Mətbuat Şurası Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətini və Daxili İşlər Nazirliyini bu prosesə cəlb edir; mürəkkəb situasiyanın başlanğıcının təməli qoyulur
Medianın və peşəkarlığın bəlasına çevrilmiş reket jurnalistika ilə mübarizə müstəqil mətbuatın da azadlığını boğacaqmı? - Detallar

Mətbuat Şurası reket jurnalistikaya qarşı mübarizə tədbirlərini genişləndirir. Azərbaycan mətbuatında ayaq açıb yeriyən reket mediası ciddi problemə çevrilməkdədir.
“Qurunun oduna yaş da yanır” deyiminə uyğun olaraq müstəqil və peşəkar mətbuat da reket jurnalistlərin ucbatından öz nüfuzunu itirməkdədir.
Buna qarşı zaman-zaman mübarizə olsa da, faktiki reket medianın tamamilə bir sinif kimi silinməsi üçün siyasi iradə nümayiş etdirilmir. Ona görə ki, həmin jurnalistləri ayrı-ayrı məmurlar, vəzifəli şəxslər indiyə kimi himayə edirlər.
Eyni zamanda, Mətbuat Şurasıın özü də reket jurnalistikası ilə mubarizədə yumşaqlığı İlə diqqət çəkib. Ancaq indi MŞ Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti və Daxili İşlər Nazirliyi ilə birgə bu kimi problemləri kökündən həll etməyə başlayır.
Əlbəttə, irəli sürülən təşəbbüs bu sahənin sağlamlaşdırılması istiqamətində atılan mühüm addımdır və müəyyən nəticələrin olacağı gözləntiləri də realdır. Lakin MŞ-nın məsələnin həllinə yanaşma forması kifayət qədər aqressiv və təhdid üsulunda qoyulub.
“Gündəm-Xəbər” yazır ki, MŞ hüquq-mühafizə orqanlarını bu işə cəlb etməklə mürəkkəb bir prosesin təməlini qoymuş olur.
Söhbət jurnalistlərin təzyiq və məhdudiyyət altında işləməsindən, əldə etdiyi məlumatı dəqiqləşdirmək üçün qarşı tərəfin fikrini öyrənən zaman bunun reketçilik kimi qiymətəndirilməsindən gedir.
Məsələn, adicə bir misal çəkək. Hələ bir müddət bundan əvvəl Gəncədəki musiqi kolleci direktorunun rüşvətxor əməllərinə aydınlıq gətirmək üçün, “Gündəm-Xəbər”in müxbiri kollecin rəhbərinə zəng edib onunla əlaqə saxlayır. Məqsəd qarşı tərəfin problemlərin varlığına münasibətini öyrənmək olur. Çox keçmir ki, adı çəkilən musiqi kollecinin direktoru olmuş Gülçin Mirzəyeva Mətbuat Şurasına şanlı şikayətini ünvanlayır və “Gündəm Xəbər”in əməkdaşını əməlli-başlıca ittiham da edir. Elə ki, MŞ-da araşdırmalar müəyyən aparılır, o zaman bəlli olur ki, xanım Mirzəyevanın rəhbərlik etdiyi kolleclə bağlı, adı çəkilən mətbu orqanda heç bir açıqlama dərc olunmayıb. Sadəcə olaraq xanım direktor qabaqlayıcı addım atıb məqsədinə nail olmaq istəsə də, son anda atdığı addım “fiaksoya” uğrayır.
Əməkdaşımızın hazırladığı məqalə çapa getdikdən 3-4 gün sonra prokurorluq direktoru rüşvət üstündə yaxaladı. Əgər prokurorluq araşdırma aparmasaydı, saytın kollecə zəngi reketçilik, şantaj etmək kimi qiymətləndiriləcəkdi.
Odur ki, mübahisəli vəziyyət yaranıb. MŞ isə obyektiv və real şəkildə iş aparmalıdır. Əks təqdirdə, DTX və DİN-lə birgə mübarizə tədbirləri sanki medianın üzərinə bir ordunun yürüməsi kimi görünəcək.
Və yaxud hansısa jurnalist əldə etdiyi xəbəri dəqiqləşdirmək üçün məmura zəng edir, həmin xəbərə qarşı tərəf münasibət bildirmir, yazı dərc olunur.
Bu halda DTX və DİN mətbu orqanı bir vəzifəli şəxsi təhdid etməkdə ittiham edəcəkmi? Bütün bu nüanslara aydınlıq gətirilməlidir.
