Türkiyə və Ermənistanın danışıqlar üzrə xüsusi nümayəndələri Sərdar Kılıç və Ruben Rubinyan apardıqları danışıqlardan sonra ortaq nöqtələri müəyyən etmək üçün konstruktiv və qeyri-siyasi şəkildə dialoq aparmağa razılaşıblar. Ötən həftə baş tutan bu görüş tərəflər arasında ilk təmasdır. Görüş 1,5 saat davam edib.

Xatırladaq ki, Ermənistanın konstitusiyasında Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları yer alıb. Həmçinin Ermənistan Türkiyəni (Osmanlını) 1915-ci ildə erməni əhaliyə qarşı soyqırım həyata keçirməkdə ittiham edir.

Ermənistanın Azərbaycana qarşı da torpaq iddiaları və ərazi işğalı var. Hazırda da Azərbaycanın müəyyən əraziləri Ermənistan tərəfindən işğalda saxlanır. Bu durumda Ankara ilə İrəvan arasında danışıqların perspektivi necə görünür? Türkiyə ilə sərhədlərin açılması, siyasi-diplomatik və iqtisadi əlaqələrin bərpası üçün Ermənistan referendum keçirib konstitusiyasından o maddəni rəsmən silməli, soyqırım iddiasından əl çəkməli, Azərbaycana qarşı revanşist siyasətdən imtina etməli, işğalda saxladığı əraziləri boşaltmalı, Zəngəzur dəhlizinin açılmasını əngəlləməkdən vaz keçməlidir. Prezident R.T.Ərdoğan Türkiyənin Ermənistanla sərhədləri açmasının şərtlərinin bir qismi kimi bunları deyib. Xüsusilə də Azərbaycanla bağlı Ermənistanın tutduğu mövqedən imtinasını qabardıb. Ya Ermənistan bu şərtlərə uymalıdır, ya da Türkiyə Ermənistanın ona qarşı ərazi iddialarını və soyqırım şərləmələrini gözardı etməlidir. Bunlar olmadan Ankara ilə İrəvan arasında münasibətlərin yaranması mümkün olacaqmı?

Rusiya beynəlxalq məsələlər şurasının baş direktoru Andrey Kortunova görə, Rusiya Ermənistanla Türkiyə arasında yaranmaqda olan əməkdaşlığı praktiki müstəviyə keçirmək üçün tərəflərə Cənubi Qafqazda logistika şəbəkəsinin inkişafı layihələrini təklif edə bilər. Onun qənaətinə görə, bu, yalnız Ermənistan və Türkiyəyə deyil, həm də Ankara ilə fəal ticarət aparan Rusiyanın cənub regionlarına da fayda gətirəcək.

Rusiya Türkiyə ilə Ermənistanın əlaqələrinin qurulmasında maraqlıdırmı?

Politoloq Qabil Hüseynli “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, hər halda, Rusiya Ermənistanla Türkiyə arasında münasibətlərin yaranmasına tərəfdar kimi görünür: “Ən azından rəsmilər, Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü və eləcə də prezident Vladimir Putinin özü bir neçə dəfə təkrarlayıb. Onların fikrincə, kommunikasiya vasitələrinin açılması həm bölgənin rifahı üçün, həm də Rusiyanın özünün geostrateji maraqları üçün əlverişli perspektivlər aça bilər. Doğrudan da bunu Moskva deməsə də belə, görünür ki, dəmir yolu xətlərinin, eləcə də şose yollarının açılması Rusiyanın Yaxın Şərqə doğru, çox geniş bir regiona doğru açılımını və əlaqələr qurmasını xeyli sürətləndirəcək. Bu, Rusiyaya da həddən artıq lazımdır”.

Politoloq qeyd etdi ki, Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin qaydaya salınması üçün həllini gözləyən xeyli mürəkkəbliklər var. Bunların da hamısı Ermənistandan qaynaqlanır. Ermənistan Türkiyəyə qarşı əsası olmayan, heç bir qonşuluq münasibətlərinə xeyir gətirməyən absurd iddialar irəli sürür. Ərazi iddiaları, qondarma “erməni soyqırımı” iddiaları bu sırada öndə gəlir: “Bu məsələdə Ermənistanı Fransa və digər bəzi Avropa dövlətləri dəstəkləyir, erməniləri həvəsləndirirlər. Yəni Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin yaxşılaşmasına həm də Fransa kimi ölkələr mane olur. Regionda yeni reallıqların yarandığı və Moskva-Ankara münasibətlərində güclü əməkdaşlıq mühiti qurulduğu üçün artıq Rusiyanı Ermənistan-Türkiyə münasibətlərində pozucu tərəf adlandırmaq olmaz. Əksinə, Rusiya münasibətlərin qurulmasında maraqlı tərəf kimi görünür və çıxış edir. Kreml istəməsəydi, İrəvan Ankara ilə danışıqlara başlamazdı, xüsusi nümayəndə ayırmazdı, ilk danışıqların Moskvada keçirilməsi baş tutmazdı.