Ekspertlər təhsil və səhiyyə işçilərinin maaş artımını seçki təbliğatı kimi qiymətləndirir; 10 faiz artım inflyasiya ilə nəticələnə bilər
“Hər bir halda maaş artımı müsbət qiymətləndirilməlidir. Ancaq nəzərə alsaq ki, müəllim və həkimlərin maaşı çox aşağıdır. Düzdür, ölkə üzrə orta əmək haqqı 410 manatdır. Ancaq bunun səbəbi neft sektorudur. Əgər neft sektorunu istisna etsək, bu sahələr üzrə baxanda əmək haqqı xeyli dərəcədə aşağıdır. Həkimlərdə 150, müəllimlərdə 200 manatdır. İndi 10 faiz artım etməklə müəllimlərin maaşı 220 manata qalxıb.
Araşdırmalar isə göstərir ki, bir nəfərin istehlakçı səbəti 200 manat təşkil edir. Bu da fizioloji mövcudluğu saxlamaq üçün tələb olunan istehlak mallarının səbətidir. Yəni ərzaq və digər sahələr. Bir ailənin istehlak səbəti əslində 800 manatdır. Ona görə də 10 faiz maaş artımı onun həyatına təsir etmir. Əksinə, bu artım bazara təsir göstərəcək, inflyasiyaya gətirib çıxaracaq".
İqtisadçı-ekspert Samir Əliyev prezident İlham Əliyevin təhsil və səhiyyə işçilərinin maaş artımı barədə sərəncamını belə şərh edir. Onun sözlərinə görə, qanunvericilikdə prezidentliyə namizədin maaş artımı haqda sərəncam verməsinə məhdudiyyət qoyulmur. Bununla belə, beynəlxalq təcrübədə bu addım müsbət qiymətləndirilmir və seçki korrupsiyası sayılır: “Maaş artımı gözlənilirdi. Ancaq seçki ərəfəsində artım qərarı təkzibolunmaz bir arqumentdir ki. məhz seçkiyə hesablanıb. Beynəlxalq təcrübədə bunu seçicilərin ələ alınması kimi qiymətləndirirlər. Çünki namizəd olan ölkə rəhbəri əlindəki dövlət resurslarından istifadə edir”.
S.Əliyevin fikrincə, Azərbaycanda maaş artımına yanaşmada qüsur var: “Bir tərəfdən bəyan edirlər özəl sektor inkişaf edir. Ancaq görünən budur ki, dövlət sektorunun payı çoxdur. Dövlət büdcəsi yüklənib. Birdən-birə işçilərin maaşı artanda ajiotaj yaranır, təbliğat gedir, bazara təsir edir. Ancaq özəl sektorda əmək haqları artanda heç kim xəbər tutmur, bazara təsiri bilinmir. Ümumiyyətlə, dünya təcrübəsində prezidentin əmək haqlarının artırılması barədə sərəncam verməsi yoxdur. Bu qərarları müxtəlif qurumların rəhbərlikləri müəyyən edir”.
Ekspertin sözlərinə görə, bu gün muzdu işçilərin ən azı 70%-i büdcədən və dövlətdən maaş alır: “Halbuki inkişaf etmiş ölkələrdə bu göstərici 30%-dən çox deyil. Azərbaycanda özəl sektoru inkişaf etdirmək əvəzinə dövlət bütün sahibkarlığı əlinə keçirib. Buna görə də böyük işçi qüvvəsi hakimiyyətdən asılı vəziyyətə düşüb və onların maaş artımı qərarlarını həsrətlə gözləyirlər”.
Digər iqtisadçı Qadir İbrahimli artıq seçki kampaniyasına rəsmən start verildiyini bildirir: “Səlahiyyət müddətinin bitməsinə 2 ay qalmış indiki prezidentin bu qəbildən olan qərarları seçki prosesində təbliğat kimi istifadə edilir. Təbliğat kampaniyası başlamadığından hər hansı bir namizədin təbliğatına qadağa olsa da, hakimiyyət namizədinin təbliğatına artıq start verilib.
Seçki Məcəlləsinə görə bu yolverilməzdir. Çünki qanun dövlətin inzibati-maliyyə resursları ilə seçki təbliğatını yolverilməz sayır. Rəsmi təbliğat kampaniyası sentyabrın 16-da start götürür və bu tarixdən namizədlər sərəncamlarında olan inzibati resurslardan rəsmən imtina etməlidirlər. Ancaq hakimiyyətin namizədi rəsmi təbliğat başlayana qədər də dövlətin maliyyə resurslarından təbliğat kimi istifadə etmək niyyətindədir. Bu məsələnin siyasi tərəfidir".
Məsələnin iqtisadi-sosial tərəfinə toxunan müsahibimiz qeyd edir ki, 25 milyard dollarlıq dövlət büdcəsinin xərcləri fonunda 10 faizlik artım çox kiçik bir məbləğdir. Hökumət insan kapitalına sərmayə yatırmaqdansa, daşa-divara pul xərcləməyi daha üstün tutur. Məsələnin başqa bir tərəfi budur ki, hökumət həmişə əməkhaqqı artımına xəsislik edib. Arqumenti də bu olub ki, əməkhaqqı artımı inflyasiya riskini artırır. Bu arqumentlə razılaşmaq olar.
Düzdür, məvaciblər artanda dövriyyəyə əlavə pul kütləsi daxil olur ki, bu da inflyasiya riskini artırır. Ancaq dövlət həm də ona görə mövcuddur ki, inflyasiya riskini minimuma endirsin və artımın inflyasiya yeminə çevrilməsinə imkan verməsin. Tutaq ki, məvaciblər 25 faiz artırılırsa, hökumət inflyasiyanın 5 faizi ötməsinə imkan verməməlidir.
Bunun üçün müəyyən anti-inflyasion tədbirlər həyata keçirilir, süni qiymət artımlarının qarşısı alınır. Azərbaycanda isə əksinədir. Məvaciblər 10 faiz artırılır, dərhal da qiymətlər 10-15 faiz bahalaşır. Vətəndaş artımdan faydalanmamış ziyana düşür".