Moskva-Ankara əməkdaşlığı dərinləşdikcə işğalçı ölkədə müharibə təlaşı artır; Rusiya səfirinin ardınca rusiyalı politoloq da erməniləri məyus etdi: “Moskva Bakını buna məcbur edə bilməz...”

2019-cu ilin arxada qalan ilk yarımilinin bir yekunu da Dağlıq Qarabağ məsələsində hər hansı pozitiv dəyişikliyin qeydə alınmaması oldu. Maraqlıdır ki, Azərbaycanda da, işğalçı Ermənistanda da konfliktin həllinə əsas maneə kimi məhz Rusiya göstərilir. Bizim ölkənin timsalında bu ittiham kifayət qədər haqlı görünür, çünki Ermənistanla Rusiya, bölgədə nəinki hərbi-siyasi müttəfiqlərdir, eyni zamanda, faktiki, torpaqlarımızın işğal ortaqlarıdır.

Bununla belə, rəsmi Bakı hələ də Kremlin münaqişənin həllinə real töhfə verəcəyinə ümidini itirməyib. Bu həll qeyri-sülh variantı da ola bilər. Yetər ki, Moskva Bakının işğal altındakı əraziləri güc yolu azad etməsinə əngəl yaratmasın, Rusiya rəsmilərinin zaman-zaman bəyan etdikləri kimi, öz həqiqi neytrallığını saxlasın.

*****

Qarabağ “yükü”, bundan dolayı Ermənistanı bəsləmək və yedizdirmək problemi isə getdikcə Rusiya üçün, onun büdcəsi üçün daha ağır problemə çevrilməkdədir. İşğalçı ölkə Rusiyadan ötrü daşınması get-gedə daha çətin olan “qulpsuz çamadan” qismindədir. Məntiqlə Moskva nə vaxtsa bu mənasız “yük”dən qurtulmalı olacaq. Qurtuluş yolu isə Dağlıq Qarabağ ixtilafının həllindən keçir. Qeyd edildiyi kimi, Kremlin məsələdə neytrallığı yetər ki, problem ya dinc yolla, da hərbi üsulla, qısa zamanda nizama salınsın. Ola bilsin, savaşa da lüzum qalmasın. Ona görə ki, arxasında Rusiyanı hiss etməyən Ermənistan nə işğal rejimini uzatmağa, nə də böyük müharibəyə cürət etməz.

Elə işğalçı Ermənistanın rəhbərliyinin ümidi də ona bağlıdır ki, Moskva lazımi anda Azərbaycan Ordusunun zəfər yürüşünü əngəlləyəcək. Söz düşmüşkən, aylar öncə erməni baş nazir Nikol Paşinyan açıqlamalarının birində Kremlə yaltaqlanaraq, beləcə də demişdi ki, “strateji tərəfdaşımız və Ermənistanın əsrlik dostu Rusiyanın yeni müharibəyə imkan verəcəyinə inanmıram”.

Bu, hər şeydən öncə Azərbaycanın problemi qısa zamanda hərbi yolla həll edə biləcəyindən yana İrəvanda yaşanan xofun göstəricisi idi. Bu günlərdə isə Paşinyan atəşkəs dövründəki ilk Ermənistan rəhbəri kimi etiraf etdi ki, müharibə hələ bitməyib. Öz növbəsində Rusiyanın Ermənistandakı səfiri Sergey Kopırkin ötən həftə yerli KİV-ə müsahibəsində erməniləri məyus edərək bildirib ki, Dağlıq Qarabağ məsələsində (oxu: sülh, yoxsa müharibə seçimində - “YM”) heç də hər şey Moskvadan asılı deyil.

*****

“Rusiya münaqişə zonasında eskalasiyanı dayandırmaq üçün az iş görmür. Bunu da müxtəlif formatlarda edir. Əgər nizamlama prosesində Rusiyanın iştirakı olmasa, insidentlər və problemlər qat-qat çox olardı. Bu yerdə 2016-cı ildəki aprel qarşıdurmasını Moskvanın dayandırmasını yada salmaq olar”.

Bu sözləri isə “Yeni Müsavat”ın məlumatına görə, rusiyalı tanınmış politoloq Sergey Markedonov dünən 1 in.am erməni portalına müsahibəsində Rusiyanın yeni Qarabağ müharibəsini dayandırıb-dayandırmağayacağı ilə bağlı sualı cavablandırarkən deyib.

“Bu məsələdə güc faktorunu bütünlüklə istisna eləmək olarmı? Xeyr. Çünki münaqişənin kökləri Moskvada deyil. Qarşıdurma olacağı halda Moskva vəziyyətə hətta qeyri-publik şəkildə reaksiya verə bilər. Ancaq o, tərəfləri anlaşmaya və öz maksimalist planlarından imtinaya (oxu: müharibədən imtinaya - ”YM") məcbur edə bilməz... Səmimi desəm, mən Ermənistandakı hakimiyyət dəyişikliyindən sonra Qarabağ nizamlanması prosesində hansısa yenilik görmürəm. Və bəzi qərbli həmkarlarımın o fikri ilə də razı deyiləm ki, Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyi nizamlama prosesini sürətləndirə bilər. Ona görə ki, tərəflərin mövqeyi maksimalist olaraq qalır. Ermənistanda dəyişiklik daxili xarakterlidir", - deyə ekspert qeyd edib.

Politoloqa görə, Dağlıq Qarabağla bağlı daha bir problem 3 həmsədr dövlət (Rusiya, ABŞ, Fransa) arasında heç də isti münasibətlərin yaşanmamasıdır. “Xüsusən də söhbət Rusiya ilə ABŞ-ın münasibətlərindən gedir. Düzdür, biz situasiyalar bilirik ki, belə problemlər aradan qaldırılır. Ancaq Qarabağla bağlı bunu görmürük. Ən azı hələlik bu görünmür”.

*****

Amma o da var ki, Rusiyanın ABŞ və Avropa Birliyi ilə münasibətləri gərgin olsa da, ATƏT-in Minsk Qrupunun üzvü, 90-cı illərdə üç vasitəçidən biri olmuş (ABŞ- Rusiya-Türkiyə formatı), həm də yetərincə uğurlu vasitəçi olmuş Türkiyə ilə münasibətləri yüksələn xətlə davam edir. Bu əlaqələr xüsusən də son iki ildə hərbi və təhlükəsizlik sferaları üzrə dərinləşməkdədir. Bu isə Moskva və Ankaraya onların milli təhlükəsizliyi üçün heç də əhəmiyyətsiz olmayan qonşu Güney Qafqazdakı konflikt ocaqlarına da nə vaxtsa ortaq yanaşma sərgiləməsini zəruri və diktə edə bilər.

Yeri gəlmişkən, artıq iki ölkə arasında “S-400” raket kompleksləri ilə bağlı qalmaqallı məsələ yekunlaşmaq üzrədir. Rəsmi Ankara bu sistemlərin alınmasında israrlıdır və Moskva naminə göz önünə bəzi riskləri də almış kimidir. Rusiya üçün Türkiyənin önəmi də heç vaxt olmadığı qədər böyükdür və daha da artmaqdadır. Erməniləri indi ən çox narahat edən də bu qarşılıqlı bağlılığın nə vaxtsa Güney Qafqaza, Qarabağ məsələsinə sirayət edə bilməsidir. Ən azından, müharibə variantında bu faktorun Azərbaycanın xeyrinə işləyəcəyi şübhə doğurmur...