nisbətən qat-qat çox olmalıdır.

Azərbaycanda sığortanın ən çox yayılan növü şəxsi avtomobillərin sığortalanmasıdır. Apardığımız araşdırma zamanı məlum oldu ki, xüsusi nəqliyyat vasitələrinin sığortasının səviyyəsi 2005-2006-cı illərdə aşağı olsa da sonradan yüksələn xətt üzrə inkişaf edib. Nəyə görə məhz avtomobil?



Ekspertlər deyir ki, maşını kreditə verirlərsə, kredit verən bank mütləq sığorta tələb edir. Üstəgəl, əhali avtomobillərini tıxacların və maşınların sayının artması nəticəsində yarana biləcək qəza şəraitindən özü sığortalayır. Buna görə maşınların sığortalanması sayı həddən artıq çoxalıb. Amma digər sahələrdə sığorta işi zəifdir.

Ekspertlər onu da deyir ki, sığorta şirkətləri inamsızlıq yaradırsa və ya bəhanələrlə dəymiş ziyanı ödəməkdən imtina edirsə, onda “Sığorta haqqında” Qanuna müraciət etmək olar. Qanunvericilik sığortaçı tərəfindən dəfələrlə pozulduqda onun ləğv edilməsi barədə Arbitraj Məhkəməsində iddia qaldırmaq mümkündür.

O ki qaldı girişdə yazdığımız məcburi sığorta məsələsinə, ekspertlər deyir ki, məcburi qaydada sığorta səmərə vermir. Sığorta şirkətlərinə etimad artırılmalıdır. Belə ki, vətəndaşda avtomobil və ya daşınmaz əmlakın sığortasının şirkətin varlanmasına səbəb olacağı ilə bağlı təəssürat yaranıb. Onlar öz maraqlarının nəzərə alınmayacağından narahatdır.

BenzinIN qiyməti qalxanda da sığorta olunurlar

Dünyada isə olduqca ilginc sığorta növləri mövcuddur. Qərargahı Amsterdamda yerləşən “Hullberry” Sığorta Şirkəti 10 müxtəlif, fərqli sığorta növü təklif edir.

Məsələn, əgər benzinin qiyməti 15%-dən çox artarsa, onda növbəti 1000 litr benzin üçün sığorta şirkəti əlavə xərcləri ödəmək öhdəliyi daşıyır. Sığortanın qiyməti illik 19,95 avrodur. Bunun Azərbaycan kimi benzin qiyməti ilə tez-tez oynanılan ölkədə tətbiq olunması arzuedilən olardı.

Digər ağlagəlməz sığorta növü: tutaq ki, siz evdən tələsik çıxdınız, açarlar evdə qaldı, qapı isə arxanızca bağlandı. Sığorta sizə günün və ya həftənin hansı hissəsindən asılı olmayaraq, 100 avroya qədər ödəniş həyata keçirəcək. Sığortanın qiyməti isə illik 18 avrodan başlayır.

Liftdə qalanlar da qazanırlar. Bu halda da “Hullberry” şirkəti liftdə itirdiyiniz vaxt üçün 75 avro təzminat ödəməyi vəd edir. Sığortanın qiyməti: illik 12 avrodan 28 avroyadək məbləğdədir.

Lotereyada bəxti gətirməməyin də sığortası var imiş. İldə 52 dəfə lotereya oynayan, lakin heç nə uda bilməyən - bəxti gətirməyən şəxs sığorta şirkətindən 2500 avro pul ala bilər. Sığorta hadisəsinin baş vermə ehtimalı 1/4900-dür.

Nəzərə alsaq ki, altı rəqəmli lotereyanın baş prizini udmaq şansı 1/14 milyona bərabərdir, o zaman bu ehtimal heç də pis deyil. Sığortanın qiyməti illik 12 avrodan 28 avroyadəkdir.

Əgər ölkədə yeni “quru” qanun, tutaq ki, içki içilməsini qadağan edən qanun qəbul olunarsa, sığorta olunan kompensasiya olaraq 500 avro alacaq. Sığortanın qiyməti illik 12 avrodan 28 avroyadəkdir.

