Siyasi şərhçi qardaş ölkənin dünyada artan gücünün detallarını açıqladı; “Türkiyə beynəlxalq siyasətdə mühüm mərkəzə çevrilir”

Almaniyada yerləşən Münhen Təhlükəsizlik Konfransının bir çox ölkədə aparılan sorğulara əsaslanaraq hazırladığı 2025-ci il hesabatında Türkiyənin beynəlxalq arenada artan nüfuzuna paralel olaraq perspektivinin də müsbət istiqamətdə dəyişdiyi vurğulanıb. Belə ki, müdafiə və xarici siyasət məsələlərinin müzakirə olunacağı 61-ci Münhen Təhlükəsizlik Konfransı ərəfəsində “Çoxqütblülük” başlığı ilə “Münhen Təhlükəsizlik Hesabatı 2025" dərc edilib.

Hesabat üçün Almaniya, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, Braziliya, Yaponiya, Kanada, Hindistan, Çin və Cənubi Afrika kimi dünya ölkələrində də sorğular aparılıb. Sorğularda Qərb ölkələrində olan davranışlarında ən çox müsbət dəyişiklik müşahidə edilən ölkələr əsasən Türkiyə, Cənubi Koreya, Polşa və Böyük Britaniya olub. Hesabatda Fransa istisna olmaqla, sorğunun keçirildiyi bütün ölkələrdə Türkiyəni "müttəfiq" olaraq görənlərin nisbətinin onu “təhdid” olaraq görənlərdən daha yüksək olduğu bildirilib.

Azər Hüseynov

AĞ Partiya başqanının müşaviri, siyasi şərhçi Azər Hüseynov “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, Türkiyənin bu gün əldə etdiyi strateji mövqe və beynəlxalq sistemdəki nüfuzu uzunmüddətli, ardıcıl və sistemli prosesin nəticəsidir: “Ölkə həm daxili, həm də xarici siyasət istiqamətində həyata keçirdiyi strateji addımlarla təsir dairəsini genişləndirib. Bu proses bir neçə mühüm mərhələni əhatə edir ki, onların hər biri Türkiyənin regional və beynəlxalq siyasətdə artan rolunu daha da gücləndirib. İlk növbədə, Türkiyə üçün daxili sabitliyin və təhlükəsizliyin təmin edilməsi prioritet məsələlərdən biri olub. Bu kontekstdə terrorla mübarizə və daxili sabitliyin gücləndirilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır. Türkiyə 2000-ci illərin əvvəllərindən etibarən daxili sabitliyi möhkəmləndirmək üçün sistemli tədbirlər həyata keçirib. Xüsusilə "Çözüm süreci" adlanan mərhələ çərçivəsində terrorla mübarizəyə dair həm siyasi, həm də hərbi aspektlərdən kompleks yanaşma tətbiq olunub. Bu strategiya nəticəsində terrorçu qrupların fəaliyyətinin minimuma endirilməsi təmin edilmiş, bir çox silahlı qruplaşmalar isə siyasi mübarizə metodlarına üstünlük verməyə başlamışdır. Bu dəyişiklik Türkiyə daxilində sabitliyin daha da möhkəmlənməsinə imkan yaratmış, eyni zamanda dövlətin daxili təhlükəsizliyinin artırılmasını təmin etmişdi. Xüsusilə PKK-nın fəaliyyətinin zəiflədilməsi ölkə ərazisində dövlət nəzarətinin güclənməsinə və idarəetmə mexanizmlərinin daha effektiv işləməsinə şərait yaradıb. FETÖ-nün zərərsizləşdirilməsi və 2016-cı ildəki çevriliş cəhdinin qarşısının alınması Ərdoğanın siyasi nüfuzunu artırıb. Bu hadisələr, onun həm daxili siyasətdə, həm də beynəlxalq aləmdə təsir imkanlarını ciddi şəkildə gücləndirib. Türkiyənin Yaxın Şərqdə və İslam dünyasında artan təsiri diqqətəlayiq olub. Bu çərçivədə Yaxın Şərq regionunda, xüsusilə Suriya, İraq və Liviya kimi ölkələrdə hərbi və diplomatik fəaliyyətini gücləndirib. Türkiyə bu ölkələrdə həyata keçirdiyi əməliyyatlar və sülhməramlı təşəbbüslər vasitəsilə regiondakı güc balansına təsir etməyi bacarıb".

