Ankaranın sual doğuran İŞİD və PKK əməliyyatlarının arxa bağçasında nələr yatır?

Türkiyə hərbi qüvvələri İŞİD, PKK və DHKP-C terror təşkilatına qarşı əməliyyatları davam etdirir. Əməliyyatlar ölkə daxilində və xaricdə həyata keçirilib. Türkiyə baş nazirinin ofisinə bağlı Koordinasiya Mərkəzindən verilən məlumata görə, “Şəhid Jandarma mayoru Arslan Kulaksız” adlı əməliyyat zamanı hərbi hava qüvvələri PKK-nın ölkə ərazisində və İraqda yerləşən bazaları vurulub.

Bundan başqa əməliyyatlar çərçivəsində ötən həftənin cümə günündən başlayaraq 39 vilayətdə aparılan əməliyyat-axtarış tədbirləri zamanı hər 3 terror təşkilatına mənsub 1302 nəfər saxlanılıb, onlardan bir qismi həbs olunub. bir qismi barəsində də isə dindirilmə davam edir.

Xatırladaq ki, Türkiyədə PKK və İŞİD terror təşkilatına qarşı əməliyyatlar ötən həftənin cümə günü başlayıb. Həftənin əvvəlində Suruç rayonunda solçu gənclərə qarşı terror hücumundan sonra PKK terrorçularının fəallaşması və İŞİD-in sərhəddə türk əsgərinə hücum etməsinin ardınca hökumət qüvvələri ölkə daxilində və xaricdə İŞİD və PKK-ya qarşı əməliyyatlara başlayıb. Əməliyyatlar həm havadan bombardmanlar şəklində, həm də Türkiyə ərazisində terror təşkilatı üzvlərinin ifşa edilib həbs olunması şəklində davam etdirilir.



Artıq rəsmi Ankara dəstək üçün NATO-ya müraciət edib. Hökumət isə bəyan edib ki, əməliyyatlar terror təşkilatları ölkədən təmizlənənə qədər davam edəcək. Lakin terrorçular da sakit dayanmayıb. Son günlərdə demək olar ki, hər gün PKK ordu və ya polis məmurunu qətlə yetirir, ordu mərkəzlərinə hücum edir.

Türkiyə hökumətinin qəflətən iki böyük terror təşkilatına qarşı savaş açması birmənalı qarşılanmayıb. Xüsusən də Avropa ölkələri Ankaranın eyni zamanda İŞİD və PKK-ya qarşı savaş açmasının anlamsız olduğunu, ölkəni ağır savaşa cəlb etdiyini iddia edir. Xüsusən də iki ildir atəşkəsin davam etdiyi PKK-ya qarşı Ankaranın münasibətinin qəfil dəyişməsi və kürdlərə qarşı savaş açması Avropada sözün əsl mənasında həyəcan yaradıb. Artıq Ankara kürdlərin partiyası, parlament seçkilərin 80 mandat almış HDP-ni PKK-ya dəstək verməkdə ittiham edərək barəsində araşdırma başladıb.

Ankaranın nədən birdən birə iki terrora qarşı savaş açdığı, uzun illərdir böyük bir proje kimi təqdim etdiyi “çözüm sürəci” (həll prosesi) layihəsindən imtina etdiyi sualının arxasında çox ciddi mətləblərin dayandığı aydındır. Türkiyə dövlətini bu cür kəskin qərar almasının arxasında hansı səbəblər dayanıb? Ankaranı birdən birə dəyişdirən nə oldu? Bu sualların cavablarını tapmaq üçün həm Türkiyənin daxili siyasətinə, həm də regionda gedən proseslərə baxmaq lazımdır.

Hər şeydən öncə ondan başlayaq ki, Ankaranın indi mübarizə apardığı iki terror təşkilatı – İŞİD və PKK-ya qarşı münasibəti eyni olmayıb. AKP hökuməti strateqləri PKK-nı “qalıcı təhdid”, hesab edir, İŞİD-i isə müvəqqəti bir mərhələ kimi qəbul edirlər. Üstəlik İŞİD faktiki olaraq ilk vaxtlardan Ankaranın əsas düşməni olan Bəşər Əsəd rejimi və İraqda Maliki hökumətinə qarşı savaşdığı üçün Ankara bu qruplaşmaya göz yumub. “Düşmənimin düşməni mənim dostumdur” prinsipi ilə yanaşdıqda son zamanlara qədər İŞİD Ankaranı narahat etməyib.



