Rusiyanın Soçi beynəlxalq idman tədbirinə verdiyi təhlükəsizlik qarantına Qərbdə ciddi şübhələr yaranıb; dünya mediası bədbindir; rusiyalı ekspertlər də terror hədələrindən narahatdırlar...
Terrorçuların Rusiya rəhbərliyinə Volqoqraddakı “Yeni il” sürprizləri gözlənildiyi kimi, dərhal dünyanın diqqətini gələn ay Qış Olimpiya Oyunlarının keçiriləcəyi Soçiyə yönəltmiş oldu, qlobal miqyaslı bu kütləvi idman tədbiri iştirakçılarının təhlükəsizliyi məsələsini bütün ciddiliyi ilə gündəmə gətirdi. Həm də o səbəbdən ki, şəhər potensial terror qruplarının meydan suladığı Şimali Qafqaz regionu ilə faktiki, həmsərhəddir, onun bir addımlığındadır.

Son terror olaylarından sonra Qərb mətbuatı bu mövzunu gündəmdən bir gün belə çıxarmır. Qeyd edilir ki, “Şimali Qafqaz fədailəri” Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin (FTX, rusca - FSB) taktikasına artıq uyğunlaşıblar. Eyni zamanda Rusiya xüsusi xidmətlərinin daha əvvəlki tək problemli respublikalarda öz həmkarlarına etibar edə bilmədiyi bildirilir.

“Əlbəttə ki, partlayışlardan sonra Volqoqradda bütün mümkün tədbirlər görülüb. Ancaq bu tədbirlər çətin ki, “qara dul qadınlar” tipindən olan canlı bombalara qarşı effektli olsun. Doku Umarov ölüb, ya ölməyib, demək çətindir, ancaq onun Soçi oyunlarını pozmaq çağırışları real şəkildə xof yaratmaqdadır” – Qərb mətbuatında məsələyə ən ümumi yanaşma bundan ibarətdir.

RUSİYA TERRORLA MÜBARİZƏDƏ SAYIQLIĞI İTİRİR?



“Rusiya terrorizmlə mübarizədə sayıqlığı itirir” – bunu “The Financial Times” yazıb. Nəşrin fikrincə, Putin dönəmində güc strukturları daha güclü və nüfuzlu olsalar da, Rusiyanın cənubundakı son terror aktları onların təhlükəsizliyi təmin edə bilmədiklərini düşünməyə vadar edib.

“Əlbəttə ki, partlayışların ardınca görülən təhlükəsizlik tədbirləri hakimiyyətdən narazıları sakitləşdirə bilər, amma bunlar çətin ki, canlı bombalarla mübarizəyə kömək eləsin” – deyir Rusiya xüsusi xidmətlərinin işi üzrə bilici Andrey Soldatov. Onun sözlərinə görə, Şimali Qafqaz üsyançıları FTX-nin taktikasını adaptasiya olunublar, FTX isə xırda, qeyri-mərkəzləşmiş qruplarla bacarmaq iqtidarında deyil.



Müşahidəçilər hökumətin terrorizmlə mübarizəsini zəiflədən bir sıra daxili amillərə də diqqət çəkirlər. Məsələn, “Ekstremist” sözü hakimiyyət tərəfindən tez-tez müxalifət fəallarına münasibətdə işlədilir, halbuki onlar heç bir real təhlükə kəsb eləmirlər”. Bunu qəzetə prezidentin adının çəkilməsini istəməyən köməkçisi bildirib. “Terrorizmlə mübarizə aparanların əlverişsiz daxili təlimatları var” – əlavə edib mənbə.

“Rusiya güc strukturlarının ciddi problemlərindən biri də daxili fikir ayrılığıdır”. Bunu isə “The Financial Times”a Qərb ekspertlərindən biri söyləyib: “Moskvada FTX tez-tez İnquşetiya və Dağıstan ərazisində təhlükələrlə bağlı kəşfiyyat məlumatlarını xaricdən almağa çalışır, çünki özünün Şimali Qafqazdakı əməkdaşlarına etimad göstərmir...”

