Avstriya qəzeti Die Presse, Mustafa Kamal Atatürk ilə 23 Sentyabr 1923-cü ildə etdiyi reportajı 90 il sonra təkrar nümayiş etdi.

Die Presse'nin o zamankı Türkiyə müxbiri Hans Josef Lazar tərəfindən edilən müsahibə, qəzetin 165'inci quruluş ildönümü vəsiləsiylə internet saytında nümayiş olundu.
Gündəm xəbər.az saytı həmin reprtajı təqdim edir

1923: "Əsrlərdir düşmənlərimiz biz türklərə qarşı kin duyğuları bəsləyirlər"

Ankaraya göndərilən xüsusi müxbir Josef Hans Lazarın (die Presse) reportajı.


Atatürk ilə müsahibə. Müasir Türkiyənin qurucusu Mustafa Kamal Paşa, Türkiyə cümhuriyyətinin quruluşu və o dövrdə çətin olan Avropa əlaqələri üzərinə.

23 Sentyabr 1923. Yeni Türkiyənin qurucusunun görmək çox da asan deyil, onunla danışmaq daha da çətin. Uzun və çətin bir səfərdən sonra Ankaraya gedib, Heç bir şey etmədən geri dönməmək üçün şans və təsadüflərə bağlıdır. Yazar, Türk mətbuat bürosunun səyləri sayəsində yeni Türkiyənin iqtidar sahibinin mövqesində qəbul edilməyi bacardı. Müsahibə TBMM-nin Başçılıq otağında reallaşdı.

Gücüm və içinə dönüklüğüne baxmayaraq Qazi Mustafa Kamal Paşanın şəxsiyyəti sadə, azad və kibirsiz. Çox az zamanı olmasına baxmayaraq, həyəcan və feyz verən şərhlərinə 45 dəqiqə ayırdı.

Söz yaxşı seçilmiş, sakit və yaxşıca düşünülmüş bir fikir zəncirinin nəticəsində. Üzündə zəif, lıq, bezginlik, hedefsizlik və bir şeyləri gizli tutduğu izi yox. Üzündə zəif cəhətləri və sıraviliyin hakim olduğumu dövrümüzdə, çox yaxşı gələn yetkinləşmiş, konsentrə olmuş bir enerji, gərilmiş bir güc var.

Mustafa Kamal tarixi əhəmiyyət daşıyan açıqlamalar verdi: Milli Türk hərəkətinin başlanğıcından bu yana vasvasılıqla istifadə edilməyən Respublika sözünü istifadə etdi: "Sizə Türk Konstitusiyasının ilk maddəsini təkrarlamaq istəyirəm. 'Suverenlik, sərhədsiz və qeyd-şərtsiz xalqındır. İdarə tərzi, xalqın gələcəyini şəxsən özü və həqiqətən təyin prinsipinə əsaslanır ". Bu iki cümlənin şərhi bir sözün şübhəyə yer buraxmayan təsvir: Respublika! "


Yeni Türkiyədəki inkişaf hələ tamamlanmadı. Bu yol sonuna qədər gedilməli. Dəyişikliklər, düzəlişlər və yaxşılaşdırmalar lazımlı, son ən yaxşı halı üçün. Ancaq çox qısa zamanda Türkiyə, bütün şəkliylə ruhən onsuz da olduğu quruluşa qovuşacaq: Respublika! Avropanın və Amerikanın digər respublikaları kimi, təməl ilkelerdeki birliyi baxmayaraq çox fərqli olmaları kimi, bu günki Türkiyədə yalnız bəzi xarici cizgilərdə digər respublikalarda fərqli. Amma prinsipial quruluş olaraq deyil. Bütün digər respublikalarda olduğu kimi burada bir müstəqil parlament var, bütün nazirlər öz sahələrindən məsul.

Türk və digər bilinən təməl rəhbərlik formalarını ağıl dolu şəkildə analiz etdikdən sonra Atatürk bu nəticəni çıxarır: "Biz prezidenti, Baş naziri və məsul Nazirləri olan bir Respublika olacağıq. Yeni Türkiyənin paytaxtı haqqındakı sualda beləliklə özbaşına ortaya çıxır, Türkiyə Respublikasının paytaxtı Ankaradır! ".

Şərhlərinin digər hissələrində Mustafa Kamal Paşa, Avropa mətbuatında çox dəfə gündəmə gələn, Türkiyənin Avropa və Qərb mədəniyyətinə nifrətlə kürəyini dönməsi mövzusu üzərinə də danışdı: "əsrlərdən bəri düşmənlərimiz, bütün əllərində olan imkanlarla Türklərə qarşı kin duyğuları və alçaltma hissləri bəsləməyi vərdiş halına gətirdilər. Bu beyinlər kök salan duyğu və düşüncələr, bizim yorulmadan mübarizə etdiyimiz bir Qərb mantalitesine meydana gətirir. Bütün dəyişikliklərə və hadisələrə baxmayaraq hələ də bu duyğular tamamilə yox olmadı. Hələ də Türkləri, hər cür qabaqcıllığın qarşı, düşmən olan, intellektual və əxlaqi inkişafa bağlı, barbar insanlar olaraq görmək istəyirlər. Bizi batmağa məhkum ulus olaraq görən Qərb, bizim çöküşümüzü sürətləndirmək üçün əlindən gələn hər şeyi etdi.

"Avropa ilə əlaqələrə çalışaraq inkişaf etdirmək"

"Doğrudur, padşahlıq dövründə hökumətlər Türk xalqının Avropa ilə təmasını maneə törətmək çalışdılar. Beləcə xalqı təzyiq altında tutub, hər cür azad düşüncə bəyanını maneə törətmələri daha asan olurdu, amma biz Türk milliyyətçilər ətrafımızı, daxildə və xaricdə olanları açıq və dəqiq bir şəkildə qoyulduğu müşahidə olunur. Çox yaxşı bilirik ki, insanlarımızın başqa xalqlarla təmasa keçməsi, bizim öz menfaatimizedir. Biz zaman itirmədən, sürətlicə Avropa ilə əlaqələri inkişaf etdirmək üçün çalışaraq əlimizdən gələn hər şeyi etmək istəyirik ".