Prezident seçkiləri yaxınlaşdıqca ictimai-siyasi dairələrdə müşahidə edilən gərginlik və canlanma da əhəmiyyətli dərəcədə artmaqdadır.


Seçki ilə bağlı istər müxalifət, istərsə də iqtidar düşərgəsindən verilən bəyanatlar, siyasi qütblərin bir-birinə ünvanladığı kəskin ittihamlar və s. qarşıdakı seçkinin kifayət qədər ciddi rəqabət və ağır mübarizə şəraitində keçəcəyindən xəbər verir. Seçkiöncəsi diqqət çəkən ən başlıca məqamlardan biri isə iqtidardan fərqli olaraq, müxalifətin prezident seçkilərinə vahid deyil, çoxsaylı namizədlərlə qoşulmasıdır. İllər uzunudur müvəqqəti, keçici bir birlik belə formalaşdıra bilməyən müxalifət, hər zaman olduğu kimi bu dəfə də seçkilərə bir neçə namizədlə qatılır ki, bu da iqtidar namizədinin onsuz da yüksək olan şansını bir qədər də artırmış olur. Lakin bütün binlarla yanaşı, müxalifətin seçkilərdə uğur qazanmaq perspektivinin mövcudluğuna inanan və nəyin bahasına olursa-olsun mübarizəni sona qədər aparmaqda israrlı olan siyasilər də yox deyil. Odur ki, İctimai Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri İlqar Altay Hurriyyət.net-ə bu məsələlərlə bağlı müsahibə verib.

- Ilqar bəy, ilk öncə Milli Şura ətrafında cərəyan edən son proseslərlə bağlı fikirlərinizi bilmək istərdik. Sizcə, Milli Şura həqiqətən də qarşıdakı prezident seçkilərində xalqın əsas hissəsinin dəstəyinə nail ola biləcəkmi?

- O baxır – Milli Şura narazı elektorat qarşısına seçki zamanı hansı komanda ilə çıxacaq, xalq öz qarşısında Milli Şuranın timsalında mövcud qüvvətli və mütəşəkkil iqtidarı nə dərəcədə əvəz edə biləcək bir sistemli, təkmil, vahid alternativ qüvvə görəcək. Ancaq hələ ki, bu geniş müxalifət birliyində formalaşma prosesi gedir və bunun nə vaxt başa çata bilməsi sual altındadır.

- Milli Şura müxalifətin geniş spektirini birləşdirmək adı ilə yaradılsa da, bu gün də bir çox müxalif siyasi partiya bu qurumdan kənardadır. Bunu özü onu söyləməyə əsas vermirmi ki, Milli Şuranın meydana gəlməsi müxalif siyasi güclər arasındakı parçalanmanı daha da dərinləşdirdi?

- Milli Şura müxalifətin parçalanmasını dərinləşdirdi – deməzdim. Ancaq – ümumi müxalifətin daha geniş spektrini əhatə edə bilərdi – fikri ilə razılaşmaq olar. Doğrudan da, bir sıra ictimai-siyasi qüvvələr, ictimai xadimlərin həmin birlikdə təmsilçiliyi fikrimcə, Milli Şuranın uğuru üçün vacib sayıla bilərdi.

- Elə bir situasiya yarana bilər ki, öz namizədliyinizdən Milli Şura lideri və ya hansısa müxalif namizədin xeyrinə imtina edəsiniz və onu dəstəkləyəsiniz?

- Mən heç kəs qarşısında heç bir zaman öhdəliyi olmayan azad və neytral, partiyasız insanam. Düşünürəm ki, ictimai mənşə, savad, potensial baxımından bir çox namizədlərdən geridə deyiləm. Ona görə də, namizədliyimi irəli sürməkdə müstəqil qərar vermişəm və bunu kiminsə xeyrinə geri götürmək fikri və məqsədilə etməmişəm.

- ADP sədri Sərdar Cəlaloğlu iddia edir ki, bu gün müxalif qüvvələrin qalib gəlmək şansı aşağıdır və çoxları ona görə öz namizədliyini irəli sürür ki, sonradan bioqrafiyasında “prezidentliyə namizəd olub” ifadəsini yazdıra bilsin. Doğrudanmı, müxalifətin seçki öncəsi durumu bu dərəcədə ümidsiz və faciəvidir?

- Sərdar bəy həyatda hər şeyə və o cümlədən növbəti seçkilərə də dərin fəlsəfi nöqteyi-nəzərdən yanaşır. Fikirləri rəngarəng və kateqorik olur və cəmiyyətimiz artıq buna öyrəşir. Ancaq Azərbaycan kimi, müxtəlif xarici və daxili təsirlər sayəsində çalxalanıb, durumu kəskin dəyişə bilən kiçik ölkələrdə hər şey ola bilər. Müəyyən dövrlərdə müəyyən ümidsizliklər ola bilər, ancaq məncə, bunu faciəvi dərəcədə son hesab etmək olmaz. Onda bu seçkilər, onun ətrafında gedən mübarizələr, müxalifətin müqaviməti, iqtidarın narahatçılığı nəyə lazımdır?

- Vahid namizəd ideyasının iflas etdiyi indiki məqamda müxalifətin çoxsaylı namizədlərlə seçkidə iştirakı və iqtidar təmsilçisinin səsini bu yolla parçalamaq ideyası da gündəmdədir. Sizcə, müxalifətin bu yolla uğur qazanmaq şansı varmı?

