“Rusiyada 2015-ci ilin büdcəsinə yenidən baxılması tələbatı yaranıb”
“Azərbaycanın 2015-ci l büdcəsinə yenidən baxılmasına ehtiyac yoxdur"


Azərbaycan hökuməti neftin qiymətinin bu cür sürətlə azalması fonuna gələnilki büdcəyə yenidən baxa bilərmi? Belə bir real təhlükə varmı?

İqtisadi və Sosial İnnovasiyalar İnstitutunun rəhbəri, millət vəkili Əli Məsimli Moderator.az-ın bu sualına cavabında deyir ki, narahat olmağa dəyməz və hökumət ən azı gələn il vəziyyətdən çıxmaqda çətinlik çəkməyəcək:

"Rusiyanın 2015-ci il büdcəsində neftin bir barrelinin qiyməti 100 dollardan, xərclər- 96 dollardan götürülüb. Digər tərəfdən isə rus rublunun vəziyyəti həqiqətən “ruscadır”. Neft və rublun proqnozları alt-üst oldu. Əgər nəzərə alsaq ki, Rusiyanın nefti bir qayda olaraq "Azəri Layt" neftindən ucuz satılır, büdcədə rublun kursu 1 dollar üçün 35 rubl götürülüb, amma bu gün 80 rublu haqladı, deməli, Rusiyanın 2015-ci il büdcəsi yeni il başlamamaış, büdcə hələ icra olunmağa başlamamış fiaskoya uğradı. Ona görə də Rusiyada 2015-ci ilin büdcəsinə yenidən baxılması tələbatı yaranıb...

Azərbaycandakı vəziyyət isə Rusiyadakından fərqlidir. Azərbaycanın 2015-ci il dövlət büdcəsinə neftin nə dərəcədə təsiri barədə fikir yürütməkdən ötrü mütləq onun strukturunu nəzərə almaqla mülahizə yürütmək lazımdır. Belə ki, 2015-ci ilin 19,4 milyard manatlıq büdcə gəlirlərinin 10,4 milyard manatı Neft Fondundan transfert hesabına olacaq. Bu məbləğ gələn ilki büdcənin cari xərclərini örtmək üçün yetərli olduğundan, deməli, neftin qiymətindən asılı olmayaraq gələn il hökumət təkcə neft fondundan transfertlər hesabına büdcə çərçivəsində götürdüyü sosial öhdəlikləri yerinə yetirə biləcək. Gələn ilki büdcənin gəlirlərinin 4,8 milyard manatı və ya 25 faizi Vergilər Nazirliyi xətti ilə qeyri-neft sektorundan daxilolmalardır. Büdcə gəlirlərinin 1,6 milyard manatı və ya büdcə gəlirlərinin 8 faizindən artığı Gömrük Komitəsi xətti ilə formalaşacaq. Vergilər Nazirliyi xətti ilə neft sektorundan daxilolmalar isə 2,3 milyard manat və ya büdcə gəlirlərinin 12 faizə yaxınını təşkil edəcək. Deməli, neftin qiymətinin aşağı düşməsi büdcə gəlirlərinin 88 faizə qədər hissəsinə elə bir təsiri olmayacaq, yalnız qeyd etdiyimiz həmin 12 faizə və ya 2, 3 milyarda manatlıq hissəsinə təsir göstərəcək. Əgər bütün 2015-ci il boyu neftin qiyməti orta hesabla 80 dollar olarsa, onda büdcəyə 265 milyon manat, yəni büdcə gəlirlərinin 1,3 faizi qədər, 70 dollar olarsa - 530 milyon manat, yəni büdcə gəlirlərinin 2,6 faizi qədər, 60 dollar olarsa - 796 milyon milyon manat, yəni büdcə gəlirlərinin 3,9 faizi qədər, 50 dollar olarsa - 1 milyard manatdan bir qədər artıq, yəni büdcə gəlirlərinin 5,2 faizi qədər ziyan dəyəcək. Əgər 2015-ci ildə neftin qiyməti orta hesabla 50 dollara düşər və ən pessimist variantda gələn ilin birinci yarısında elə həmin səviyyədə qalarsa, onda büdcəyə cəmi 500 milyon manat ziyan dəyəcək ki, bu da büdcə gəlirlərinin 2,5 faizi qədərdir. Deməli, neftin qiyməti 60 dollardan aşağı ensə və həmin vəziyyət 6 ay - 1 il müddətində davam etsə, onda 2009-cu ildəki mənfi meyllər müəyyən dərəcədə özünü göstərə bilər. 2008-2009-cu illərdə olduğu kimi, indi də tikinti sahəsində müəyyən problemlərin meydana gəlməsinə, zəif həlqə rolunu oynayan bir sıra şirkətlərin fəaliyyətinin zəifləməsinə gətirib çıxara bilər. Amma yalnız nəzərdə tutulan bəzi üçüncü, dördüncü, beşinci dərəcəli layihələrin icrası ertələnə bilər. Amma 2015-ci ilin əsas layihələri isə dayandırılmayacaq. Çünki bu layihələr daha çox Azərbaycanın Birinci Avropa Oyunlarına ev sahibliyi etməsi və Azərbaycan qazının dünya bazarına nəqli ilə əlaqədar Cənub Qaz Dəhlizinin fəaliyyətinin təmin edilməsi ilə bağlı çox zəruri layihələrdir. Ona görə də neftin qiymətinin neçə dollar olmasında asılı olmayaraq mütləq həyata keçiriləcək. Həm də Rusiyadan fərqli olaraq neftin qiymətinin aşağı düşməsinin törətdiyi fəsadlarla bağlı Azərbaycan bu labirintdən az itki ilə çıxan azsaylı ölkələrdən biri olacaq. Amma ən pessimist variantda belə 2015-ci ildə büdcə xərclərinin kəskin surətdə ixtisar edilməsinə, tikintiləri kütləvi surətdə saxlamağa, bəzi ölkələrdə olduğu kimi, maaş və pensiyaların verilməsini ləngitməyə və sairə ehtiyac olmayacaq.

Bütün bunlar göstərir ki, Azərbaycanın 2015-ci l büdcəsinə yenidən baxılmasına ehtiyac yoxdur."