2014-cü ilin əvvəlində Suriyanın Türkiyə ilə sərhədlərini, yayında isə Mosulu ələ keçirməklə İraqın böyük hissəsinə nəzarəti ələ alan İŞİD faktiki olaraq Türkiyə ilə “qonşu oldu”. Ancaq bu zaman İŞİD-in Suriyanın şimalında 3 kantonda (vilayət) faktiki özünüidarə quran kürdlərlə toqquşması Ankaranın işinə yarayırdı. Bu səbəbdən də Türkiyə hakimiyyəti İŞİD-ə qarşı 2014-cü ilin avqustun sonuncu günü qurulmuş koalisiyaya qoşulsa da, hərbi əməliyyatlar qatılmadı. Çünki Ankarada düşünürdülər ki, ən pis halda İŞİD və YPG (PKK-nın Suriya qolu da deyə bilərik – K.R) bir-biri ilə savaşıb zəifləyəcəklər. Üstəlik İŞİD-in qalib gəlməsi kürd məsələsini Ankara üçün xeyli dərəcədə həll edirdi.

Çünki Ötən ilin avqustunda Suriyanın şimalında muxtariyyət elan edən kürd təşkilatı PYD faktiki olaraq Türkiyə ətrafında ikinci kürd ərazisi idi. Nəzərə almaq lazımdır ki, PYD (və onun hərbi qanadı YPG) PKK ilə “eyni kökdən gələn” qurumlar kimi Türkiyə üçün Şimali İraq kürdlərindən daha təhlükəli idi.




Türkiyənin gözlənilməz antiterror əməliyyatının pərdəarxası


BÖLÜM: Gündəm
YAYIM TARİXİ: 29 İyul 2015 19:50
Türkiyənin gözlənilməz antiterror əməliyyatının pərdəarxası
Ankaranın sual doğuran İŞİD və PKK əməliyyatlarının arxa bağçasında nələr yatır?

Türkiyə hərbi qüvvələri İŞİD, PKK və DHKP-C terror təşkilatına qarşı əməliyyatları davam etdirir. Əməliyyatlar ölkə daxilində və xaricdə həyata keçirilib. Türkiyə baş nazirinin ofisinə bağlı Koordinasiya Mərkəzindən verilən məlumata görə, “Şəhid Jandarma mayoru Arslan Kulaksız” adlı əməliyyat zamanı hərbi hava qüvvələri PKK-nın ölkə ərazisində və İraqda yerləşən bazaları vurulub.

Bundan başqa əməliyyatlar çərçivəsində ötən həftənin cümə günündən başlayaraq 39 vilayətdə aparılan əməliyyat-axtarış tədbirləri zamanı hər 3 terror təşkilatına mənsub 1302 nəfər saxlanılıb, onlardan bir qismi həbs olunub. bir qismi barəsində də isə dindirilmə davam edir.

Xatırladaq ki, Türkiyədə PKK və İŞİD terror təşkilatına qarşı əməliyyatlar ötən həftənin cümə günü başlayıb. Həftənin əvvəlində Suruç rayonunda solçu gənclərə qarşı terror hücumundan sonra PKK terrorçularının fəallaşması və İŞİD-in sərhəddə türk əsgərinə hücum etməsinin ardınca hökumət qüvvələri ölkə daxilində və xaricdə İŞİD və PKK-ya qarşı əməliyyatlara başlayıb. Əməliyyatlar həm havadan bombardmanlar şəklində, həm də Türkiyə ərazisində terror təşkilatı üzvlərinin ifşa edilib həbs olunması şəklində davam etdirilir.



Artıq rəsmi Ankara dəstək üçün NATO-ya müraciət edib. Hökumət isə bəyan edib ki, əməliyyatlar terror təşkilatları ölkədən təmizlənənə qədər davam edəcək. Lakin terrorçular da sakit dayanmayıb. Son günlərdə demək olar ki, hər gün PKK ordu və ya polis məmurunu qətlə yetirir, ordu mərkəzlərinə hücum edir.

Türkiyə hökumətinin qəflətən iki böyük terror təşkilatına qarşı savaş açması birmənalı qarşılanmayıb. Xüsusən də Avropa ölkələri Ankaranın eyni zamanda İŞİD və PKK-ya qarşı savaş açmasının anlamsız olduğunu, ölkəni ağır savaşa cəlb etdiyini iddia edir. Xüsusən də iki ildir atəşkəsin davam etdiyi PKK-ya qarşı Ankaranın münasibətinin qəfil dəyişməsi və kürdlərə qarşı savaş açması Avropada sözün əsl mənasında həyəcan yaradıb. Artıq Ankara kürdlərin partiyası, parlament seçkilərin 80 mandat almış HDP-ni PKK-ya dəstək verməkdə ittiham edərək barəsində araşdırma başladıb.

