Bu regionunda bir çox nəhənglərin maraqları toqquşsa da, geopolitik proseslər məhz Azərbaycan-Türkiyə ittifaqına bağlı olacaq... Türkiyə Cənubi Qafqazda həm siyasi, həm də hərbi təsir faktorları ilə yerləşmək üzrədir... ABŞ və Qərbin yaxın gələcəkdə Cənubi Qafqazda geopolitik təşəbbüsü ələ ala biləcəyi isə artıq qətiyyən inandırıcı görünmür...

Ermənistanın kapitulyasiyası yeni situasiya yaratdı. Artıq son 30 il ərzində mövcud olmuş status-kvo mövcud deyil. Cənubi Qafqaz regionunda indi tamamilə fərqli geopolitik şərtlər və regional status-kvo hökm sürür.

Təbii ki, bundan məmnun olmayan beynəlxalq siyasi iradə mərkəzləri mövcuddur. Həmin beynəlxalq siyasi iradə mərkəzlərinin son günlər ciddi şəkildə fəallaşdıqları və mövcud durumu yenidən əvvəlkinə yaxın situasiyaya doğru meylləndirməyə çalışdıqları müşahidə edilir.

Bacaracaqlarmı? Hələlik bu barədə qəti fikir söyləmək bir qədər tezdir, ancaq hər halda cəhd edirlər. Xüsusilə də, Cənubi Qafqazda özlərinə tərəfdaş seçimində müəyyən manevrlərə də can atırlar.

Maraqlıdır ki, 10 noyabrda imzalanmış üçtərəfli bəyannamənin şərtlərinə uyğun şəkildə Rusiyanın münaqişə bölgəsinə sülhməramlı qüvvələr göndərməsindən sonra ABŞ və Qərbdə müəyyən narahatlıqların ön plana keçməkdə olduğu nəzərə çarpır. Və bu narahatlığın səbəbləri sırasında yalnız Rusiyanın Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək cəhdləri deyil, həm də regionda Türkiyə faktorunun ciddi şəkildə güclənməsi də yer alır.

Onu da qeyd edək ki, Kremldə ABŞ və Qərbin mənfi potensiallı fəallaşma cəhdləri müəyyən əndişələrə yol açmaqdadır. Buna misal olaraq, Rusiya Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin direktoru Sergey Narışkinin son açıqlamasını göstərmək olar.

Məsələ ondadır ki, Rusiya kəşfiyyatının şefi ABŞ və Qərbə qarşı olduqca gözlənilməz məzmun daşıyan ittihamlar irəli sürüb: “Onlar Azərbaycan və erməni xalqları arasında yenidən nifaq salmağa çalışırlar. Erməniləri inandırmağa çalışırlar ki, Qarabağdakı sülh prosesi Ermənistan üçün məğlubiyyətdir”.

Yəni, S.Narışkinın iddiasına görə, ABŞ və Qərb Ermənistandakı millətçi qüvvələri 10 noyabr anlaşmasını pozmağa qəsdən və məqsədyönlü şəkildə təhrik edir. Bu, əgər doğrudursa, ABŞ-ın Cənubi Qafqaz regionuna qarşı qaranlıq ssenarilərinin ola biləcəyindən xəbər verir.

Ancaq burada müəyyən suallar doğura biləcək bəzi məqamlar da olmamış deyil. Belə ki, erməniləri imzalanmış kapitulyasiya sənədinin Ermənistan üçün ağır məğlubiyyətin rəsmiləşməsi olduğuna inandırmağa elə bir ciddi ehtiyac yoxdur. Çünki ermənilər bunu ABŞ və Qərbin təhrikləri olmadan da çox gözəl anlayırlar.

Bununla belə, kimin təhrik etməsindən asılı olmayaraq, hətta ən qatı millətçilər hakimiyyəti ələ keçirtsələr belə, Ermənistanın bu sənədin şərtlərini pozmaq şansları demək olar ki, yoxdur. Hər halda, indiyə qədər ABŞ və Qərbdən vədlərdən başqa heç nə ala biləməyən, savaş nəticəsində çökdürülmüş Ermənistan şərtləri poazacağı təqdirdə, dövlət kimi mövcudluğunu itirə biləcəyini də nəzərə almaq məcburiyyətindədir. Burada Rusiya faktorunu unutmaq olmaz.

Deməli, rəsmi İrəvan bu anlaşmanı poza bilməyəcək. Cənubi Qafqazı xaosa sürükləmək istəyən ABŞ və Qərbin təhriklərinin də real nəticələr verə biləcəyi inandırıcı görünmür.

Amma ABŞ və Qərbin Cənubi Qafqazda ciddi maraqlarının olduğu inkaredilməz bir reallıqdır. Yəqin ki, həmin maraqların təhlükə altında qalmaması üçün bütün mümkün vasitələrdən istifadə olunacaq. Və region dövlətləri, xüsusilə də Azərbaycan buna hazır olmalıdır.

