“Şəhriyarı “iranlı” adlandırıb onu fars mədəniyyətinə, İran mərkəzli fars düşüncə sisteminə, ideologiyasına çəkmək və onun ətrafında təqdim etmək gülüncdür”

Türkün dilitək sevgili, istəkli dil olmaz,
Ayrı dilə qatsan, bu əsil dil əsil olmaz...

Bu misraları bütöv Azərbaycanın qüdrətli şairi Məhəmmədhüseyn Şəhriyar ana dilimizin, Azərbaycan türkcəsinin şəninə yazıb. Təkcə bu misralar kifayət edər ki, M.Şəhriyarın bir Azərbaycan türkü olduğunu deyək. Cənubi Azərbaycanda doğulsa da, bütün həyatını orada keçirsə də, yaradıcılığının böyük hissəsini Arazın bu tayına, Şimali Azərbaycan həsrətinə həsr etdi... Uzun illərdir ki, molla rejimi M.Şəhriyarı farslaşdırmağa, iranlılaşdırmağa çalışır, onun barəsində özlərinə sərf edən motivdə hekayələr düzüb-qoşurlar. Bütün vəchlə onu Azərbaycandan qoparmaq istəyirlər. Şəhriyar İran ədəbiyyatının yox, Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsidir. Farsca da şeirlər yazması heç də onu farslara yaxın etmir. Bu arada Azad İran teleqram kanalı məlumat yayıb ki, İran mediası Şəhriyarı “İran şairi” kimi təqdim edib. Bildirilənə görə, İranın Kitab Xəbər Agentliyi – İBNA məlumat verir ki, 34-cü Tehran Beynəlxalq Kitab Sərgisində iştirak edən Azərbaycanın “NUR” Mədəniyyət Fondunun təmsilçisi Mahir Şərifzadə sözügedən sərginin saytına müsahibəsində deyib:

“Şəhriyarın şeirləri İran və Azərbaycan xalqları arasında dostluğu dərinləşdirir. Millətlər arasında ünsiyyət qurmağın ən yaxşı yollarından biri də kitabdır. Məsələn, “İran şairi” Şəhriyarın şeirlərində İranla Azərbaycan arasında ortaq mədəni cəhətləri görə bilərik". Molla rejimi Şəhriyarı Azərbaycandan qoparmaq istəyir və onun "millətlər arasında əlaqələr yaratdığını deyirlər. Hansı millətlər? Şəhriyar Azərbaycan türküdür və onun adı ədəbiyyatımıza zinətdir. Panfarsistlər nə üçün Şəhriyarı Azərbaycandan qoparmaq istəyirlər? Bir qayda olaraq o, İran şairi kimi təbliğ olunur, səbəb nədir?

• “Şəhriyar iranlı deyil”

Orta Doğu Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, siyasi şərhçi Sədrəddin Soltan "Bakı-Xəbər" ə şərhində bildirir ki, Məhəmmədhüseyn Şəhriyar 1906-cı ildə Təbriz şəhərində doğulub və o vaxtlar ölkə İran adlanmırdı: “O zaman ora Qacarlar dövləti idi. Xarici ədəbiyyatda ora “Persiya” deyirdilər. Onda İran adlı ölkə yox idi. Sonrakı dövrlərdə, 1920-ci ildən sonra, yəni Qacarlar sülaləsi devirildikdən və Pəhləvilər hakimiyyətə gətirildikdən sonra ölkə İran adlanmağa başladı. Yəni yer adı kimi Şəhriyarın “iranlı” adlandırılması məntiqli hesab edilə bilməz. Çünki Şəhriyar iranlı deyil”. 

S.Soltan qeyd etdi ki, sonradan İran vətəndaşı olub. Məsələnin göründüyü kimi, olmdığını deyən S.Soltanın sözlərinə görə, fars mərkəzli düşüncə sisteminin, yəni panfarsistlərin gücü Şəhriyarı “fars şairi” kimi təqdim etməyə çatmayanda onu “iranlı” adlandırıb özününküləşdirmək istəyir: “Bununla da Şəhriyarın Azərbaycan türkü olduğunun dərəcəsini azaltmaq niyyəti güdürlər. Məsələn, deyə bilərdilər ki, İran şairidir, türkdür və sair...Bunu deyə bilmirlər və Şəhriyarı farsa, fars ədəbiyyatına, fars düşüncəsinə yaxın saymaq üçün ona “iranlı” deyirlər. Amma Şəhriyar özü nə deyirdi?  

Türkün dilitək sevgili, istəkli dil olmaz,
Ayrı dilə qatsan bu əsil dil əsil olmaz...

Şəhriyar bütün varlığı ilə Azərbaycan türküdür. Düzdür, o farsca da yazıb, qəsidəsid, divanı, qəzəlləri və sair var. Amma Şəhriyar hətta təkcə “Heydərbabaya salam” poeması ilə Azərbaycan türkünün, bütövlükdə türkün böyük şairi olduğunu təsdiqləyib, təpədən-dırnağa qədər türk olduğunu göstərib. Şəhriyar heç bir halda panfarsitlərə, fars şovinstlərinə onun “fars olması” kimi bir sahəyə bağlanmasına imkan verməyib.  Bu baxımdan, “iranlı” adlandırılması yersizdir, bu əslində həm Güney, həm də Quzey Azərbaycanda qıcıq yaradır. Şəhriyar türkdür, amma bəli, vətəndaş kimi İran vətəndaşıdır”.

S.Soltan qeyd etdi  ki, Şəhriyar Güney və Quzey Azərbaycanın birliyini istəyənlərdən olub. S.Soltanın sözlərinə görə, çünki Şəhriyar Azərbaycan Milli Hökumətini görmüşdü və Milli Hökumətin gördüyü işlərdən xəbərdar idi. “Fars şovinizmində, fars düşüncə sistemində, İran mərkəzli  fars ideologiyasında nə olduğunu bilirdi. O məktəblərdə türkcə danışanda, yazanda türklərin cəzalandırıldığını, cərimələndiyini bilirdi, onu yaşamışdı. O dövrdə Şəhriyarın 40 yaşı vardı, yəni yetkin, kamil bir insan idi. Və ona görə də Şəhriyarı “iranlı” adlandırıb onu fars mədəniyyətinə, İran mərkəzli fars düşüncə sisteminə, ideologiyasına çəkmək və onun ətrafında təqdim etmək gülüncdür. Odur ki, İran rəsmisinin dediyi də yersiz görsənir”-deyə müsahibimiz qeyd etdi.

İradə SARIYEVA