Məhkəmələrimizin "dürüstlüyü və ədaləti" barədə əfsanələri dolaşır. Və bu gün bu mövzuda yazan jurnalisti ölkənin bəzi qanunlarının təfsiri və ya qərəzli məhkəmə təhrifləri ilə təəccübləndirmək çətindir. Müstəqil statuslarından faydalanaraq ayrı-ayrı hakimlər açıq şəkildə qaraya ağ və əksinə-ağa qara deyirlər. Ancaq bir məsələdə hakimlər arasında ənənəvi həmrəylik hökm sürür - dövlət qurumlarına qarşı mülki iddialar, bir qayda olaraq, ikincinin xeyrinə həll edilir. Bu vaxt onları nəyin-hakimiyyət qorxusu və ya dövlət büdcəsinə görə narahatlığın hərəkətə gətirdiyini söyləmək çətindir. Və bizim söhbərdə vacib olan heç də bu deyil. "Azəriqaz" İstehsalat Birliyi Hüquq Departamentinin rəhbəri Vüqar Eyvazov isə bizə hakimlərin bu yanaşmalara da zidd hərəkət etdiklərinə dair bir çox nümunə gətirdi.

Bu dövlət qurumunun nümayəndəsinin sözlərinə görə, məhkəmələr öz qərəzli qərarları ilə müəssisələrin debitor borclarını süni şəkildə şişirdərək qaz işçilərini hər il milyonlarla manatdan məhrum edirlər. Eyni zamanda, kənardan elə görünə bilər ki, hakimlər "Azəriqaz" ın istehlak etdiyi qaza görə böyük borcları ödəmədikləri üçün cəzalandırmağa çalışdığı sahibkar abunəçilərinə sadəcə qayğı göstərir. Bu vəziyyət xüsusilə payız-qış dövründə istixana şəraitində tərəvəz yetişdirməklə məşğul olan bəzi sahibkarlar istehlak etdikləri qazın miqdarını dəfələrlə artırdıqda daha da ağırlaşır. Ancaq yaranmış minlərlə manat borclarını qaytarmağa tələsmirlər.

"Prezident İlham Əliyevin tələb etdiyi kimi, sahibkarları dəstəkləmək üçün əlverişli bir mühit yaratmalıyıq. Ancaq dövlət başçısının çağırışının başqa tərəfi də var - sahibkarlar quraşdırılmış sayğaclarla dəqiq göstərilən istehlak edilmiş qaz həcminin haqqını tam ödəməlidirlər. Təəssüf ki, bəzi başabəla sahibkarlar borcun mərhələli şəkildə qaytarılmasını təmin etmək barədə imzaladıqları müqavilə protokollarına belə əməl etmirlər. Bunlar, yeri gəlmişkən, dövlət başçısının yuxarıda qeyd olunan müraciətinə İstehsalat Birliyinin cavabı olaraq bağlanıb. Bir də, məhkəmələrdən “qənaət qərarı” alırlarsa, minlərlə məbləği niyə ödəsinlər ki?!”-deyə departament rəhbəri vəziyyəti izah edib.

Ən dəhşətli hallar arasında departament rəhbəri 3 dekabr 2018-ci il tarixində qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarına görə İstehsalat Birliyinə 193 min manatdan çox borcu olan iş adamı İlkin Şükürovu misal çəkdi. Yuxarıda göstərilən məbləği də əhatə edən borcla bağlı şikayət edərək “iddiaçı” Xətai məhkəməsinin hakimi Aygun Həsənovadan (28.08.99 № 2 (011) -9274/2019) lazımi qətnamə alıb. Özü də bu zaman, Şükürov qərarın icrası üçün ödəməni qaz üçün cari ödəniş kimi qələmə verməyə müvəffəq olub. Xoşbəxtlikdən, Bakı Apellyasiya Məhkəməsi (hakim Məmməd Məmmədov) sağlam düşüncəyə zidd olan bu qərarı ləğv etdi. Lakin məhkəmənin bu cür mövqe tutması ona gətirib çıxardı ki, ötən ayın nəticələrinə görə, İ.Şükürovun debitor borcu 233,2 min manatı ötdü, hansı ki, bunun 160.4 min manatı məhkəmənin 2018-ci il tarixli qərarı ilə qüvvəyə minmiş borcdur.

