İranın Azərbaycandakı səfiri Seyid Abbas Musəvinin Tehrana çağırılması Azərbaycanla münasibətlərdə diplomatik narazılığın yaranması kimi şərh olunur.

Bu hadisənin Abbas Musəvinin İsrailin Azərbaycandakı səfiri Corc Diki ölümlə hədələməsindən dərhal sonraya təsadüf etməsi baş verənlər arasında əlaqə olduğunu təsdiq edir. Yəni səfir Musəvinin ölkəsinı çağırılaraq İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahianla Azərbaycanla münasibətləri müzakirə etməsi Bakıda baş vermiş diplomatik qalmaqalla bağlıdır. 

Qeyd edək ki, İsrail səfiri Corc Dik “Təbrizin sehrli nağılları” kitabını oxuduğu barədə tvit paylaşıb. Buna cavab olaraq Abbas Musəvi Corc Diki “Qırmızı xətti” keçməməyə çağırıb və ölümlə təhdid edərək bildirib ki, onu Təbriz camaatı basdıracaq. 

Bu olaydan sonra Tehrana dəvət edilən səfir Musəvini İranın xarici işlər naziri qəbul edib. Rəsmi məlumata görə, səfir nazirə rəsmi Tehran və Bakı arasında ikitərəfli əlaqələrin inkişafı haqqında hesabat verib.

Görüşdə Hüseyn Əmir Abdullahian qonşu ölkələr, xüsusilə də müsəlman xalqlarla əlaqələrin əhəmiyyətinə işarə edərək, İranın Azərbaycan Respublikası ilə bütün sahələrdə əlaqələri genişləndirmək əzmində olduğunu vurğulayıb.

Təbii ki, bu görüşdə İsrail səfirinə Musəvinin cavabı ilə bağlı yaranmış diplomatik qalmaqal müzakirə olunub. Ancaq bu məsələyə nazirin münasibəti barədə heç bir açıqlama verilmir.

Orta Doğu Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Sədrəddin Soltan Cebhe.info-ya açıqlamasında son günlər baş verən proseslərin İranın Azərbaycana qarşı mənfi münasibətinin dəyişmədiyindən xəbər verdiyini deyib.

Ekspert hesab edir ki, Abbas Musəvi Azərbaycan ərazisində başqa dövlətin səfirinə qarşı terrorçu kimi davranış nümayiş etdirməklə diplomatik etiket qaydalarını pozub:

“Bu isə Azərbaycan-İran münasibətlərində gərginlik yarada bilər. 44 günlük müharibədən sonra İranın Azərbaycana qarşı nümayiş etdirdiyi şər və böhtan dolu mövqeyi 2021-ci ilin payız aylarından etibarən yumşalmağa başladı.

İran Prezidenitinin çıxışı, xarici işlər nazirinin Bakıya səfəri bunu təsdiq edirdi. Hətta bu jestləri ikitərəfli münasibətlərdə xoş addımların atılacağına ümid kimi qəbul edənlər də oldu. Hesab edirdilər ki, İran regionda yaranmış yeni şəraitə uyğun olaraq, Azərbaycana münasibətində korrektələr edəcək. Amma sonrakı hadisələr İranın Azərbaycana yanaşmasında dəyişikliyin baş vermədiyini göstərdi. İran Azərbaycana münasibətini heç vaxt dəyişməyəcək. Azərbaycan dövləti gücləndikcə, inkişaf etdikcə, Güney Azərbaycan türklərinin milli haqları təmin olunmadıqca İranın da qısqanclıq, kinli siyasəti alt qatda qalacaq və ondan vaxtaşırı istifadə edəcək.

Ötən təcrübə sübut edir ki, İran özünü problem yaradıb sonra da onu həll etməklə məşğul olan tərəf kimi göstərməyə çalışır. Yəni Azərbaycanla münasibətlərdə çətinliklər yaradır, sonra isə özünü vəziyyəti yaxşılaşdıran tərəf kimi təqdim etməyə başlayıb. Son günlər İranın ali rəhbəri Ayətullah Əli Xameneyinin Azərbaycanın öz torpaqlarını işğaldan azad etməsinə adi yanaşma nümayiş etdirməsi, üstəlik Ermənistan-İran sərhəddi məsələsinə məntiqsiz yanaşması Azərbaycan-İran münasibətlərində gərginlik yaradıb. Bu, ali rəhbərə, imama, dünya müsəlmanlarının liderlik tituluna iddialı olan bir adama yaraşmır. Xameneyi deyir ki, İran-Ermənistan sərhəddini heç kim bağlaya bilməz. İran-Ermənistan sərhəddini hansı ölkə bağlayır? Zəngəzurdan keçəcək yolu Azərbaycanla yanaşı, İran və Ermənistan da istifadə edəcək. Azərbaycanın qərb hissəsi ilə Naxçıvanı birləşdirəcək və İran ərazisindən keçəcək yol da Ermənistanla sərhəddin bağlanmasına səbəb olmayacaq.