Məsələ ondadır ki, Ermənistan region dövləti olsa da, hazırda geopolitik proseslər barədə düşünəcək imkanlara sahib deyil. Gürcüstana gəldikdəsə, rəsmi Tiflisin hələlik ikibaşlı oyunlara daha çox üstünlük verdiyi müşahidə edilir.

Belə ki, M.Saakaşvili hakimiyyətinin süqutundan sonra Gürcüstanda iqtidara gəlmiş siyasi qüvvələr daha çox Rusiyaya yaxın hesab olunur. Halbuki Rusiya-Gürcüstan münasibətlərinin bu müddətdə xüsusi “mehribanlaşma” ilə seçildiyini də iddia etmək çətindir. Çünki Kremlin Abxaziya və Cənubi Osetiya münaqişələri ilə bağlı rəsmi mövqeyi Rusiya-Gürcüstan münasibətləri qarşısında əsas əngəlləyici faktor rolunu oynayır.

Ona görə də, Gürcüstanın baş naziri Georgi Qaxariyanın ABŞ-ın dövlət katibi Maykl Pompeo ilə görüşdə tutduğu mövqe o qədər də təəccüblü deyil. Belə ki, Gürcüstanın baş naziri ABŞ-ın dövlət katibinə təklif edib ki, Ağ Ev Cənubi Qafqazda öz təsir gücünü mümkün qədər artırsın.

Əlbəttə, Gürcüstanın maraqları baxımından, ABŞ-ın Cənubi Qafqaz regionunda geopolitik proseslərə daha güclü təsir etməsi önəmli ola bilər. Çünki bu region dövlətinin Rusiyanın ucbatından müəyyən ərazi bütövlüyü problemi yaranıb və həll edilmədən qalmaqdadır.

Ancaq ABŞ və Qərbin Cənubi Qafqazda daha da güclənməsi ümumilikdə region üçün o qədər də sərfəli geopolitik ssenari sayıla bilməz. Çünki bu halda, regionda qarşıdurma mühitinin daha da güclənə biləcəyi qətiyyən istisna deyil. Üstəlik, Ermənistan və Gürcüstan ABŞ-ın Cənubi Qafqaz regionuna nüfuz etməsini təmin edə biləcək hərbi-siyasi imkanlara, mexanizmlərə sahib deyillər.

Məsələ ondadır ki, hazırda Cənubi Qafqaz regionunda möhkəmlənmək istəyən istənilən dövlət ilk növbədə Azərbaycanla anlaşmaq məcburiyyətindədir. Yəni rəsmi Bakının regionda görmək istəmədiyi heç bir dövlət bu bölgədə siyasi iradə nümayiş etdirə bilməz.

Hələlik isə bu istiqamətdə rəsmi Bakının mövqeyi konkretdir. Belə ki, rəsmi Bakının razılığı ilə Rusiya sülhməramlıları bölgədə yerləşdirilib. Həmin sülhməramlıların bölgədən çıxarılma hüququ da hazırda rəsmi Bakının əlindədir.

Eyni zamanda, rəsmi Bakı Rusiya sülhməramlılarının bölgəyə gəlişini Türkiyənin prosesdə iştirakını təmin etməklə balanslaşdırıb. Belə ki, Kremlin müqavimətinə baxmayaraq, məhz rəsmi Bakının israrlı tələbləri ilə Türkiyə hərbçilərinin sülhyaratma prosesində iştirakı təmin olunub.

Təbii ki, bu, Cənubi Qafqaz regionunda geopolitik proseslərin də məzmun və istiqamətlərinə ciddi şəkildə təsir göstərən faktordur. Belə ki, Azərbaycan regional geoploitik proseslərin əsas hərbi-siyasi iradə mərkəzinə çevrilmə hüququnu öz əlində saxlayır. Eyni zamanda, rəsmi Bakının istəyinə uyğun olaraq, Türkiyə və Rusiya bu prosesdə iştirak edir.

Bütün bunlardansa, çox sadə nəticələr çıxmaqdadır. Belə ki, Cənubi Qafqaz regionunda bir çox nəhəng dövlətlərin maraqları ciddi şəkildə toqquşsa da, geopolitik proseslər məhz Azərbaycan-Türkiyə ittifaqının nəzarətində olacaq. Türkiyə Cənubi Qafqazda həm siyasi, həm də hərbi təsir faktorları ilə yerləşmək üzrədir.

Ona görə də, ABŞ və Qərbin yaxın gələcəkdə Cənubi Qafqazda geopolitik təşəbbüsü ələ ala biləcəyi qətiyyən inandırıcı deyil. Bu region artıq iki türk dövlətinin hərbi-siyasi iradəsinə bağlı bölgə taleyinə məhkumdur. Və bunun geopolitik proseslərə, o cümlədən də, regionun gələcək taleyinə mümkün təsirləri ən yaxın günlərdə açıq-aşkar ortaya çıxmağa başlayacaq./musavat.com/