Hakimiyyətin telekanallara həssas münasibəti və müxalifəti efirə buraxmamasının səbəbləri...


9 sentyabr prezident seçkilərində namizədliyi qeydə alınan şəxslərin teledebatları teleefirin gücünü bir daha ortaya qoydu. Milli Şuranın vahid namizədi Cəmil Həsənlinin iki dəfə İctimai Televiziyanın efirindən çıxış etməsi ölkədəki siyasi ab-havanı xeyli dərəcədə dəyişə bildi. 20 ilik YAP hakimiyyətinin yürütdüyü siyasət müxalifət namizədinin cəmi 12 dəqiqəyə sıxışdırılan çıxışı qarşısında tab gətirmək gücündə olmadı.

Əslində iqtidar hər zaman telekanalların ictimai rəyə, ölkədəki ictimai-siyasi duruma nə qədər ciddi təsir etdiyinin fərqində olub. Elə hakimiyyətə gəldiyi ilk gündən telekanalları tam nəzarətə götürmək strategiyası yürütməsinin kökündə də bu faktor dayanır. 20 ildir Azərbaycan telekanalları hakimiyyətin siyasətinin açıq şəkildə təbliğ edir. Hətta Nizamnaməsi gərəyi Azərbaycanda ictimai-siyasi həyatın bütün iştirakçılarına bərabər imkanlar tanımalı olan İTV belə iqtidar diqtəsi altındadır. Müxalifətə İctimai Televiziya efiri də yasaqdır.

Zaman-zaman intellektual verilişləri, siyasi tolk-şouları efirdən sıxışdıran iqtidar onların yerini ucuz şouyla doldurub. İllərdir heç bir telekanal üzərinə düşən missiyalardan ən əsasını – xəbərçilik missiyasını həyata keçirmir. Ən dəhşətli məqam isə odur ki, çağdaş efir estetikasına uyğunlaşdırılmasına belə gərək duyulmayan ucuz şoularda da siyasi çalarlar göz qamaşdırır. Kasad intellekti, ondan da kasad bacarığı ilə yeri gəldi-gəlmədi hakimiyyətə yarının “sənət” adamlarının çıxışlarını görməkdən Azərbaycan seyrçisinin gözləri neçə illərdir yağır olmayıbmı? Sanki bu ölkədə siyasət adına heç nə yoxdur. Bütün siyasi proseslər isə YAP-ın tikinti və lentkəsmə mərasimlərindən ibarətdir.

20 illik YAP hakimiyyəti illərində müxalifətin efirdə görünməsi 200 saatdan artıq etməz. Seçki dönəmlərindəki çıxışları, Heydər Əliyev hakimiyyətinin ilk illərində Elçibəy hökumətinə qarşı təşkil olunan tolk-şoularda “balans yaradılması” üçün dəvət olunan müxalifət təmsilçilərinin 3-5 dəqiqəlik çıxışlarını kənara qoysaq, digər verilişlərdə müxalifətçilər əsla görünə bilməz.

Bunun qarşılığında hakimiyyət düz 20 ildir öz siyasəti haqqında gen-bol təbliğat aparır. Bir il 8766 saatdır. Bu rəqəmi 20-yə - hakimiyyət dönəminə vuraq, aldığımız saynı isə telekanalların sayına. Neçə igidin ömürüdü? Xeyli... Ancaq bütün bu müqayisəyəgəlməz imkanlar belə cəmi 12 dəqiqə uduzdu. Bu, hakimiyyətin siyasətinin antimilli olması, müxalifət namizədinin vətəndaşın ürəyindən xəbər verməsi ilə yanaşı teleefirin imkanlarının hüdudsuzluğunun göstəricisidir.

Heç bir mübaliğəyə yol vermədən bildirmək olar ki, Milli Şuranın vahid namizədlərinin ikinci debatında yaranan gərginlik və bu gərginlikdə müxalifət namizədi professor Cəmil Həsənlinin dediyi faktlar cəmiyyətdə şok effekti də yaratdı. Hətta hər seçkidə pozuculuq missiyasını həyata keçirən Hafiz Hacıyev belə bu dəfə işinin öhdəsindən gələ bilmədi. Bununla da iqtidarın illərdir ciddi səylərlə formalaşdırdığı güclü və sarsılmaz obrazı 6 dəqiqə içərisində miskin hala düşdü. Seyrçi yalnız yalan üfürən efirlərdən həqiqəti, özü də ən çılpaq formada gördü. Şoka düşmək haqqı deyilmi?

