Qərbdən Öyrənəcəyimiz TəcrübəNazirlər Kabineti “Çətin həyat şəraitində olan şəxslərin (ailələrin) dövlət sosial xidmət müəssisələrinə yerləşdirilməsi qaydası”nın təsdiq edilməsi barədə qərar verib. Bu Qayda çətin həyat şəraitində olan şəxslərin (ailələrin) dövlət sosial xidmət müəssisələrinə yerləşdirilməsi qaydasını müəyyən edəcək.

Hökumət çətin həyat şəraiti yaşayan insanlara dövlətin yardımına dair qaydaları müəyyən edib. Ekspertlər hesab edir ki, dövlət qayğısı Sovet modelinə uyğunlaşdırılıb. Dünya isə daha praktiki modellərdən istifadə edir.

Qaydalar müəyyənləşdi


Nazirlər Kabineti “Çətin həyat şəraitində olan şəxslərin (ailələrin) dövlət sosial xidmət müəssisələrinə yerləşdirilməsi qaydası”nın təsdiq edilməsi barədə qərar verib. Bu qayda çətin həyat şəraitində olan şəxslərin (ailələrin) dövlət sosial xidmət müəssisələrinə yerləşdirilməsi qaydasını müəyyən edəcək. Bura valideyn himayəsindən məhrum uşaqların, baxımsız və ya sosial təhlükəli vəziyyətdə olan yetkinlik yaşına çatmayanların, xəstəlik, əlillik və ya ahıllıqla əlaqədar özünəqulluq qabiliyyəti olmayan insanların dövlət sosial xidmət müəssisələrinə yerləşdirilməsi nəzərdə tutulub.

Bu sahədə prioritet uşaqlardır


Qərbdən Öyrənəcəyimiz TəcrübəBu problemlə bağlı artıq bir neçə qanun və prezident fərmanları mövcuddur. Dövlətin hansı strukturunun konkret nə işlər görəcəyi və nə qədər vəsait xərcləyəcəyi müəyyənləşib. Təmiz Dünya Qadınlara Yardım İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova deyir ki, bu məsələlər qanunda nəzərdə tutulduğu kimi Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin öhdəliyindədir. Hətta bununla bağlı nazirliyə prezident tərəfindən müəyyən məbləğdə maliyyə də ayrılıb və bu il həmin məbləğin bir az da artırılacağı gözlənilir.

Son zamanlar oxşar qərarların qəbulunda daha çox diqqətin uşaqlara verildiyini deyən Mehriban Zeynalova kimsəsiz, valideyn himayəsindən məhrum, əlilliyi olan, eləcə də məişət zorakılığı qurbanı uşaqlarla bağlı sığınacaqların olmasını vacib sayır: "Bildiyimə görə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən bu istiqamətdə 11 təşkilat maliyyələşir. Bu təşkilatlar regionlarda və Bakı şəhərindədir. Bunların içində uşaq sığınacaqları da var. Bir sözlə, bugünkü siyasət məhz uşaqlara yönləndirilib".

Uşaqlardan sonra diqqət mərkəzində ikinci kimlər durur?

Küçəyə atılan qocaların sayının artdığını müşahidə edirik. Mehriban Zeynalova onların əksəriyyətinin evləri əllərindən alınmış adamlar olduğunu deyir. Bu aspektdə müəyyən tədbirlərin həyata keçirilməsinin vacibliyini vurğulayan ekspert hesab edir ki, 60 yaşından sonrakı qocaların kiməsə etibarnamə verməsi, əmlakını satmaq istəməsi məsələləri araşdırılmalıdır.

O ki qaldı, məişət zorakılığından əziyyət çəkən insanlar üçün sığınacaqların yaradılmasına Mehriban Zeynalova bildirib ki, qadın komitəsinin rayonlarda 11 belə mərkəzi var: "Bu mərkəzlər Türkiyədəki danışma mərkəzlərinə də bənzəyir. Burada daha çox məsləhət verilir, yardımlar göstərilir, müəyyən problemlər həll edilir. Ancaq sığınacaqlar hələ ki, fəaliyyət göstərmir. Yeganə sığınacaq bizim təşkilatın nəzdindəki qadın sığınacağıdır, bir də Gəncədə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin dəstəyilə insan alveri qurbanları üçün nəzərdə tutulan mərkəzdir".