“Üç həftə əvvəl Çeçenistan prezidenti Ramzan Kadırov ən tanınmış Rusiya terrorçusu Doku Umarovun öldürüldüyünü elan elədi. Ancaq Volqoqraddakı iki partlayışdan sonra qorxu artmağa başlayıb ki, Umarov nəinki ölməyib, üstəlik, Qış Olimpiadasını pozmaq istəyir. Kadırovun bəyanatından cəmi bir neçə saat sonra üsyançıların Şimali Qafqazdakı saytında videoyazı yerləşdirildi. Orada radikalların lideri Rusiya güc strukturları tərəfindən öldürülən yaraqlıları tərifləyir. İstisna deyil ki, Umarov Qafqaz dağlarında gizlənir və Soçidə hücumlara hazırlaşmaq üçün qruplaşmalar arasında öz təsirini saxlamağa səy göstərir”.

Bu qeydlər “The Sunday Times” qəzetindəki dünənki məqalədəndir. “National Post” nəşri isə başqa bir təhlükədən yazıb. Sitat: “Hazırda əksəriyyəti əslən Şimali Qafqazdan olan yüzlərlə rusiyalı Suriyada döyüşür. Onlar bir gün qayıda bilərlər. Kəşfiyyatın hazırladığı məruzələrin birində Suriyadakı binalardan birində həkk edilən şüara diqqət yönəldilir: “Bu gün Suriya, sabah Rusiya!” Məqalə müəllifi Stüart Bell ardınca onu da qeyd edib ki, rəsmi Moskvanın Soçiyə diqqəti başqa regionları terrora qarşı daha həssas edə bilər...



Qərb mediasının vurğuladığı məqamlardan biri də “Rusiya Üsaməsi” Doku Umarovun nəzarətindəki qruplaşmalar tərəfindən Rusiyaya qarşı həyata keçirilən terror aktlarında İslamı qəbul eləmiş rus (slavyan) milliyyətindən olan şəxslərdən tez-tez istifadə edilməsidir. Bildirilir ki, mübarizədə yetərincə yeni taktiki detal sayılan bu amil həm də Rusiya cəmiyyətində şaşqınlıq və parçalanma yaratmağa, onun sayıqlığını azaltmağa və özünə inamsızlığını gücləndirməyə hesablanıb.

PUTİNƏ SOÇİ HƏDİYYƏSİ HAZIRLANIR?



Sadalanan amillər fonunda Putin hökumətinin Soçi Qış Olimpiya Oyunlarının təhlükəsizliyini necə təmin edəcəyi gerçəkdən də maraq doğurur. Artıq klassik üsullar, aşkar və aşırı güc tətbiqi işə yaramır, yaramayacaq. Bu üsulları Kreml dəfələrlə sınaqdan keçirib, ordudan necə lazımdır yararlanıb, hətta minlərlə günahsız insanın qanını töküb. Nəticə isə dəyişməyib.

Və çətin ki, dəyişə. Birinci ona görə ki, qeyri-demokratik ölkə kimi Rusiyanın özü sərf edəndə başqa tip terrorçuları müdafiə edir. Yəni ikili standart məsələsi. İkinci yandan, terrorizm virtual problemdir və konkret “cəbhə xətti”nin hardan keçdiyi həmişə naməlum qalır. Üçüncü və ən əsası isə Moskva terror aktlarının doğuran səbəbləri, motivləri, o sırada xalqların təbii milli-azadlıq duyğularını israrla ciddiyə almaq istəmir, bu amilləri kamifulyaj eləməyə çalışır.

Demək, Volqoqrad olayları son olmaya da bilər. Deməli, Soçi oyunlarının təhlükəsizliyinə yüz faizlik qarantdan danışmaq mümkünsüzdür.