Sentyabrın 20-si isə Azərbaycanda tarixə iqtidar komandasının hövlanak davranışları, əl-ayağa düşüb çarə axtarması ilə düşəcək. Vətəndaşlar virtual aləmdə müxalifət namizədinin çıxışları yüzlərlə dəfə paylaşdığı, minlərlə dəfə öydüyü məqamda hakim komanda çarə axtarışında idi. Hətta kriminal aləmə xas “adam yoxdursa, problem yoxdur” prinsipi ilə bir neçə YAP funksionerləri Cəmil Həsənlini namizədliyinin ləğvini belə tələb etməkdən çəkinmədi. Günün başlanğıcında internet saytlarında açıqlamalar səviyyəsində olan bu çağırış zaman irəlilədikcə partiyanın mövqeyinə çevrildi – YAP MSK-ya Cəmil Həsənli ilə bağlı müraciət göndərdi. YAP icra katibinin müavini, deputat Siyavuş Novruzov mediaforum.az saytına durumu belə izah etdi: “Biz heç kimi təhqir etməmişik, şəxsiyyətinə toxunmamışıq, şərəf və ləyaqətini alçaltmamışıq, ailə münasibətlərindən danışmamışıq, milli adət-ənənələri pozmamışıq. Bunun əksinə olaraq YAP-ın namizədi cənab İlham Əliyevə, onun səlahiyyətli nümayəndəsi Əli Əhmədova qarşı Azərbaycanın mənəvi, etik normalarından kənar, saxta və əsassız ittihamlar irəli sürülüb. Bu ittihamlar ermənipərəst və Azərbaycanı istəməyən xarici qüvvələrin hazırladığı sənədlər əsasında irəli sürülüb, böhtan atılıb. Onlar buna görə cavab verməlidirlər. YAP-ın müraciəti konstitusiyaya və Seçki Məcəlləsinə əsaslanır. MSK baş vermiş hadisəni müzakirə etməli, ona qiymət verməlidir və bizim tələbimiz bundan ibarətdir”.

YAP yenə həqiqəti demir. Məgər, Cəmil Həsənli Əli Əhmədovu hədəf almışdı? Partiya liderinin adını belə çəkə bilmirdi...

Sentyabrın 20-də İctimai Televiziyanın ikinci debatla bağlı yaydığı açıqlama isə tam siyasi çaşqınlığın mənzərəsini növbəti dəfə ortaya qoydu:“Aparıcının Seçki Məcəlləsinin tələblərini xatırladaraq Cəmil Həsənlini Azərbaycan qanunvericiliyinə riayət etməyə dəvət etməklə bağlı xəbərdar etməsinə baxmayaraq, o, haqlı iradlara məhəl qoymamış, çıxışını davam etdirib. Cəmil Həsənli püşkatma ardıcıllığına uyğun olaraq qeydə alınmış prezidentliyə namizəd İlham Əliyevin səlahiyyətli nümayəndəsi Əli Əhmədovun təşviqat üçün ödənişsiz efir vaxtına dəfələrlə müdaxilə edib və dəyirmi masa iştirakçılarını təhqir etməkdən belə çəkinməyib. Beləliklə o, təşviqat üçün ayrılmış 6 dəqiqəlik ödənişsiz efir vaxtından başqa 6 dəqiqə 12 saniyə əlavə vaxtdan istifadə edib. Bu vaxtın 6 dəqiqə 15 saniyəsi özünün sərbəst istifadə etdiyi efir vaxtı, 5 dəqiqə 37 saniyə prezidentliyə namizəd Hafiz Hacıyevlə mübahisə etdiyi və mikrofonsuz istifadə etdiyi efir müddəti, 20 saniyə qeydə alınmış prezidentliyə namizəd İlham Əliyevin səlahiyyətli nümayəndəsi Əli Əhmədovun vaxtına müdaxilə, cəmi 12 dəqiqə 12 saniyə. Sonda dəyirmi masanın müddəti proqramda nəzərdə tutulduğundan xeyli artıq çıxıb. Onu da vurğulayaq ki, efirdə yaranmış gərginlik nəticəsində qeyri-etik ifadələrin işlənməsi İctimai Televiziyanın tamaşaçı auditoriyası tərəfindən də birmənalı şəkildə pislənilir. Bunu İTV-nin elektron poçtuna gələn məktublar və tamaşaçı və dinləyici zəngləri də təsdiqləyir”.

İTV-nin açıqlamasında o da bildirilirdi ki, 19 sentyabr debatının videoyazısı araşdırılması üçün MSK-ya göndərilib. Göründüyü kimi, bəyanatda Cəmil Həsənlinin İTV efirində təkrarsız performansı saniyəbəsaniyə ölçülüb. Ancaq hansısa səbəblərdən bu “diqqət və qayğı” söyüş söydüyü üçün kanal əməkdaşının studiyadan bayıra atdırdığı Hafiz Hacıyevin “yaradıcılığına” göstərilməyib.

YAP-MSK tandeminin Cəmil Həsənlini hədəfə almasının ardınca belə bir versiya irəli sürüldü ki, hakimiyyət Cəmil Həsənlini sentyabrın 21-də keçirilən debata buraxmayacaq. Ancaq Mərkəzi Seçki Komissiyasının mətbuat xidmətinin rəhbəri Azər Sarıyev bizə açıqlamasında bu faktı təsdiq etmədi. Onun sözlərinə görə, namizədliyi qeydə alan şəxslərin 6 dəqiqəlik ödənişsiz vaxtdan istifadə etməsi ilə bağlı hələlik heç bir problem yoxdur. YAP-ın şikayətinə gəlincə, bu məsələyə 3 gün müddətində baxılacaq: “Sabahkı efir öncəki qaydada davam edəcək”.

Bu açıqlamadan cəmi 1 saat sonra xəbər yayıldı ki, sentyabrın 21-də saat 16.00-da MSK-nın toplantısıdır. Kimin Cəmil Həsənlinin növbəti efir vaxtının alınıb alınmayacağı ilə bağlı sualı varsa, saat 19.00-da İTV-yə baxsın.

Efir böyük qüvvədir...