“Əhalinin yodlaşdırılmış, keyfiyyətli duzla təminatı işini yaxşılaşdırmaq məqsədilə Masazır gölü ətrafında tikilən zavodun istehsal etdiyi məhsulun xammalı birbaşa kanalizasiya sularının axıdıldığı göldən çıxarılır”.

Masazır sakinlərinin bir qrupunun virtualaz.org saytına ünvanladığı müraciətdə belə deyilir.

Müraciət müəllifləri bildirib ki, Masazır qəsəbəsində, gölün qırağında tikilən “Qurtuluş” yaşayış kompleksinin və ətrafdakı fərdi evlərin kanalizasiya suları hazırda birbaşa həmin ərazidə duz çıxarılan gölə axıdılır. Bununla da “Azərsun Holding” şirkətinin bu gölün ətrafında duz çıxarmaq üçün tikib 2010-cu ildə istifadəyə verdiyi Masazır Duz Zavodunun məhsullarının keyfiyyəti sual altına düşür…



Virtualaz.org saytının müxbirləri redaksiyamıza daxil olan bu şikayəti araşdırmaq üçün adıçəkilən ərazidə olub. Əməkdaşımızın müşahidələri, zavodda işləyən bəzi işçilərlərlə və yerli sakinlərlə söhbət zamanı əldə etdiyi məlumatlar deyilənlərin gerçək, vəziyyətin isə təsvir edilənlərdən də ağır olduğunu sübut edib.

Masazır Duz Zavodunun xammal çıxardığı göllər ətrafdakı yaşayış evlərinin kanalizasiya sularının “son ünvanı, son dayanacağı”dır. Belə ki, gölün ətrafında yeni salınan yaşayış kompleksinin və fərdi evlərin kanalizasiya boruları birbaşa gölə birləşdirilib. Fərdi evlərin bir hissəsinin çirkab sularını isə gölə balaca arx və novlar çatdırır.



Maraqlıdır ki, bu idbar mənzərə heç kimdən də gizlədilmir. Hər şey açıq şəkildə göz qabağındadır. Bunu o cümlədən Masazırdan keçməklə hər gün şəhərdən Novxanıdakı bağ evlərinə və geriyə gedib-gələn yüksək rütbəli məmurlar, səlahiyyətli şəxslər də görə bilərlər. Əgər istəsələr…

Təkcə görmək də kifayət etməsə, duymaq da olar. Çünki ətrafı başçatladan üfunət iyi basıb. Ətrafda yaşayan sakinlər həm də bu iydən gileylənir. Onları yedikləri duzun hansı zibilin içindən çıxarılması, təmizliyi, keyfiyyəti yox, daha çox bu üfunət qoxusu narahat edir…

Qeyd edək ki, Masazır Duz Zavodu Azərbaycanın duza olan tələbatının əsas hissəsini təmin edir, zavod hətta xaricə də məhsul ixrac edir. Zavod istifadəyə verildikdən sonra Azərbaycana Ukrayna, Türkiyə və Rusiyadan idxal edilən duzun miqdarı xeyli azalıb. Son 4 ildə ölkəyə duz idxalı 30,9 min tondan (2010-cu il) 16 min 220,4 tona düşüb.



Bunlar yaxşıdır. Burada pis olan cəhət əhalini yodlaşdırılmış, keyfiyyətli duzla təmin etməyi qarşısına məqsəd qoyan “Azərbaycan Duz İstehsalat Birliyi” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin (QSC) Masazır gölü ətrafındakı rüsvayçı vəziyyətə müdaxilə etməməsi, yaxud etmək istəməməsidir.

Doğrudur, duz zavodu tikiləndən sonra gölün bir hissəsi indi çirkab suların axıdıldığı ərazidən torpaq bəndlə ayrılıb. Kanalizasiya suları göldən torpaq bəndlə ayrılan hissəyə ötürülüb. Bununla da çirkab sularının gölün əsas hissəsi ilə birləşməsinin qarşısı alınıb. Ancaq sonradan həmin bəndin bir hissəsi kimlərsə tərəfindən nə məqsədləsə dağıdılıb.

Yəni indi kanalizasiya suları Masazır gölünün sularına qarışır.

Xatırladaq ki, Masazırda belə bir duz rafinasiyası zavodunun inşasında məqsəd yod çatışmazlığı probleminin birdəfəlik həll edilməsi idi. Bununla da 2007-ci ildə İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin nəzdindəki Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti 25 faiz və “Azərsun Holding” 75 faiz paya sahib olmaqla Azərbaycanda ilk duz rafinasiyası zavodu tikildi. Lakin Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti bu layihədən 2012-ci ildə imtina edib.

Əvvəlcə yodlaşdırılmış adı ilə bazara çıxarılan duzun qiyməti əvvəlki illərə nisbətən bahalaşıb. 2005-ci ildə 1 kq duz 20-40 qəpik idisə, indi 0,4-1,5 manatdır. Qiymət artımına bazarda saxta malların azalması ilə haqq qazandırılır.

Masazır Duz Zavodu tikildikdən sonra duz istehsal edən kiçik sexlər müxtəlif səbəblərlə bağlandı. Vergilər Nazirliyinin məlumatına görə, onlar tələblərə cavab vermirdi. Sexlərin əksəriyyətinin bağlanma səbəbi kimi onların yodlaşdırılmış duz istehsalı üçün lazımi şəraitə malik olmaması göstərilirdi.