Bəli, hörmətli oxucular, hakimlər Mülki Prosessual Məcəllənin 158-ci maddəsini rəhbər tutaraq, bu cür tələbləri təmin etmək üçün "Azəriqaz" İstehsalat Birliyinin borcunu ödəməyən müştərilərə qaz verilməsini qadağan edən qərarlar çıxarırlar.

Üstəlik, çox vaxt qərarlarını mübahisəli borcun miqdarı ilə məhdudlaşdırmırlar. İşlərin böyük əksəriyyətində belə çoxsaylı könüllü təyin etmələrin ləğvinə nail olmaq cəhdləri uğursuz olub. Bu istiqamətdə A.Həsənovanın həmkarları – elə həmin Xətai məhkəməsinin hakimləri Leyla Talıbova (iş № 2 (011) -11183/2018), Elman Abbaslı (№ 2 (011) -3226/2019) və Namidər Misirzadə (№2 ( 011) -3306/2019) xüsusi həvəs göstəriblər. Siyahını davam etdirmək olar, amma problemin mahiyyəti bunda deyil.

Əlbəttə ki, belə məhkəmə qərarları qanunsuzdur. Bunlar həm iş adamlarının qaz istehlakı haqqını ödəməkdən yayınmasına, həm də "Azəriqaz"ın debitor borclarının geniş miqyasda artmasına kömək edir. Təkcə ötən ilin ikinci yarısında 305 min manat borcu olan 198 iş adamı-abunəçi bir qəpik də olsun ödəməyib. Təqdim olunan fakturaya görə, məbləğin yarısından az hissəsini ödəyən 571 abunəçinin borcu isə 2 milyon manatı keçib. Halbuki "Azəriqaz" bir çox maliyyə problemlərini satılan qaz sayəsində həll etməli olan təsərrüfat hesablı strukturdur.

Bizə elə gəlir ki, bu inandırıcı nümunələrdən sonra, ictimaiyyətə, o cümlədən hakimlərə "Qaz təchizatı haqqında" qanunun 13.6 maddəsini xatırlatmağa dəyər. Orada deyilir ki, İstehsal Birliyinin təqdim etdiyi hesabdan sonra bir ay müddətində abunəçi tərəfindən istehlak olunan qazın haqqının tam olaraq ödənilməməsi təchizatın dayandırılması üçün əsasdır.

Ancaq nədənsə, hakimlər bunu nəinki qadağan etmir, həm də istehlakçıları bir ildən çox davam edə biləcək məhkəmə iddiasının sonuna qədər hazırkı qaz istehlakı haqqını ödəmək məsuliyyətindən də azad edirlər. Məhkəmə başa çatdıqdan sonra isə artıq məhkəmə prosesi dövründə istifadə olunan qaz üçün məsələ mübahisələndirilir. Və beləcə sonu görünməyən bir proses...

Məhkəmə qərarları qanundan üstün ola bilməz. Heç bir hakimə, hətta ən nəcib məqsədlər üçün də qanuna qəsd etmək üçün belə səlahiyyətlər verilmir. Bu cür təyinlər Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun 14 mart 2018-ci il tarixli “Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 157 və 158-ci maddələrinin bəzi müddəaları haqqında” qərarına da ziddir, hansı ki, bütün tərəflərin qanuni mənafeləri nəzərə alınmaqla tələblərə uyğunluğunu, təhlükəsizlik tədbirlərinin mütənasibliyini tələb edir. Və V.Eyvazovun vurğuladığı kimi, vəziyyətin narahatlıq doğuran cəhəti məsələnin birtərəfli və qərəzli xarakter daşımasındadır . Odur ki, qazdan istifadə ilə bağlı iddiaları təmin edərkən "Azəriqaz" dövlət müəssisəsinin fəaliyyətini iflic etmədən vahid, balanslı tətbiqetmə təcrübəsini inkişaf etdirmək daha məqsədəuyğun olardı ...

GUNDEMXEBER.AZ