Burada yeganə mübahisəli məsələ İranın Gorus-Qafan yolundan istifadə etməsi ilə bağlıdır. Azərbaycan ərazilərinin işğal altında olduğu dövrdə İran bu yoldan qanunsuz olaraq istifadə edib. Azərbaycan da torpaqlarını işğaldan azad etdikdən sonra bu yola özü nəzarət etməyə başlayıb. Azərbaycan İran maşınlarının həmin ərazidən keçməsinə mane olmurdu. Lakin İranın yük avtomobilləri Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti nəzarət zonası olan Azərbaycan ərazilərinə qanunsuz mallar daşıdığına görə onların bu yoldan istifadəsinə qadağa qoyulub.

İran-Azərbaycan münasibətlərinə ziyan vuran hadisələrdən biri səfir Abbas Musəvinin İsrailin Azərbaycandakı səfiri Corc Dikə qarşı söz savaşı meydanı açmasıdır. İsrail diplomatı Təbrizin tarixini oxuyur və belə qənaətə gəlir ki, Təbriz gözəl şəhərdir, Azərbaycanın tarixini öyrənmək lazımdır. Burada qorxulu heç nə yoxdur. İran hakimiyyəti isə özündən xoflanır. Təbriz də Şərqi Azərbaycanın paytaxtıdır. İsrailin səfiri də deyir ki, “Təbrizin sehrli nağılları” kitabını oxuyuram, gözəl şəhərdir. Bu çox normal haldır. Bundan xoflanıb azərbaycanlıları İsrail səfirinə qarşı qaldırmaq, onu ölümlə hədələmək kimi sərsəm iddialar irəli sürməyə ehtiyac yox idi. Bu azmış kimi səfir Musəvi Azərbaycanı İran-İsrail münaqişəsinin meyadına çevirməyə cəhd edib.

Gələcəkdə səfir Corc Dikin həyatına qarşı hər hansı təhlükə yaransa, buna görə məsuliyyəti Seyid Abbas Musəvi daşıyır. Çünki burada öldürməyə təhrik var. Belə ifadələr diplomatın şəninə yaraşmaz. Musəvi terrorçu kimi danışır. Kimisə ölümlə hədələmək diplomatın işi deyil. Bu, Corc Diklə Abbas Musəvi arasında ikinci qalmaqaldır. Hesab edirəm ki, yay mövsümi ilə əlaqdar İran səfirlərini Tehrana dəvət ediblər və perspektiv xarici siyasət kursu ilə bağlı onlara təlimatlar verirlər.

İkincisi, ola bilər ki, rəsmi Bakı gizli kanallarla Azərbaycanı İran-İsrail müharibəsi meydanına çevirməmək barədə İran hakimiyyətinə xəbərdarlıq edib. Yəqin ki, İran tərəfi də öz səfirini İsrailə, ABŞ-a, özünə düşmən elan etdiyi digər ölkələrə, təşkilatlara davranmaqla bağlı təlimatlandıracaq. Hətta İran hakimiyyəti Abbas Musəvini bu hərəkətinə görə mükafatlandıra da bilər. Əgər İran səfiri öz etirazını bildirirsə, o zaman həmin günlərdə Urmu gölünün quruması ilə bağlı keçirilən etiraz aksiyasına niyə münasibət bildirmədi? Ancaq Təbriz haqqında kimsə danışırsa, buna sərt reaksiya vermək Güney Azərbaycan türkləri ilə yəhudilər arasında iğtişaş yaratmaq cəhdidir”.

Sədrəddin Soltanın sözlərinə görə, nazir Abdullahianın Musəvi ilə görüşdə Azərbaycanla əlaqələrin genişləndirmək əzmində olması barədə dediyi xoş sözlər İran tərəfinin yol verdiyi siyasi səhvi ört-basdır etmək cəhdidir:

“Çünki son hadisələr İranın xarici siyasət kursu ilə bağlı konkret proqramının olmadığını göstərdi. İranın xarici işlər naziri 44 günlük müharibədən sonra Azərbaycanda terrorçu dəstələrin olduğunu iddia edirdi.

Sonra Hüseyn Əmir Abdullahian özünün, Xameneyinin və səfirin səhvlərini düzəltmək üçün yumşaldıcı, xoşməramlı açıqlamalar verməyə başladı. Baş verənlər isə Ayətullah Əli Xameneyinin və onun Azərbaycandakı səfiri Abbas Musəvinin çıxışlarını yanlış olduğunu təsdiq etdi. Onların ifadələri  Azərbaycan-İran münasibətlərinə yalnız ziyan vurur”. 

Gundemxeber.az