Qərbdən Öyrənəcəyimiz TəcrübəUşaq Hüquqları Üzrə Azərbaycan QHT Alyansının sədri Nazir Quliyev deyir ki, Nazirlər Kabinetinin bu qərarına qədər uşaqların yerləşdirilməsi rayon icra hakimiyyətindəki komissiyalara və qəyyumluq orqanlarına baxırdı. Onlar həmin uşaqları dövlət uşaq evlərinə, internatlara, ahılları isə Qocalar evlərinə yerləşdirirdilər. Onun sözlərinə görə, Nazirlər Kabineti tərəfindən bu qaydaların tətbiq olunması vəziyyəti yüngülləşdirə bilər. "Sosial Xidmətlər Haqqında Qanunun 7-ci maddəsində konkret olaraq çətin həyat şəraitinə kimlərin daxil edildiyi göstərilib. Bu insanların yerləşdirilməsi artıq qaydalara müvafiq olaraq yaradılmış müəssisələrə yönələcək".

Doğru yoldayıqmı?

Ekspertlərin verdiyi dəyərləndirmədə problemə qeyri hökumət təşkilatlarının müəyyən qədər cəlb olunduğu görünsə də, bu problemin həllini dövlət əsasən öz fəaliyyəti çərçivəsində saxlayır. Bu da daha çox Sovet modelini xatırladır. Yəni qocalar evi, internatlar.

Qərbdən Öyrənəcəyimiz Təcrübəİqtisadçı exspert Natiq Cəfərli Avropada bu işlə əsas etibari ilə xeyriyyə təşkilatlarının məşğul olduğunu deyir. Və dövlət də öz növbəsində qanunvericilikdə nəzərdə tutulan güzəştlərlə sivil toplumun fəaliyyətini yüngülləşdirir. "Məsələn, dövlət bu işlə məşğul olan təşkilatlara qrantlar ayırmaqla, vergidən azad etməklə qeyri hökumət təşkilatlarını stimullaşdırır. Eyni zamanda dövlət strukturları özləri də sosial proyektlərdə iştirak edirlər."

Azərbaycan hakimiyyətinin problemə yanaşmasını Sovetlərlə müqayisə edən ekspertin fikrincə, bu şəkildə korrupsiyaya yol açılır. "Dövlətin bu problemə birbaşa müdaxiləsi onu həll etmir, əksinə əngəllər yaradır. Məsələn, dövlət konkret hansısa layihəni reallaşdırana qədər vəsaitin böyük hissəsini bürokratik aparatına xərcləyir. Və bu yol da yeyintilərdən keçir".


"Xarici ölkələrdə bu problemlə məşğul olmaq həm imic, həm də təşviq məsələsidir" deyən Natiq Cəfərli ən uğurlu model kimi Skandinaviya ölkələrinin qəbul olunduğunu bildirib. "Həm dövlətin güzəştləri və ianələri, həm də biznes yardımları ilə fəaliyyət göstərən təşkilatlar bu işi dövlətdən daha yaxşı görürlər. Məsələn, Türkiyədə bələdiyyələr daha çox xeyriyyəçilik, ərazidən toplanan ianələrin hesabına uğurlu sosial layihələr həyata keçirirlər".

Əslində nümunə kimi hazırda dünyada iki model - Amerika və Avropa modelləri formalaşıb. Amerika modeli sosial yardımların həyata keçirilməsində dövlətin təsirinin güclü olması ilə xarakterizə olunur, Avropa modeli isə sosial layihələrdə daha çox kommunaların, yəni şəhər və kəndlərdə yerli özünü idarəetmənin rolunu qabardır.

Bu işin həyata keçirilməsində önəmli məqamlardan biri də sosial işçilərin professional hazırlığı məsələsidir. Bu gün sosial işlərin ən uğurlu modeli doğrudan da, Norveç, İsveç və Finlandiyadadır. Bütün dünyada sosial işlərdə çalışan insanların hazırlığı nəzəri deyil, praktiki səviyyədə həyata keçirilir. Odur ki, əsrlərlə oturuşmuş praktiki sosial işlərin xarici təcrübəsini öyrənmək çox önəmlidir. Bizim insanlar psixoloji olaraq bu işə hələ hazır deyillər. Yəni qısası sosial qayğı mədəniyyəti bizdə hələ formalaşmayıb. Qərbdən öyrənəcəyimiz çox şey var hələ.