“Gündəm-Xəbər” yazır ki, bundan sonra mediadan şikayətləri DTX, DİN araşdıracaq. Bu işə prokurorluq və başqa dövlət orqanları da qoşulacaq. Yəni, daha sistemli şəkildə mübarizə gözlənir.
MŞ sədri Əflatun Amaşovun sözlərinə görə, işə dövlət qurumları da cəlb olunub: “Sözügedən komissiyanın tərkibinə Ədliyyə Nazirliyinin, Baş Prokurorluğun, Daxili İşlər Nazirliyinin və Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin nümayəndələri də daxil edilib. Artıq qərar qəbul olunub, hansısa şikayət daxil olarsa komissiya hərəkətə keçəcək”.
Ə. Amaşov bildirib ki, komissiyanın məqsədi reketçiliklə bağlı şikayəti tam araşdırmaq və jurnalistikanın bu məsələdə birtərəfli ittihamının qarşısını almaqdır:
"Həmişə şikayət olur ki, jurnalist və yaxud mətbuat orqanı reketçilik edir. Amma bunun qarşı tərəfi də var axı... Yəni şantaj olunan məmur, təşkilat, yaxud dövlət qurumu. Məmurun nə marağı var ki, jurnalistə pul verir?
Elə məqam ola bilər ki, hansısa qurum, hansısa təşkilat mətbuat orqanını, jurnalisti ittiham edər. Əgər Mətbuat Şurasına bu sayaq şikayətlər daxil olarsa, komissiyaya qeyd olunan qurumların da nümayəndələri dəvət olunacaq və geniş şəkildə araşdırılacaq.
İddiaların nə dərəcədə doğru olub-olmadığı, təşkilat rəhbərinin kimliyi, həmin o jurnalistlə bağlılığı, jurnalistlərə pul veribmi, verməyibmi – bunlar hamısı gün işığına çıxarılacaq.
Yəni komissiyanın tərkibinin genişləndirilməsi, ora dövlət qurumlarının da cəlb edilməsində məqsəd jurnalistikanın birtərəfli ittiham olunmasının qarşısını almaqdır”.
Şura sədri bildirib ki, həmin komissiyada internet medianı Mətbuat Şurasının Nəzarət-Təftiş Komissiyasının üzvü, Parlament Jurnalistləri birliyinin sədri Elşad Eyvazlı təmsil edəcək:
“Nəzarət-Təftiş Komissiyasının üzvü Elşad Eyvazlı da həmin komissiyaya salınıb. O media ilə bağlı şikayətlərin obyektiv şəkildə araşdırılmasında iştirak edəcək”.
“Gündəm-Xəbər” yazır ki, reket jurnalistikası əslində jurnalistika faktı deyil. Onlar cəmiyyət üçün təhlükəli məlumatlar yayan, vətəndaşları mənəvi cəhətdən zədələyən, zorla, hədə yolu ilə insanlardan pul qoparmağa çalışan saxtakarlardır.
Onlar cəmiyyətin alaq otlarıdır. Bunları kökündən qopardıb atmaq lazımdır. Onlar həm jurnalistika adına, həm də hüquq adına ləkədir. Buna görə bunlara qarşı mübarizə aparmaq lazımdır.
Amma heç bir halda normal tənqid yazan saytın, qəzetin bu bahanə ilə fəaliyyəti məhdudlaşdırıla bilməz. "Reket jurnalistlər" bəlidir.
Cəmiyyətdə bunlar haqqında təsəvvür var. Onlar yazmırlar, anonim informasiyalar hazırlayıb insanları hədələyirlər. Onlar mütəşəkkil, kriminal qruplaşma və ya jurnalist də ola bilərlər.
Çünki həmin jurnalistika cəmiyyətdə heç bir ictimai rəy yarada bilməzlər. Cani nə qədər təhlükəlidirsə, bu cür jurnalistlər də cəmiyyət üçün o qədər təhlükəlidir və bunların hər ikisi də kriminal elementlərdir.
Həqiqi jurnalistika ilə "reket jurnalistikası"nı bir-birindən ayırmaq lazımdır. Cinayətkarlığa "reket jurnalistika"sı adını qoymaq yanlışdır.
“Reket jurnalistika” ilə məşğul olanlar qeyri-dəqiq faktı müxtəlif rəylərlə mütəmadi olaraq yaymaqla məşğuldurlar.
Əgər əlində əsaslı faktlar varsa, bir ay ərzində yaxşı yazı vermək mümkündür. Amma, bir fərd haqqında həftədə 3-5 yazı verirsənsə, bu artıq fəaliyyətinin nə olduğunun göstəricisidir.
