Cəmiyyət artıq mövcud köhnə qaydalarla
barışma istəmir, yeniliyə hazırdır!

Azərbaycan ordusunun əsgəri Ceyhun Qubadov yanvarın 7-də Daşkəsəndə N saylı hərbi hissədə xidmət edərkən həlak olub. Bu ölüm elan edilməyən müharibə vəziyyətində olan ölkədə bu il birinci, ötən il 78-ci qeyri-döyüş itkisidir.
Döyülmə nəticəsində (qeyri-rəsmi məlumat) və ya komandirlərin cinayətkar səhlənkarlığı (rəsmi versiya) üzündən baş verən bu ölüm ənənə üzrə KİV-in xəbər lentində sezilmədən getməli, sonra qayğısız və infantil Azərbaycan cəmiyyəti tərəfindən unudulmalı və qeyri-döyüş itkilərin soyuq hərbi raportlarında itib-batmalı idi. Amma bu, baş vermədi – hərbçilərin öldürülməsi faktını standart şəkildə vurub salan statistikanın tüfəngi açılmadı. Həlak olan əsgərin anasının oğlunun qanını yerdə qoymamaq çağırışı gənclərin ürəyinə təsir etdi. Bakının mərkəzində Fəvvarələr meydanında etiraz aksiyası keçirmək barədə sosial şəbəkələrdə minlərlə çağırış oldu və yanvarın 12-də gənclər öz vədlərinə əməl edərək güclü polis kardonuna baxmayaraq küçələrə çıxdı.
Hökumətyönlü deputatlar, hakim partiyanın funksionerləri hərçilərin ünvanına tənqiddən istifadə etdi, ombudsman öz varlığını xatırlatdı, demokratik gənclərin çağırışına hökumətyönlü gənclər təşkilatları səs verdi. Demokratik QHT-lərin, siyasi partiyaların, KİV-in reaksiyasına diqqət ayırmağa ehtiyac yoxdur – onların tənqidi mövqeyi belə hallarda hər zaman ardıcıl və prinsipial olur. Amma deputatların, hərbçilərin, gənc və qeyri-gənc hakimiyyətyönlü fəalların reaksiyası diqqətəlayiqdir. Bu kateqoriya insanların əvəvlki bu cür ölüm hadisələrinə və Qubadovun həlak olmasına reaksiyasının müqayisəsi ölkənin avtoritar siyasi-iqtisadi kursuna xalqın artan hiddəti qarşısında onların qorxu və mütərəddidliyindən xəbər verir.
Bu kateqoriya insanlar əvvəllər heç vaxt öz narahatlığını belə açıq şəkildə ifadə etməmişdi, xüsusən Azərbaycan əsgərinin ölümü ilə bağlı. KİV faktik olaraq adsız gəncin ölümü barədə quru stastistik hesabat verir, ictimai xadimlər itkini sezmir, prokurorluq isə müxalifəti vəziyyəti siyasiləşdirməməyə çağırırdı. Bu gün hakimiyyət ictimai töhmətdən gizlənmək üçün mərhum əsgərin dərddən qovrulan anasını da bunu etməyə məcbur etdi. Azərbaycan ordusu 2012-ci ildə qeyri-döyüş şəraitində 77 hərbi qulluqçu itirib. Onların 11 nəfəri hərbçi yoldaşları tərəfindən öldürülüb. Onlardan ölmüş kimi danışmaq doğru olmaz, çünki əsgərdirlər, əsgərlər isə yalnız həlak olur. Qalmaqallı qızıl yataqları ilə məşhur olan Daşkəsəndə son 4 ildə 10 əsgər qəribə situasiyalarda həlak olub, deyə “Doktrina” Hərbi Tədqiqatlar Mərkəzi bildirir.
Üç il əvvəl həmin birlikdə, həmin rayonda 28 yanvar 2010-cu ildə iki əsgər təhqirlərə dözməyərək dörd zabiti qətlə yetirdi, artdivizionun hərbçilərini yaraladılar, sonra intihar etdilər. Üç gün sonra Respublika Prokurorluğunun hərbi kollegiyasında onun rəhbəri Xanlar Vəliyev silahlı qüvvələrdə hüquqi vəziyyət barədə hesabat verəndə Daşkəsəndəki faciə barədə bir söz belə demədi. Hərbi birliyin komandiri Rövşən Əkbərov Qubadovun həlak olmasını öz şəxsi faciəsi adlandırdı, minlərlə inzibati cəza almağa hazır olduğunu bildirdi. Amma Əkbərov ali baş komandana vəzifəsinə uyğun gəlmədiyi barədə raport vermək əvəzinə, prezidentə sadiqliyi və müharibə başlamağa hazır olduğu bəyan etdi. Əkbərovun bəyanatının birinci hissəsi belə hallarda onun adi standart davranışına uyğun gəlmirdi.
Ötən ilin aprelində ona etibar edilən birlikdə əsgər Vüqar Məmmədov iki əsgər yoldaşını avtomatla öldürüb, daha ikisini yaralayanda heç bir reaksiya göstərmədi. Əsgər Əkbər Bəşirov Bakı qarnizonunda qəddarcasına döyülmə nəticəsində birinci qrup əlil oldu. O, həmin hissədə 2007-ci ilin oktyabrından xidmət edirdi və o vaxt birliyin komandiri Rövşən Əkbərov idi. Heç kəs cəzalandırılmadı və təəssüf ifadə edilmədi.
Ancaq bunlar təəssüf və peşmançılıq deyil, qorxu refleksiyası nümunələridir. Bunlar əsgərlərin ölümünə səbəb olan problemləri həll etməyəcək, məqsəd yalnız hakimiyyətin anlamında kütləni sakitləşdirməkdir. Bu problemlər ordunu və bütövlükdə Azərbaycan cəmiyyətini çulğayan korrupsiya, qanunsuzluq, ədalətsizlik, əxlaqi düşkünlükdür. Əsgər Qubadovun həlak olmasına vətəndaş cəmiyyətinin həddən artıq reaksiya verməsi hakimiyyət üçün siqnal olmalıdır. Cəmiyyət artıq mövcud köhnə qaydalarla barışma istəmir, yeniliyə hazırdır. Bunu qarşıdan gələn prezident seçkiləri vəd edir - bu tarixi şansı o, boşa vrmək istəməzdi.
Azərbaycan cəmiyyətinin dəyişikliklərə və onun uğrunda mübarizyə hazır olmaması barədə yerli və xarici ekspertlərin bədbin rəylərinə rəğmən, ötən ilin payızından cəmiyyətdə siyasi qaynaşma artır. Cəmiyyətin və gənclərin o cümlədən əsgər Qubadovun həlak olmasına reaksiyası şübhəçilərin skeptik rəylərini təkzib edir. Hətta ABŞ səfirliyi dinc aksiyanın qarşıdurmaya çevrilməsindən ehtiyatlanaraq öz ölkəsinin vətəndaşlarını sayıq olmağa və şəxsi təhlükəsizliyinin artırılması üçün müvafiq addımlar atmağa çağırdı. Vəziyyətin ciddiliyini o fakt da göstərir ki, prezident İlham Əliyev məzuniyyətini dayandırıb iş yerinə qayıtdı ki, Fəvvarələr meydanında baş verənləri şəxsi kabinetindən izləsin.
Turan Analitik Xidməti