Ankaranın nədən birdən birə iki terrora qarşı savaş açdığı, uzun illərdir böyük bir proje kimi təqdim etdiyi “çözüm sürəci” (həll prosesi) layihəsindən imtina etdiyi sualının arxasında çox ciddi mətləblərin dayandığı aydındır. Türkiyə dövlətini bu cür kəskin qərar almasının arxasında hansı səbəblər dayanıb? Ankaranı birdən birə dəyişdirən nə oldu? Bu sualların cavablarını tapmaq üçün həm Türkiyənin daxili siyasətinə, həm də regionda gedən proseslərə baxmaq lazımdır.

Hər şeydən öncə ondan başlayaq ki, Ankaranın indi mübarizə apardığı iki terror təşkilatı – İŞİD və PKK-ya qarşı münasibəti eyni olmayıb. AKP hökuməti strateqləri PKK-nı “qalıcı təhdid”, hesab edir, İŞİD-i isə müvəqqəti bir mərhələ kimi qəbul edirlər. Üstəlik İŞİD faktiki olaraq ilk vaxtlardan Ankaranın əsas düşməni olan Bəşər Əsəd rejimi və İraqda Maliki hökumətinə qarşı savaşdığı üçün Ankara bu qruplaşmaya göz yumub. “Düşmənimin düşməni mənim dostumdur” prinsipi ilə yanaşdıqda son zamanlara qədər İŞİD Ankaranı narahat etməyib.



2014-cü ilin əvvəlində Suriyanın Türkiyə ilə sərhədlərini, yayında isə Mosulu ələ keçirməklə İraqın böyük hissəsinə nəzarəti ələ alan İŞİD faktiki olaraq Türkiyə ilə “qonşu oldu”. Ancaq bu zaman İŞİD-in Suriyanın şimalında 3 kantonda (vilayət) faktiki özünüidarə quran kürdlərlə toqquşması Ankaranın işinə yarayırdı. Bu səbəbdən də Türkiyə hakimiyyəti İŞİD-ə qarşı 2014-cü ilin avqustun sonuncu günü qurulmuş koalisiyaya qoşulsa da, hərbi əməliyyatlar qatılmadı. Çünki Ankarada düşünürdülər ki, ən pis halda İŞİD və YPG (PKK-nın Suriya qolu da deyə bilərik – K.R) bir-biri ilə savaşıb zəifləyəcəklər. Üstəlik İŞİD-in qalib gəlməsi kürd məsələsini Ankara üçün xeyli dərəcədə həll edirdi.

Çünki Ötən ilin avqustunda Suriyanın şimalında muxtariyyət elan edən kürd təşkilatı PYD faktiki olaraq Türkiyə ətrafında ikinci kürd ərazisi idi. Nəzərə almaq lazımdır ki, PYD (və onun hərbi qanadı YPG) PKK ilə “eyni kökdən gələn” qurumlar kimi Türkiyə üçün Şimali İraq kürdlərindən daha təhlükəli idi.



Türkiyə hökuməti bunun əvəzinə əməkdaşlıq etdiyi və neft satışında pay aldığı Şimali İraq kürd administrasiyasını dəstəklədi. Burda daha incə bir məqam Bərzanilərin Suriya kürdləri və PKK ilə gizli rəqabəti idi. Ancaq Kobani uğurunda 5 ay davam edən döyüşlər vəziyyəti Ankaranın xeyrinə olmayan şəkildə dəyişdi. ABŞ və Qərb müttəfiqləri hava zərbələri və silah dəstəyi ilə kürdlərin İŞİD-ə məğlub olmasının qarşısını aldılar. Üstəlik, bu ilin yazında məlum oldu ki, kürdlər ABŞ bombardmanları nəticəsində İŞİD üzərində üstünlük əldə edərək Kobani və ətrafını, o cümlədən Tel AByad bölgəsini İŞİD-dən alıb. Bu gün isə Hasake bölgəsi kürdlərin əlinə keçib.

Təbii ki, kürdlərin Suriya ilə sərhədləri nəzarətə alması Türkiyəni narahat etməyə bilməzdi. Çünki Bu zaman Türkiyə faktiki olaraq PKK ilə qonşu olurdu. Üstəlik kürdlərin Türkiyədən qıraqda kürd neftinin Aralıq dənizinə çıxması layihəsi gündəmə gəlirdi. 7 iyun parlament seçkilərində kürd partiyasının 80 mandat qazanması Türkiyə daxilində də kürdlərin mövqelərini gücləndirirdi. Ankara ilk vaxtlarda Suriyanın şimalına ordu yeritmək planını gündəmə gətirsə də, məlum oldu ki, bu layihə çox risklidir və Qərbdən dəstək almır.