Ekspert deyib ki, Türkiyənin beynəlxalq arenada yüksəlişi Cənubi Qafqazda formalaşan yeni geosiyasi reallıq və Azərbaycanla strateji müttəfiqlik çərçivəsində də özünü büruzə verib: “2020-ci ildə baş verən 44 günlük Vətən müharibəsi bu prosesin ən mühüm mərhələlərindən biri kimi dəyərləndirilə bilər. Türkiyə bu müharibə dövründə Azərbaycana göstərdiyi hərbi və diplomatik dəstək vasitəsilə regiondakı mövqeyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirib. Nəticə etibarilə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü təmin edilmiş, Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi vəziyyət formalaşmış və Rusiyanın regiondakı dominantlığı zəifləməyə başlamışdı. Bu proses Türkiyə-Azərbaycan hərbi və siyasi müttəfiqliyini daha da dərinləşdirmiş və bütövlükdə regionun təhlükəsizlik sisteminə ciddi təsir göstərmişdi. Həmçinin bu müttəfiqlik Türk dünyasının inteqrasiyasına dair yeni perspektivlər yaradıb və Turan geosiyasi konsepsiyasının formalaşması üçün əsaslar qoyub.

Türkiyə təkcə regionda deyil, həm də qlobal səviyyədə nüfuzunu gücləndirməkdədir. NATO çərçivəsindəki rolu və qlobal təhlükəsizlik məsələlərindəki təsiri bu kontekstdə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. NATO-nun əsas üzvlərindən biri kimi Türkiyə beynəlxalq təhlükəsizlik və müdafiə məsələlərində aktiv rol oynayır. Müdafiə sənayesində əldə etdiyi nailiyyətlər, xüsusilə yerli istehsal olunan SİHA-ların (silahlı pilotsuz uçuş aparatları) müharibə meydanlarında uğurla tətbiq edilməsi, onun hərbi qüdrətini əhəmiyyətli dərəcədə artırıb. Bunun nəticəsində Türkiyə qlobal hərbi-siyasi balansın formalaşmasında təsir imkanlarını genişləndirmiş və beynəlxalq arenada güclü dövlətlər sırasında yerini möhkəmləndirmişdi".

Siyasi şərhçi deyib ki, Türkiyə qarşıdakı illərdə də beynəlxalq siyasətdə fəal rol oynamağa davam edəcək: “Xüsusilə Azərbaycan və digər türk dövlətləri ilə daha sıx əməkdaşlıq, NATO və Qərblə münasibətlərin yenidən formalaşdırılması, yeni müdafiə texnologiyalarına genişmiqyaslı investisiya və qlobal miqyasda diplomatik aktivliyin artırılması. Bu faktorlar Türkiyənin beynəlxalq siyasətdə təsir imkanlarını genişləndirməkdə davam edəcəyini və yeni geosiyasi reallıqlar formalaşdıracağını göstərir. Ümumiyyətlə, Türkiyənin beynəlxalq arenada güclənməsi təkcə regional səviyyədə deyil, həm də qlobal miqyasda yeni geosiyasi reallıqların formalaşmasına səbəb olub. Ölkənin həyata keçirdiyi strateji qərarlar, daxili sabitliyi təmin etməyə yönəlmiş addımlar və xarici siyasət strategiyaları onu tədricən dünya siyasətində mühüm oyunçulardan birinə çevirmişdi. Bu tendensiyanın davam etməsi, xüsusilə Azərbaycan və Türk dünyası ilə daha sıx inteqrasiyanın həyata keçirilməsi, müdafiə sənayesindəki texnoloji irəliləyişlər və beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində daha aktiv rol alması Türkiyənin mövqeyini daha da gücləndirəcək və gələcək onilliklərdə onu beynəlxalq siyasətdə əsas aktorlardan biri kimi formalaşdıracaqdır”.

Gundemxebner