Səhiyyə sistemində böyük mütəşəkkil dəstə

Bir neçə il öncəyə qədər ölkəmizdə də dövlət səviyyəsində donorlara qanın müqabilində pul verilirdi. Amma ÜST-nin müraciətindən sonra Azərbaycanda donorlara qan müqabilində pul vermək yığışdırıldı. Belə ki, Azərbaycan Qan Bankına qan verən donorlar yalnız könüllülük əsasında bu addımı atırlar. Amma təəssüflər olsun ki, donorlardan pulsuz alınan qan bəzən qana ehtiyacı olanlara ya pulla satılır, ya da ümumiyyətlə, xəstəxanalarda xəstələrə qanın olmadığı deyilir.
Qan dəllalları ölüm, ya olumla üz-üzə qalan xəstənin yaxınlarına qanı elə qanı qiymətinə də satırlar. Amma dəllalların dediyi məbləğə gücü çatmayanlar da olur. Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, bir sıra xəstəxanaların, xüsusilə köhnə “Respublikanski”, indiki Respublika Kliniki Xəstəxanasının qarşısında bu cür dəllallarla qarşılaşmaq mümkündür. Hətta bu cür dəllallar xəstəxanaların içərisinə kimi gedib çıxa, qana ehtiyacı olanlara asanlıqla qan sata bilirlər.

500 qram qana 300 manat
“AzərTac”ın bölmə müdiri Xətai Əzizovun “facebook” sosial şəbəkəsində haqqında danışdığı xəstənin də gücü dəllalların 300 manata satdığı 500 qramlıq qanı almağa çatmayıb. Həmkarımız dünən “facebook”da rastlaşdığı olay barədə yazıb. X.Əzizov yaxınına baş çəkmək üçün xəstəxanalardan birinə gedib və burada yaxını ilə eyni palatada yatan xəstəyə 3 (-) rezuslu qan lazım olduğunu və xəstəxanadakı dəllaların öz qanlarını satmaq istədiyini eşidib: “Neçəyədir deyə soruşdum, dostum dedi ki, 300 manat istəyirlər. Əvvəl elə bildim 300 manata yəqin bir neçə litr qan alacaqlar, amma 500 qram verirlərmiş”.
Qanının 3(-) olduğunu deyən həmkarımız xəstəyə ehtiyacı olan qanı verib və palataya qayıdıb: “Əsl məzhəkə də bundan sonra başladı. Qansız qan alverçiləri şayiə buraxdılar ki, bəs guya məni tanıyırlar, mən ağır xəstəyəm, mənim qanımı o xəstəyə vurmaq olmaz. Hətta xəstənin yaxınlarından biri mənə tənə də vurdu ki, “adam kişi olar, xəstəsən başqasını niyə yoluxdurursan”. Qan götürən həkimlər işə qarışandan sonra ara sakitləşdi, qansız qan alverçiləri də aradan çıxdılar. Amma mənə ən çox təsir edən xəstənin adamının, hardasa atam-anam yaşda (75-70 yaşlı) bir kişinin və qadının mənə yaxınlaşıb əlimi öpmək istəməsi oldu. “Ayıb deyilmi, bu nə hərəkətdir edirsiz”,- dedim. Sonra kişi gözünün yaşını silib, “ay bala gücümüz buna çatır, heç olmasa bunu götür”,- deyib, mənə Allaha and olsun məbləğini bilmədiyim pulu uzatdı. “Ata, mən qanımı satmıram və halal edirəm”,- dedim”.

Bu, cinayətdir

“Qan Donorları Assosiasiyası” İctimai Birliyinin sədri Fuad Əsgərov bizimlə söhbətində bildirdi ki, hər zaman qana ehtiyac var və bizim qan ehtiyatımız çox deyil: “Mənim mobilimə və təşkilatımızın İnternet ünvanına xeyli sayda məktub gəlir. Əgər biz irsi qan xəstələrindən qana ehtiyacı olmaları barədə məktublar alırıqsa, deməli, onların ehtiyacları ödənmir ki, bizə yazırlar. Hər halda əldə etsələr, bizə müraciət etmələrinə ehtiyac qalmaz”.
Qan Bankından alınan qanın elə bankda və xəstəxanalarda satılması ilə bağlı informasiyasının olmadığını deyən müsahibimiz bildirdi ki, həmişə ətrafında belə fikirlər səsləndirənlər olub: “Məsələn, ətrafımdakılar dəfələrlə qanı əldə etmək üçün maliyyə xərci çəkdiklərini deyib. Qan əldə etmək üçün pul tələb edilməsi ilə bağlı neqativ hallarla qarşılaşırıq. Qanın 500 qramının 100-150 manata satıldığını deyirlər. Hesab edirəm ki, bu iş həkim, tibb bacısı, fərdlər tərəfindən görülür. Qanın qana ehtiyacı olanlar üçün pulsuz olduğunu Səhiyyə Nazirliyinin yetkililəri deyir və xəstəxanalar da Səhiyyə Nazirliyinə tabe olduğundan, bu məsələ ilə bağlı nazirlik açıqlama verməlidir. Biz Qan Donorları Assosiasiyası olaraq qanı könüllü verdiyimizdən belə faktlar hisslərimizə toxunur ki, təmənnasız verdiyimiz qan pulla satılır. Belə olmamalıdır. Əslində bu, cinayətdir və cinayətin qarşısını almaq üçün müvafiq qurumlar tədbir görməlidir”.

Qan və orqanların satılması kriminala yol açır

Həkim-mütəxəssis Adil Qeybulla qəzetimizə açıqlamasında dedi ki, Qan Bankında olan qan bütün xəstələrin pulsuz təminatına bəzən imkan vermir. A.Qeybulla hesab edir ki, qan bankı bütün regionlarda olmalıdır. Sistem işləməlidir və ehtiyacı olanları vaxtında qanla təmin etməyi bacarmalıdır. Deyə bilmərəm ki, sistem tam effektiv və əla işləyir. Hər halda Qan Bankının olması vahidləşdirilmiş bir sistemdir. Orada götürülən qanlar yoxlanılır və ən azı bir struktur bu qanın məsuliyyətini daşıyır. Zaman-zaman bu sistem daha yaxşı işləyəcək”.
Xəstəxanalarda qanın pulla satılmasının yolverilməz olduğunu deyən A.Qeybullanın fikrincə, donorlara hansısa sosial müdafiə çərçivəsində dövlət tərəfindən köməkliklər ola bilər: “Amma qanın pula satılması təcrübəsi Azərbaycan reallığında düzgün deyil. Ümumiyyətlə, qanın və orqanların satılması həmişə kriminala yol açan ünsürlərdir. Cəmiyyətdə şüur səviyyəsi, mədəni səviyyə artdıqca, mütəşəkkil səviyyəyə çatdıqda könüllü qan verənlərin də sayı artacaq”.

Sözügedən problemlə bağlı Səhiyyə Nazirliyinin də münasibətini öyrənməyə cəhd etdik. Amma nazirliyin mətbuat xidmətində telefonlarımıza cavab verən olmadı.

Heyran Həmidova