Belə bir durumda Ankaranın sonuncu şansı ABŞ-la anlaşmaq idi. Və ötən həftənin cümə günü Türkiyə mediası prezident Ərdoğanla ABŞ prezidenti Obama arasında telefon danışığı olduğu, terrora qarşı mübarizə, Türkiyənin Suriya ilə sərhədlərinin möhkəmlənməsi ilə bağlı razılaşma əldə olunduğu haqda xəbər yaydı. Və bu xəbərdən az sonra Türkiyə ordusu sərhəddə İŞİD-lə döyüşə girdi, ardınca isə PKK-ya qarşı genişmiqyaslı savaşa başladı.
Türkiyə ABŞ-la nədən indi anlaşdı? Bu telefon danışığı zamanı əldə olunan hansı razılaşma Ankaranı genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlara sövq etdi? Hələlik bu sualların dəqiq cavabı yoxdur, amma liderlərin açıqlamaları, müsahibələrdə verilən işarələrlə bəzi detallar aydın olur.

Belə məlum olur ki, Ankara uzun müddətdən sonra İŞİD-ə qarşı əməliyyatlara başlamağa razı olub. Bu həm də o deməkdir ki, Türkiyə hökumətin ABŞ-ın İŞİD və bölgədəki terror qruplarına qarşı yaratdığı koalisiyada fəal şəkildə iştirak edəcək. Bunun qarşılığında ABŞ Suriyanın şimalında kürdlərə dəstəyini dayandıracaq (və ya minimuma endirəcək – K.R), Türkiyənin Suriyanın şimalında təhlükəsizlik zonası yaratmasına mane olmayacaq. Ancaq o da məlum olur ki, Vaşinqton Ankaranın Suriyaya birbaşa hərbi müdaxiləsini dəstəkləmir. Məhz bu səbəbdən də Türkiyə Suriyanın şimalını atəş altında saxlamaq, türkmən qrupları birləşdirərək vahid ordu şəklində bölgədə gücləndirməyə qərar verib.

Türkiyə hakimiyyəti məhz ABŞ-ın dəstəyini aldıqdan sonra İŞİD-lə yanaşı ölkə daxilində və xaricdə PKK mövqelərini vurmağa başlayıb. Görünən odur ki, Ankarada fürsətdən istifadə edib PKK-nı həm ölkə daxilində, həm də Suriyadakı ayaqlarını sıradan çıxarmağa çalışır. Təbii ki, burda daxili siyasətə təsir edən məqam da var. Artıq Türkiyədə hər kəs təkrar seçkilər barədə danışır. Belə bir vəziyyətdə HDP-nin bağlanması məsələsinin gündəmə gəlməsi təkrar seçkinin və PKK əməliyyatının başqa bir səbəbini ortaya qoyur. Türkiyədə millətçi çağırışların gücləndiyi, terrora qarşı savaşın davam etdiyi bir vaxtda təkrar seçkinin keçirilməsi və böyük ehtimalla HDP-nin seçkiyə buraxılmaması AKP-nin yenidən təkbaşına iqtidar olmaq şansını artır. Təbii ki, siyasət çoxgedişli oyundur və indiki hökumətin bütün bu faktorları nəzərə almadığını kimsə iddia edə bilməz.

Təbii ki, Suriya kürdləri də bu vəziyyətin fərqindədir. Qərbin növbəti dəfə kürdlərə arxa çevirdiyini Suriya kürdlərinin lideri Saleh Müslim də anlayır. Buna görə də son müsahibəsində Bəşər Əsədin ordusuna qoşula biləcəklərini deyib. Bu gün isə artıq YPG-nin Suriya ordusu ilə koordinasiyalı şəkildə Hasake şəhərini azad etdiyi xəbərləri yayılıb.

Yaxın Şərq hər zaman mürəkkəb bir bölgə olub. Amma bu günkü Yaxın Şərqdə durum daha mürəkkəb və qarışıqdır. Kimlərin hansı cəbhədə olduğu, müttəfiqlərin və düşmənlərin sərhədləri çox kövrəkdir. Və ən mühümü odur ki, o bölgədə şərtlər hər gün dəyişə bilir. NNecə ki şahidi oluruq.

Kənan Rövşənoğlu