İran qazı Avropa bazarına çıxarılacaqmı?

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin İrana reallaşan səfəri siyasi və geosiyasi, həmçinin milli maraqlar baxımdan çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bunu mətbuata açıqlamasında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Siyasi Araşdırmalar İnstitutunun direktoru Elman Nəsirov deyib.
Onun sözlərinə görə, iki ölkə arasındakı əlaqələr heç də hamar xətt üzrə inkişaf etmədiyindən ikitərəfli münasibətləri dinamik xətti üzrə inkişaf etməsi kimi qiymətləndirmək olmaz: “İranda müəyyən siyasi və hərbi dairələr var ki, Azərbaycanla münasibətlərin inkişafına qısqanclıqla yanışır. Bu qüvvələr istəyirlər ki, hər zaman Tehranla Bakı arasındakı münasibətlərdə müəyyən anlaşılmazlıqlar olsun. Bu baxımdan İlham Əliyevin Tehrana səfəri xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə səfərlər həllini gözləyən məsələləri diqqət mərkəzində saxlanılmasında müstəsna rol oynayır”. Politoloq bildirib ki, səfər zamanı İran prezidenti Həsən Ruhani və dini lider Əli Xamneyi ilə görüşlərində iki ölkə arasındakı mövcud durum, gələcək inkişaf perspektivləri, regional və beynəlxalq vəziyyət, regional əməkdaşlıq məsələləri müzakirə olunacaq: “ İranda Həsən Ruhaninin hakimiyyətə gəlişi ilə əvvəlki sələfindən fərqli siyasət yürütməyə başlayıb. Bu siyasət İranı dünyadan təcrid siyasəti deyil. Əksinə, dünyaya inteqrasiya siyasətidir. Ruhani çalışır ki, İranla Qərb və ABŞ arasında normal münasibətlər formalaşsın və problemlər aradan qalxsın. İranın bu siyasəti istər-istəməz Azərbaycanla da münasibətlərə təsir göstərir. Belə ki, əgər İranın əvvəlki siyasi hakimiyyəti Azərbaycanı ABŞ və Qərblə strateji əməkdaşlıqda ittiham edirdisə, indi Tehran özü bu siyasəti həyata keçirməyə başlayıb və bu siyasətin yürüdülməsi Azərbaycana qarşı olan ittihamı aradan qaldırır. Əksinə, Azərbaycanın ABŞ-la olan strateji əməkdaşlığı Tehranla Vaşinqton arasında əlaqələrin yaranması və inkişaf etməsində bir körpü rolunu oynaya bilər”.
Politoloq onu da əlavə edib ki, Həsən Ruhaninin Ermənistana səfrindən öncə, Azərbaycan prezidentinin Tehrana səfər etməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir: “Yəni Ruhaninin Ermənistana səfərindən öncə belə bir görüşün reallaşması və tərəflərin regiondakı durumla bağlı mövqelərinin ortaya qoyulmasında və gələcək əməkdaşlıq perspektivi baxımından rol oynayır. Tərəflər istər Qarabağ məsələsi, istərsə də digər məsələlərlə bağlı mövqelərini açıq ortaya qoyacaq.”
Poltioloqun fikrincə, keçirilən görüşlərdə ciddi müzakirə ediləcək məsələlərdən biri də enerji təhlükəsizliyi sahəsindəki əməkdaşlıq məsələləri olacaq: ”Ukrayna məsələsinə görə, Qərblə Rusiya arasında ciddi gərginlik yaranması fonunda bu məsələnin müzakirə edilməsi gözləniləndir. Yaranmış bu durum Transxəzər layihəsini yenidən aktuallaşdırır və regionun Avropanın enerji təhlükəsizliyindəki rolunu artırır. Bu konteksdə mümkündür ki, İranın da bu layihədə iştirakı müzakirə predmeti olsun və bu reallığı nəzərdən qaçırmaq olmaz. Rusiya-Qərb qarşıdurmasında bu məsələnin müzakirəsi qaçılmazdır. Baxmayaraq ki, Qərbin İrana sanksiyaları mövcuddur, amma münasibətlərin yumuşalmasında fərqli proseslər gedə bilər. Fərqli proseslərdən biri də İran qazının Avropa bazarına çıxarılması ola bilər”.
Politoloq hesab edir ki, görüşlərdə müzakirə olunacaq digər əsas məsələlərdən biri də Xəzərin hüquqi statusu ilə bağlıdır: “İki ölkə arasında həllini tapmayan ən ciddi məsələlərdən biridir. İranın ciddi iradlarından biri üçüncü dövlətlərin Xəzər hövzəsindəki karbohirogen ehtiyatlarının istismarında iştirakı olub və bu da hamıya bəllidir. Yəni üçüncü ölkə deyəndə, ABŞ-a etirazı olub. Əgər ABŞ-la İran arasında əlaqələrin inkişaf prosesi davamlı olarsa, o zaman Xəzərin hüquqi statusu məsələsində də İranın mövqeyində yumuşalma olacaq”.
Asəf