“Azərbaycan Duz İstehsalat Birliyi” QSC-də 110 işçi çalışır. Masazır gölü ətrafında olarkən bu işçilərdən bir neçəsi ilə rastlaşdıq. Onlarla ayaqüstü danışmaq imkanımız oldu. İşçilərin dedikləri isə bizim gördüklərimizdən daha dəhşətli idi. Təzyiqlərlə üzləşəcəklərindən, işlərini itirəcəklərindən ehtiyatlanan işçilər adlarını açıqlamamaq şərti ilə maraqlı məlumatlar verdilər.

Onların sözlərinə görə, zavod hazırda göldən xammal çıxarılmasına üstünlük vermir.

“Zavoda əsasən bir neçə yüz metr aralıda olan başqa bir xırda göldən duz gətirilir. Bu gölün vəziyyəti daha bərbaddır. İşçilər kanalizasiya suyunun içərisindən duz çıxarır. Üfunət iyindən işləmək mümkün deyil. Bir tərəfdən isti, digər tərəfdən çikrab sularının başçatladan murdar iyi… Amma nə edəsən?! Hər kəs bir tikə çörək üçün məcburdur” — deyə üst-başı çirkab və duz içində olan işçilər deyir.



Zavod işçilərinin söylədiklərində başqa bir maraqlı məqam da var. Belə ki, Masazır gölünün duzu daha təmiz olsa baxmayaraq hazırda ondan istifadə olunmur. İşçilər bunun səbəbini bilmədiklərini dedilər.

Duz çıxarılan gölün hansı vəziyyətdə olması işçilərin bu sözləri ilə bir daha aydın olur: “Zavodun bütün zibili bizim duz çıxardığımız gölə tökülür. Masazır gölünə əvvəllər də kanalizasiya suları axıdılıb. Amma onda ətrafda evlər az idi deyə göl də o qədər çirklənmirdi. Ancaq indi gördüyünüz kimi, burada nə qədər yeni evlər tikilib, bütöv məhəllələr, qəsəbələr salınıb. Bu qədər evin kanalizasiya sularını hara axıdacaqlar? Əlbəttə ki, duz çıxarılan bu göllərə. Biz duzu, necə deyərlər kanalizasiyadan, zir-zibilin içindən çıxarıb zavoda aparırıq. Orada necə təmizlənir, bazara necə çıxarılır — bunu bilən yoxdur”.

Azərbaycanı duzla təmin edən əsas zavodun göz qabağında olan bu vəziyyəti adamı dəhşətə gətirir. Vətəndaşları yodlaşdırılmış duzla təmin etmək missiyasını yerinə yetirməli olan zavodun o duzu birbaşa kanalizasiya sularının içindən çıxarıb süfrəmizə göndərəcəyi kimin ağlına gələrdi?!



Sonda prezident İlham Əliyevin 2010-cu il, iyulun 21-də zavodun açılışındakı çıxışından bir neçə cümləni xatırladaq. Dövlət başçısı bu fikirləri dilə gətirmişdi: “Bu gün Azərbaycanın iqtisadi həyatında doğrudan da çox əlamətdar bir hadisədir. Demək olar ki, bu gün Azərbaycanda yeni sənaye sahəsinin təməli qoyulur. Artıq Azərbaycanda yüksək keyfiyyətə malik olan duz istehsal olunacaq. Bu zavodun yaradılması bir neçə məqsəd güdür. İlk növbədə Azərbaycanda yeni müasir istehsalat sahəsi yaradılıb ki, bu da bizim iqtisadi siyasətimizin əsas istiqamətlərindən biridir. Bu zavodda ən müasir avadanlıq quraşdırılıb, texnoloji proses də dünya standartlarının üstündədir. Zavodda yeni iş yerlərinin açılması məsələsi həll olunur, bu da bizim siyasətimizin istiqamətlərindən biridir. Eyni zamanda bu gün artıq burada qeyd olunduğu kimi, bu duz insanların sağlamlığı üçün də çox vacibdir. Azərbaycan vətəndaşları artıq yodlaşdırılmış duzu, yəni emal edilmiş, təmizlənmiş duzu istehlak edəcəklər”.



O vaxtdan 4 il keçib. Necə deyərlər, çox sular axıb. O cümlədən çirkab suları, kanalizasiya suları.

P.S. Bu biabırçılığa nə vaxt son qoyulacağını öyrənmək üçün ərazi mənsubiyyəti üzrə Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinə telefon açdıq. Cavab qısa oldu: “Binəqədinin ərazisidir, onlara deyin”.

Binəqədi RİH-dən aldığımız cavab belə oldu: “Ora Abşeron baxır, onlardan soruşun”.

Bizsə “Masazır” deyəndə fikri-zikri boş torpaq tapıb-qapıb satmağın yanından başqa heç yerdə olmayan abşeronlu və binəqədili məmurların şənbə günü yəqin ki, bekarçılıqdan başladığı bu “ötür-ötür oyun”una qoşulmaq istəməyərək iş görmək, yəni reportaja son nöqtəni qoymaq qərarı verdik. Masazır gölünün acınacaqlı vəziyyəti ilə bağlı qərarı isə yəqin “yuxarılar”, daha səlahiyyətli instansiyalar verər…