- Sözsüz ki, müxalifətin bu cür güclü və mükəmməl iqtidar qarşısında uğuru təbii ki, onun birliyindən keçir. Azərbaycan müxalifəti bu 20 ildə hələ də birliyə hazır deyilsə, yaxud bu məsələdə gecikibsə, o zaman dağılma üçün müxtəlif səbəbələr irəli sürülə bilər. Bunun birisi də, siz deyən kimi, iqtidar təmsilçisinin səsini parçalamaq adı ilə çoxsaylı namizədlə iştirak ola bilər. Bunun adı əlbəttə, iqtidarın səslərini parçalamaq ola bilər, ancaq nəticə etibarilə müxalifətin özünün parçalanması da demək olar.

- Prezidentliyə namizədlərdən biri kimi öz şansınızi necə qiymətləndirirsiniz?

- Hazır, işlək siyasi komandası olmayan partiyasız, müstəqil, neytral şəxsin uğuru yaranan imkan və şərtlərdən çox asılıdır. Bu cür iştirakın zəif və bir o qədər də üstün tərəfləri var. Hər şey proseslərin gedişindən, demokratik seçki şəraitindən asılı olacaq. Güclü rəqib namizəd məsələsində isə, bir ixtisaslı araşdırmaçı, təhlilçi kimi iqtidar namizədini qeyd etməyim vacibdir.

- Bir müddət öncə Prezident Administrasiyasının ictimai-siyasi məsələlər şöbəsinin rəhbəri Əli Həsənov bildirdi ki, İlham Əliyev seçki kampaniyası aparmayacaq və onun buna ehtiyacı da yoxdur. Sizcə hakim düşərgənin belə bir kampaniyaya ehtiyac duymaması iqtidarın xalqın sevgisini yetərincə qazanması ilə bağlıdır, yoxsa bu, mövcud rejimin xalqa etinadsız yanaşmasının göstəricisidir?

- Məncə mövcud iqtidar bu seçkilərdə kifayət qədər məsuliyyət, gərginlik və narahatlıq yükü altındadır. Ola bilsin, taktiki mövqe tutub, bunu büruzə vermək istəmir. Yəqin cənab Əli Həsənov da bunu bir məqsədlə, yəni rəqibləri sakitləşdirib yuxuya vermək üçün edib.

- Bundan əvvəlki seçki illərində olduğu kimi, bu il də seçkilərin nəticəsinin saxtalaşdırılacağı haqda ciddi narahatlıq mövcuddur…

- Iqtidarın hakimiyyət gücü və vətəndaş cəmiyyətinin nəzarət zəifliyi olan yerdə seçkilərin saxtalaşdırılması fürsəti həmişə var. Məncə, bunun qarşısını almaq üçün ilk növbədə, xalqın bu seçkilərin onun həyatı və gələcəyi üçün nə dərəcədə vacib olmasını dərk etməsi vacibdir. Buna müvafiq sivil addımlar atılmalı, seçki fəallığı və nəzarət gücləndirilməlidir. Saxtakarlıq niyyətində olan hakimiyyət dairələrinə bununla anladılmalıdır ki, bu cür pozuntular ümumiyyətlə ölkəni geri salır, dövləti zəiflədir və nəhayət, bunu edənlərin özləri üçün ağır məsuliyyət yaradır.

- Politoloq Zərdüşt Əlizadə seçkilərin nəticəsinin birlavasitə Rusiyanın istəyindən asılı olduğunu qeyd edir və bildirir ki, Moskva məhz istədiyi şəxsi hakimiyyətə gətirəcək. Doğrudanmı, hər şey Rusiyanın istəyindən asılıdır?

- Bunu inkar etmək olmaz. Biz hələ o dərəcədə inkişaf edib möhkəmlənməmişik ki, daxili siyasətimiz xarici fövqəlgüclərin təsiri olmadan ötüşsün. Təbii ki, bu güclərdən ən çox bizim ölkəyə təsir imkanı olan Rusiyadır. Zərdüşt bəy müəyyən mənada bunu düz deyir. Dünyada Rusiyanın əli ABŞ qədər uzun olmasa da, bizə çatır, çünki lap böyründəyik. Ancaq məncə, hər şeyin Rusiyanın istəyindən asılı olması məsələsi bir qədər şişirdilir. Ortada Qərb, ABŞ kimi qüdrətli və Azərbaycanda son dərəcə güclü maraqları olan qüvvələr də mövcuddur.

- Sizcə, Qərbin qarşıdakı seçkilərə təsiri nə dərəcədə olacaq? Demokratik qüvvələr Qərbin dəstəyinə ümid edə bilərmi?

- Mənim fikrimcə, Qərblə Rusiya, əsas da Obama ilə Putin arasında bir sıra regionlar üzrə, xüsusilə Qafqaz regionu üzrə üzdə görünməyən razılaşmalar mövcuddur. Ermənistan prezidenti məsələsində neçə illərdir ki, bu iki fövqəlqüvvə arasında ziddiyyət yoxdur. Gürcüstan məsələsində var idi, o da İvanişvilinin hakimiyyətə gəlməsi ilə həll olundu. Azərbaycan barədə də məncə razılaşma olacaq və bəlkə də artlq var. Amma bu razılaşma kimin üzərindədir, bu yəqin ki, zamanla müşahidə olunacaq. Qərbin fikri də, ideologiyası da təbii ki, demokratiya yoludur. Qərb o demokratik qüvvələrə istinad edə bilər ki, o qüvvələr xalqın tam dəstəyini qazansın və həm də stabil ciddi bir hakimiyyət təşkil etmək potensialında olsun.