2 il əvvəl istifadəyə verilən 360 milyonluq Bakı-aeroport beton yolunda təmirə başlanıb

gundemxeber.az Bir neçə il öncə Dünya Bankının təqdim etdiyi "Yol nəqliyyat hadisələri nəticəsində ölüm hallarına qarşı mübarizə: Avropa və Mərkəzi Asiyada yolların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi" adlı hesabatında diqqəti çəkən bir sıra məqamlar var. Onlardan biri də Azərbaycanda yolların normal vəziyyətdə olmaması nəticəsində baş verən qəzaların ölkə iqtisadiyyatına vurduğu ziyanla bağlı aparılan hesablamadır.
Dünya Bankının ekspertləri yol təhlükəsizliyi ilə bağlı Azərbaycanın ən acınacaqlı ölkələr sırasında olduğunu bildirmişdilər. Qeyd olunurdu ki, Azərbaycanda insanların yol-nəqliyyat qəzalarında alınan bədən xəsarətləri nəticəsində vəfat edə bilməsi ehtimalı bir çox Qərbi Avropa ölkələrindən 3-4 dəfə yüksəkdir. Nəqliyyat vasitələri parklarının kiçik və nəqliyyat vasitələrindən istifadə etməklə adambaşına qət edilən məsafənin nisbətən az olmasına baxmayaraq Azərbaycanda bu istiqamət üzrə ölüm hallarının Avropa ölkələrindən yüksək olmasının səbəbləri sırasında isə ilk yerdə yol infrastrukturunun yüksək səviyyədə olmaması göstərilib. Qeyd edilib ki, yol-nəqliyyat hadisələri zamanı Azərbaycan iqtisadiyyatına da külli miqdarda ziyan dəyir: "Azərbaycan kimi ölkələrdə nəqliyyat hadisələrinin insan həyatına təsiri ilə yanaşı onun iqtisadi və sosial dəyərləri yüksəkdir. Azərbaycanda ölkə iqtisadiyyatı nəqliyyat xərcləri nəticəsində hər il 1,2 mlrd dollar itirir".
Dünya Bankının ekspertləri bunu Azərbaycanda yol şəbəkəsinin ümumi keyfiyyətinin zəif olmasıyla bağlayıblar. Onlar qeyd edirdilər ki, yol infrastrukturunun inkişafı üçün dövlət büdcəsindən kifayət qədər vəsait ayrılsa da, hətta dövlət əhəmiyyətli yollarda belə ciddi problemlər mövcuddur.
Əslində Azərbaycanda yolların hansı vəziyyətdə olduğunu bilmək üçün hansısa rəsmi sənədə və ekspert qiymətləndirmələrinə ehtiyac yoxdu. Yolların vəziyyəti göz qabağındadır. Hər il büdcədən və beynəlxalq maliyyə təşkilatlarından, xarici banklardan alınan 100 milyonlarla, hətta milyardlarla manat avtomobil yollarının yenidənqurulmasına və təmirinə xərclənmək adı ilə silinsə də, vəziyyət dəyişmir. Bu da vəsaitlərin əhəmiyyətli hissəsinin korrupsiyanın yeminə çevrildiyini söyləməyə əsas verir. Təsadüfi deyil ki, nəinki Avropa, hətta postsovet ölkələri arasında da Azərbaycan yolların vəziyyətinə görə, son cərgələrdə yer alır.
Əslində burda da təəccüblü nəsə yoxdur. Azərbaycanda avtomobil yolları əsasən Nəqliyyat Nazirliyi yanında «Azəryolservis» ASC-nin istismarındadır. Yəni sahəyə ayrılan pullar nəqliyyat naziri Ziya Məmmədovun və onun sevimli kadrı Cavid Qurbanovun sərəncamı ilə xərclənir.
Ziya Məmmədov isə o nazilərdəndir ki, 5 manatlıq layihəni 500 manat rəsmiləşdirməkdə, hətta sonradan bunu «özünəməxsus» şəkildə «əsaslandırmaqda» heç bir problem görmür. Yolları çəkmək, sonradan qazıb bir də çəkmək nəinki magistral yollarda, hətta paytaxtın içində ənənəvi işlərindən birinə çevrilib. Hansı ki, bu işlərə külli miqdarda dövlət vəsaitinin silindiyinə şübhə yoxdur.
Qeyd edək ki, bu sahədə qanunvericiliyin təkmil olmaması da Ziya Məmmədov kimi korrupsioner məmurların əl-qolunu açır. Belə ki, beynəlxalq təcrübəyə əsasən, qanunvericilikdə əsaslı təmir olunmuş yolun istifadə müddətinin nə qədər olması, həmçinin yeni çəkilmiş yolun istismara veriləndən neçə il sonra cari və hansı müddətdən sonra əsaslı təmir oluna biləcəyi dəqiq şəkildə göstərilir. Bu, yolların keyfiyyətinə, xərclənən vəsaitlərin isə şəffaf və səmərəli istifadəsinə nəzarət baxımından olduqca mühüm hüquqi normadır. Məsələn, hazırda ABŞ-da yolların dərəcəsindən asılı olaraq təmirarası müddətlər 8-14 il, Rusiyada 5-12 intervalında dəyişilir. Əksər ölkələrdə isə 20 il istismar edilən yollarda cari, 20 ildən çox istifadə olunan yollarda isə əsaslı təmir işləri aparılır.