“Gündəm-Xəbər” yazır ki, elə mətbuat orqanları var ki, peşə davranış qaydalarını mütəmadi olaraq pozur, jurnalistika prinsiplərinə tamamilə zidd hərəkətlər edirlər.
Amma MŞ bu hallara göz yumduğu məqamlar olub. Səbəbləri bəlli olmasa da, reket medianın yaranma amiləri, onları himayə edən qüvvələrin kimliyi arxa lana keçirilir.
Adi bir oğrunu həbs etmək nə qədər sadə işdirsə, reket jurnalisti tutmaq da o qədər sadədir.
Əgər həmin illərlə fəaliyyət göstərirsə, demək ki, reket mediaya qarşı mübarizə təkcə onları zərərsizləşdirmək deyil, hamilərini də ifşa etməkdir. Necə ki, son həbslərsə bunu görmək mümkün oldu.
Öz məqsədlərini həyata keçirmək üçün bu sahədən daha yaxşı təbliğat vasitəsi düşünə bilməyənlər elə jurnanilstika vasitəsilə də istəklərini həyata keçirir. Çox zaman da niyyəti xoş olmayan insanların jurnalistka peşəsindən, bu peşənin çətinliklərindən xəbəri olmur.
Və yaxud jurnalist hansısa informasiyanı dəqiqləşdirmək üçün bir yox, telefonu açmadığı halda bir neçə dəfə eyni məmura zəng edirsə, yekunda cavabsız qalan zənglərdə sonra məqalə dərc olunursa, həmin vəzifəli şəxs MŞ-a, DTX və DİN-ə şikayət edirsə, bunu reketçilik kimi qiymətləndirmək düzgündürmü? Ən azı həmin media şantaj ya da pul tələb etmir.
“Gündəm-Xəbər” yazır ki, reket jurnalistlərin böyük əksəriyyəti orta məktəb səviyyəsi həcmində savaddan da bixəbərdirlər.
Azərbaycan mətbuatında savadsız bir kütlə-"jurnalistlər" peyda olub və onlar mətbuatı korlamaqla məşğul olurlar.
Öz tərcümeyi-hallarını yazanda belə səhvə yol verirlər. Nəinki ifadə səhvlərinə, orfoqrafik səhvlərə yol verirlər. Bunlar da qəbulolunmaz hallardır.
Onu da demək lazımdır ki, məmurların fəaliyyətləri şəffaf şəkildə olmadığı üçün ölkədə “reket jurnalistika”sının kökünün tamamilə kəsilməsi bir qədər çətin olacaq.
Reket jurnalistika xofu ölkəmizdə elə sürətlə yayılıb ki, artıq vəzifəli şəxslər jurnalist görəndə əllərini ciblərinə atmağa adət ediblər.
Bunun qabağını almaq üçün Mətbuat Şurasının apardığı mübarizə müəyyən təsirə malik olsa da, yetərli deyil.
Çünki hər dəfə yeni siyahılar tərtib olunduqca, yeni "reket göbələklər” yaranır. Sadəcə bu ölkədə kimin kim olduğu, haradan gəldiyi, necə həyat yaşadığı hər kəsə gün kimi aydındır.
Hazırda mətbuatın durumu yaxşı deyil və mediadakı mövcud vəziyyətin yaranmasında Mətbuat Şurasının da rolu az deyil. “Reket jurnalist"ləri bütün dövlət tədbirlərinə dəvət edənlərdən də bunu soruşmaq lazımdır.
Bəzi qəzetlər, saytlar müəyyən adamlar tərəfindən himayə olunur. Həmin şəxslər onlar qanunsuz əməllərinin arxasında dururlar. Bu yolverilməz haldır.
Belə şəxslər həmin KİV-in redaksiyasını cinayətə sürükləməklə məşğuldur. Bu, eyni zamanda cəmiyyətin sağlam formada inkişafına əngəl törədən maneələrdən biridir.
Əslində həmin yazıların özündə ciddi faktlar yoxdur. Əsası olmayan, qeyri-dəqiq faktı müxtəlif səpkilərdə yayırlar.
Məqsəd haqqında yazılan şəxsə psixoloji təsir etmək, mənəvi cəhətdən aşağılamaq, eyni zamanda onu ictimai nüfuzdan salmaqdır.
Bütövlükdə normal fəaliyyətini qura biləcək media orqanı peşə davranış qaydalarını əsas götürməlidir. Ümid edirik ki, MŞ-nın reketçiliyə qarşı yeni mübarizə tədbirləri ciddi nəticələr verəcək. Əks halda bu prosesə də qeyri-ciddi yanaşma olacaq və həmin “jurnalistlər” yenə fəaliyyətini davam etdirəcək.

Rafiq Qara