Başqa planetlilər tərəfindən oğurlanma - bu da bir sığorta növü yaradır. Yəni əgər sığorta olunan şəxs öz iradəsi olmadan (zorla) başqa planetlilər tərəfindən Yer kürəsindən qaçırılarsa, sığorta ödənişi həyata keçirilir. Sığorta müqaviləsində belə qeyd olunur. Belə olan halda zərərçəkənə 5000 avro ödəniş verilir. Amma, o şərtlə ki, həkimdən və aviokosmik orqanlardan arayış təqdim olunsun. Sığortanın qiyməti illik 12 avrodan 28 avroyadəkdir.

Bax, indi yazacağımız sığorta növü tam azərbaycanlılara uyğundur. Bu sığorta növünün adı təqsirsiz halda həbsxanaya düşməkdir. Təqsiri olmadan dəmir barmaqlıqlar arxasına düşməkdən qorxanlar sığorta şirkəti ilə müqavilə bağlaya və belə hal baş verərsə, 500 avro sığorta ödənişi ala bilər. Sığortanın qiyməti: illik 12 avrodan 28 avroyadəkdir.

Evlilik təklifi rədd edilənlər... 100 avro qazanır



Xarici filmlərə mövzu olan sığorta növünə keçək. O toylarda keşişin, nikah məmurunun yanında adamdan “sən bu adamla (qadınla, kişi ilə) evlənmək istəyirsənmi” sualı verirlər ha. Qarşı tərəf də ani emosiyalar burulğanına düşüb, “yox” cavabı verir. Evlənəcəyi şəxsin “”hə" cavabından əmin olmayanlar bu sığorta növünə müraciət edir. Nəticədə də əgər “yox” cavabı alırlarsa, şirkət onlara 100 avro ödəyir. Sığortanın qiyməti yenə də eynidir - illik 12 avrodan 28 avroyadək.

Gəlib çatdıq günümüz Azərbaycanı üçün real sığortaya. Şirkət təklif edir ki, özünüzə və ya dostlarınıza gizli kameraya çəkilməkdən qorunmaq üçün sığorta şəhadətnaməsi hədiyyə edəsiniz. Əgər belə bir vəziyyətə düşsəniz, zərərçəkən 1000 avroya qədər ödəniş ala bilər. Sığortanın qiyməti illik 12 avrodan 28 avroyadək.
Xəyanətə uğradığını öyrənən kişinin sığorta şirkətindən 500 avro ödəniş almaq hüququ var. Sığortanın qiyməti - illik 12 avrodan 28 avroyadək.

Azərbaycanda da həyat sığortası... varmış...

Azərbaycanda isə bu sadaladıqlarımızın heç biri yoxdur. Təkcə həyat sığortasından başqa. Artıq ölkədə fəaliyyət göstərən böyük sığorta şirkətlərinin həyat sığortası üçün lisenziyası var. Keçirdiyimiz sorğu zamanı öyrəndik ki, həyat sığortası etdirmək istəyənlər kateqoriya ilə sığortalanır. Belə ki, bu, sığortalının iş və statusu ilə əlaqəli bir prosesdir. Azərbaycan insanının orta aylıq əməkhaqqı 300 manat həddində olsa da (bu, standartlara görə, aşağı rəqəmdir), orta aylıq əmək haqqı alan hər bir vətəndaş çox az bir məbləğə öz həyatını sığorta etdirə bilər.

Hesablamalar zamanı öyrəndik ki, qulluqçu kateqoriyasında aylıq 300 manat əmək haqqı alan bir müəllim və ya bir həkim ildə 7 manat 20 qəpik ödəməklə öz həyatını sığorta etdirə bilər. Müqavilə əsasında həyata keçirilən sığorta prosesi bir illik nəzərdə tutulub. Sığortalı bir ildən sonra müqaviləsini yeniləyərək növbəti il üçün sığortalanmış olur.
Həyat sığortasının ən vacib detalı: əgər sığortalanın başına sığorta müddəti ərzində bədbəxt hadisə gələrsə, onda onun əmək haqqının 10 və ya 12 misli miqdarında sığorta haqqı onun ailəsinə ödənilir. Yəni sığorta şirkəti tərəfindən edilən ödənişin həcmi qanunvericiliyin qoyduğu qayda ilə hesablanır. Sığorta ödənişinin maksimal həddi işçinin bir illik əmək haqqı fondundan 10-12 dəfə çox ola bilər.