Azərbaycanda isə yeni çəkilən yolun istismara verilmə dövrü ilə ilk cari və əsaslı təmir dövrü arasında zaman intervalı, həmçinin fəaliyyətdə olan yolların təmirarası müddətləri müəyyən edilməyib. Bu da Nəqliyyat Nazirliyinin rəsmilərinə korrupsiya üçün əlavə imkanlar açır. Daxili vicdan hissini itirənlərin nəinki 4-5 il gözləməyə səbri çatır, hətta ictimaiyyətdən utanıb-çəkinmədən eyni yolu təmir etmək adı ilə bir ildə 4-5 dəfə dağıdıb, yenidən çəkirlər. Azərbaycanda elə bir yol tapmaq mümkün deyil ki, onu son 3-5 ildə ən azı iki dəfə təmir, həm də əsaslı təmir etməsinlər.
Ölkənin ən bahalı və keyfiyyətli yolu hesab olunan İpək yolunda istismara veriləndən cəmi 3 il sonra iri çalalar peyda olmağa başladı ki, bu da orda təmir işlərinə əsas yaratdı. Bakı-Ələt yolunda son 5 ildə artıq üçüncü dəfədir irihəcmli təmir işləri aparılır. Bakı-Şamaxı yolunun açılışından bir-neçə ay keçməmiş təmir işlərinə ehtiyac yarandı.
Paytaxtın daxilindəki yolların az qala 4-5 aydan bir dağıdılıb, yenidən qurulması gözümüzün qabağında baş verdiyindən, statistikanı xüsusi olaraq sadalamağa ehtiyac duymuruq. Hətta belə bir fikir formalaşıb ki, “Azəravtoyolservis”in işi yolları qazmaqdan, bir qədər sonra təkrar qazmaqdan ibarətdir, qurum başqa iş görmür. Qanunvericilikdə qadağanın olmaması, sahəyə rəhbərlik edən şəxslərin isə acgözlüyü milyardlarla vəsait «xərclənən» yolların tez-tez belə dağıdılaraq, yenidən çəkilməsinə və deməli, büdcə vəsaitlərinin «göyə sovrulmasına» şərait yaradır...
Uzağa getməyək, son günlər yenidən diqqət mərkəzində olan yeni Bakı-aeroport yoluna sərf olunan vəsaitlərə nəzər salmaq kifayətdir ki, deyilənlərə əmin olasan. Uzunluğu 13,2 km. olan bu yolun çəkilməsinə nə az, nə çox düz 360,6 milyon manat ayrılıb. 2010-cu ildə tam istifadəyə verilən bu yolun hər kilometrinin 27 milyon manata (34 milyon dollara) başa gəlməsi o deməkdir ki, Ziya Məmmədov-Cavid Qurbanov cütlüyünü belə «uğura» görə, heç şübhəsiz Ginnesin Rekordlar Kitabına salacaqlar (Məsələ ondadır ki, Dünya Bankının 40-a yaxın ölkədə apardığı hesablamalara görə, indi təzə yolun salınması xərclərinin ən ucuzu hər kilometr üçün 142 min dollara, ən bahalısı isə 1 milyon 832 min dollara başa gəlir. Mövcud olan hər kilometr yolun yenidən qurulmasına isə 62 min dollardan 609 min dollara qədər pul xərclənə bilər.). Ekspertlər iddia edir ki, bu qədər vəsait hesabına Bakı-aeroport yoluna qızıl örtük çəkmək mümkün idi.
Ancaq üstündən 2 il keçməyib ki, Ziya Məmmədov-Cavid Qurbanov cütlüyü bu «qızıl yolu» da dağıtmaq qərarına gəlib. Belə ki, təxminən iki həftədir yolda «təmir», daha doğrusu söküntü başlayıb. Yolu iki hissəyə ayıran beton arakəsmə sökülür və dəmir arakəsmə ilə əvəz olunur. Həmçinin işıqlandırma sistemi də sökülüb. Həmişəki kimi cəmi 2 il əvvəl istifadəyə verilən yolda bu işlərin aparılmasına nə ehtiyac olduğu qaranlıqdır. Sual olunur: Əgər yolu beton plitələrlə ikiyə bölməyin hansısa ziyanı varsa, niyə bunu 2 il əvvəl fikirləşməmişdilər? Dövlət büdcəsinə milyonlarla manat ziyan vuran bu «yalnışlıq» - cinayətə görə kim cavab verəcək?
Bu işin görülməsinə nə qədər vəsait ayrıldığı barədə məlumatımız olmasa da, şübhə etmirik ki, söhbət yenə 10 milyonlarla manatdan gedir. Bir kilometr yola 34 milyon dollar «xərcləyənlər» yenidənqurma adı altında görülən işləri «qəpik-quruşla»milyonlarla yekunlaşdırmayacaq ki! İlin sonudur. Neftdən gələn pulları bir yerə yazıb, ortadan çıxarmalıdırlar, ya yox!
Azpolitika.info
Murad MƏMMƏDOV