Bu xüsusda minval.az saytına tanınmış rusiyalı ekspertlərin verdiyi açıqlamalar da maraq doğurur. Məsələn, Humanitar-siyasi Təhqiqatlar İnstitutunun direktoru Vyaçeslav İqrunovun sözlərinə görə, dünyanın hər yerində terror aktları siyasətin qəddarlaşmasına gətirib: “2001-ci il 11 sentyabr terror aktından sonra minimum iki müharibə qızışdı. Onlardan biri ümumiyyətlə, “evin sahibi”nin kim olduğunun nümayişinə hesablanmışdı. Olimpiada kimi böyük beynəlxalq tədbirdə terror nəinki böyük qəddarlığa meylli olanların qəddarlığına təkan verə, həmçinin öz vətəndaşlarının və dünyanın gözündə terrora bəraət qazandıra bilər”.

PolitRUS.com ekspert-analitik şəbəkəsinin rəhbəri Vitali Arkov hesab edir ki, Rusiyadakı teraktların arxasında hansı qüvvələrin durduğunu xüsusi xidmət orqanları müəyyənləşdirə bilərlər. Onun ehtimalına görə, Şimali Qafqazda yalnız qanlı terror aktlarının təşkilatçıları və icraçıları qərarlaşıb: “Onların sifarişçilərini və ilhamvericilərini isə Səudiyyə Ərəbistanında və sadə obıvatelə nə qədər qəribə gəlsə də, ABŞ-da axtarmaq lazımdır”.

Arkov Soçi Olimpiya Oyunlarında terror cəhdlərinin olacağını istisna eləmir: “Təəssüf ki, insanların kütləvi toplaşdıqları yerlərdə qanlı terror aktlarının qarşısını nə çərçivə-dedektorlar, nə də polis qüvvələrinin sayını artırmaqla önləmək mümkün deyil.

“TERRORA QARŞI YÜZ FAİZLİK ZƏMANƏT YOXDUR”



Öz növbəsində “Tətbiqi politologiya” Fondunun baş direktoru Sergey Smirnov terror aktlarının baş verməsində “güclü Rusiyanı istəməyənlərin” əli olduğu qənaətindədir. O da hesab edir ki, təşkilatçılarla sifarişçi-sponsorları ayırd eləmək lazımdır.

Politoloqa görə, Rusiyadakı terror olaylarının arxasında həm daxili, həm də xarici qüvvələr dayanır və xaricdən dəstək olmasa, bu ölkədə hər hansı terror aktı törətmək mümkün olmaz: “Soçi Olimpiadasına gəlincə, əgər orada terror olsa, onun qurbanları təkcə rusiyalı idmançılar olmayacaq... İkinci yandan, istənilən ölkədə istənilən terror aktı o ölkənin daxili və xarici siyasətinə təsir edir. 11 sentyabr 2001-ci il terror aktının ABŞ-ın siyasətində hansı dəyişikliyə gətirdiyini yada salın. Düşünürəm ki, teraktların davam edəcəyi təqdirdə Rusiya daxili və xarici siyasətinin sərtləşməsi dəqiq və dozalaşdırılmış olacaq. Lakin heç bir dövlətin qüdrəti terrora qarşı tam təhlükəsizlik zəmanəti vermək üçün yetərli deyil”.

“Rusiya qəzeti”nin beynəlxalq icmalçısı Vladimir Snegirov isə Soçidə heç bir bədbəxt hadisənin yaşanmayacağına ümid edir: “Terror təhlükəsi təkcə bu oyunlar üçün yox, hamımız üçün, dini etiqadından asılı olmayaraq bütün normal insanlar üçün mövcuddur. Heç kim ondan sığortalanmayıb. Rusiya özünün və qonaqlarının təhlükəsizliyini qorumağa qadirdir. Əlbəttə ki, misli görünməmiş kontur-tədbirlər həyata keçiriləcək, ancaq əfsus ki, ideal heç nə olmur...”