Ceyms Uorlik erməniləri qəzəbləndirə bildi

Minsk Qrupunun amerikalı həmsədri, cəmi bir neçə gün əvvəl rəsmi Bakının qəzəbli bəyanatına hədəf olan və “Twitter diplomatı” imicini qazanmış Ceyms Uorlik Vaşinqtondakı Karnegi Sülh Fondunda Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı çoxlarının gözləmədiyi tərzdə açıq və konkret danışıb.
Bu dəfə ermənilər “yazıq Uorliki” hədəf alıblar və onun açıqladığı 6 sülh elementini tənqid edərək “qeyri-real” hesab ediblər.
C.Uorlikin açıqladığı 6 sülh elementi əslində həmsədr ölkələrin prezidentləri tərəfindən hələ 2009-cu ildə qəbul edilmiş birgə bəyanatında (“Böyük səkkizlər”in Akvill sammiti) əksini tapıb. Ancaq bəzi yeniliklər də var. Amerikalı həmsədr aydın şəkildə bildirib ki, Dağlıq Qarabağ ətrafındakı işğal olunmuş ərazilər bölgənin yekun hüquqi statusunun müəyyən edilməsindən əvvəl boşaldılmalıdır.
Dağlıq Qarabağın yekun statusunun müəyyən edilməsinin qeyri-müəyyən müddətə təxirə salınmalı olduğu bildirilir, ancaq statusun hansı formada müəyyən edilməli olduğu göstərilmir. Hərçənd ki, həmsədrlərin bundan əvvəlki bəyanatlarında yekun statusun referendumda müəyyən edilməli olduğu göstərilmişdi.
Eyni zamanda amerikalı həmsədr nizamlama prosesində həmişə ən mürəkkəb məsələ olan Laçın dəhlizi barədə nisbətən aydın danışıb. C.Uorlik bildirib ki, Laçın rayonu ərazisindən Ermənistanla Dağlıq Qarabağ arasında birbaşa əlaqə üçün dəhliz ayrılmalıdır, ancaq bu dəhliz bütün Laçın rayonunun ərazisini əhatə etməməlidir. Yəni müəyyən enlikdə dəhlizi çıxmaqla Laçın rayonunun qalan hissəsi də boşaldılmalıdır.
Həmçinin diplomat Dağlıq Qarabağın yekun statusunun müəyyən edilməsinə qədər malik olacağı aralıq statusun limitini də göstərib. Uorlikin qənaətinə görə, müvəqqəti status minimum təhlükəsizlik təminatını və bölgənin özünüidarəsini təmin etməlidir. Eyni zamanda bölgədə beynəlxalq sülhməramlı qüvvələrin yerləşdirilməsinin vacib şərt olduğu göstərilib.
Amerikalı həmsədrin Qarabağa dair əsas sülh elementlərini açıqlaması Ukrayna ətrafındakı böhrana görə Minsk Qrupunun işlək vəziyyətdə olmadığı bir vaxtda baş verir. Hansı ki, Rusiyanın Ukraynadan sonra Moldovanın Dnestryanı bölgəsini özünə birləşdirəcəyi, daha sonra Qarabağla məşğul olacağı haqda çoxsaylı mülahizələr var. Söhbət Qarabağın Rusiyaya birləşdiriləcəyinə dair Rusiyadan səslənən ideyadan gedir. Eyni zamanda Birləşmiş Ştatlar Ukrayna böhranında kifayət qədər qətiyyətsiz davranaraq Rusiya ilə qonşu olan keçmiş sovet respublikalarında nüfuzunu, mövqelərini sürətlə itirməkdədir. Belə bir vaxtda ABŞ-ın Qarabağ nizamlanmasındakı rolu da zəifləyir və hətta Vaşinqtonun bu prosesdən ümumiyyətlə kənarlaşdırılması məsələsi gündəmə gəlir. Görünür, bu amillər ABŞ-ı Qarabağ məsələsində “sıçrayışa” sövq edib və Vaşinqtonda nəzərə alırlar ki, itirilmiş Ukraynadan sonra Azərbaycanda da mövqelərin əldən verilməsi ciddi geosiyasi məğlubiyyət olacaq.
ABŞ-ın Ermənistandakı səfiri Con Heffren bu gün jurnalistlərə açıqlamasında səfir C.Uorlikin niyə məhz indi Vaşinqtonun Qarabağ münaqişəsinə dair yanaşmasını açıqladığını izah etməyə çalışıb. C.Heffren deyib ki, bunun birinci səbəbi mayın 14-də Qarabağ münaqişəsi zonasında atəşkəs rejiminin elan edilməsinin 20 ilinin tamam olmasıdır. İkincisi, son bir neçə ay ərzində nizamlama prosesi dayanıb və amerikalı həmsədr öz çıxışı ilə prosesə yeni impuls verməyə çalışır. “Və üçüncüsü budur ki, həmsədr ABŞ-ın siyasətini təqdim etməyə və bilavasitə Dağlıq Qarabağın statusu ilə ona bitişik ərazilərin statusu arasındakı fərqləri göstərməyə çalışıb. Çünki elə təsəvvür yaranır ki, Bakıda və İrəvanda, cəmiyyətdə, Dağlıq Qarabağın özündə bu ərazilər Dağlıq Qarabağ kimi vahid məqsəd kimi nəzərdən keçirilir. Ancaq onlar fərqlidir və bunlara münasibətdə danışıqların nəticələri də fərqli olmalıdır”, - deyə amerikalı diplomat bildirib.
ABŞ səfiri bununla nə demək istəyir? Diplomatın dediklərinin izahı budur ki, Azərbaycan işğal altındakı əraziləri ətraf rayonlar və Dağlıq Qarabağla birlikdə geri qaytarmağa ümid etməməlidir. Ən azından ətraf rayonların boşaldılmasının əvəzində Dağlıq Qarabağın aralıq statusunu qəbul etməli və yekun statusun gələcəkdə müəyyən edilməli olduğunu tanımalıdır.
Eyni zamanda Ermənistan ətraf rayonların boşaldılması məsələsini birbaşa Dağlıq Qarabağın yekun statusunun müəyyən edilməsinə bağlamalı deyil. Hansı ki, bu, hər iki tərəf üçün məqbul daha optimal həll yoludur.
ABŞ səfiri ümid etdiyini bildirib ki, yaxın aylarda Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin yeni, məzmunlu görüşü olacaq.
Bəs Amerika tərəfinin bəyanatı Rusiyanın münaqişənin nizamlanmasında lider rolunu üzərinə götürməsinə imkan verilməyəcəyi kimi başa düşülə bilərmi? Səfir Heffren bu suala birbaşa cavab verməsə də deyib ki, tərəflər həmsədrləri prosesdə daha fəal olmağa çağırıblar.
“Biz Minsk Qrupu çərçivəsindəki öhdəliklərimizə sadiq qalırıq”, - deyə səfir vurğulayıb.
KƏRİM