İki həftə ərzində müxtəlif yerlərdə və müxtəlif səbəblərdən üç etiraz
hadisəsi Azərbaycan cəmiyyətində artan inqilabi enerjidən xəbər verir

Azərbaycan sözün həqiqi və məcazi mənasında siyasi bahar astanasındadır. Gerçəkdən, ölkədə anomal yazqabağı hava yaranıb. O da aşkardır ki, ölkədə anomal siyasi bahar bürüyüb. Yüksək siyasi temperaturun kulminasiyası 23-24 yanvarda İsmayıllı rayonunda əhalinin kütləvi çıxışları oldu. Bundan əvvəl isə gənclərin və sahibkarların etirazları baş vermişdi. İki həftə ərzində müxtəlif yerlərdə və müxtəlif səbəblərdən üç etiraz hadisəsi seçmə yolu ilə sosial sorğu kimi Azərbaycan cəmiyyətində artan inqilabi enerjidən xəbər verir.
Öz dağıdıcı gücü və kütləviliyi ilə ən mənalı olan İsmayıllıda sıravi vətəndaşalrın etirazı xüsusi diqqətə layiqdir. “Binə” ticarət mərkəzinin təşkilati cəhətdən strukturlaşmış gəncləri və xırda ticarətçilərindən fərqli olaraq, adi obıvatelin stixiyalı etirazı ictimai ovqatı daha dəqiq ifadə edir.
İsmayıllının icra başçısı Nazim Ələkbərovun bu insidenti yol-nəqliyyat hadisəsi kimi qələmə verməsi və ya Prezident Administrasiyasının təmsilçisi Əli Həsənovun düşmən qüvvə axtarışı barədə anlaşılmaz bəyanatını ciddi izah kimi qəbul etmək olmaz. Rəsmi şəxslər əhalini kütləvi etiraza təhrik edən dərin problemlər mövzusundan bilərəkdən yan keçirlər.
2012-ci ilin mayında bir qrup İsmayıllı sakini Bakıya gəlmişdi ki, prezidentlə görüşüb rayonun problemləri ilə onu tanış etsinlər. Prezident onları qəbul etmədi. Adi kəndlilər dövlət başçısına nə demək istəyirdi: 1.Rayonda icra başçısı, prokurorluq və polisin özbaşınalığı hökm sürür. 2. Hakimiyyət camaatın işinə qarışır, istədiyi kimi yaşamağa qoymur. 3.Məmurlar kənddə istehsalın inkişafına mane olur, 4.Korrupsiya, 5.İşsizlik, 6.Yoxsulluq.
Sirr deyil ki, oxşar vəziyyət ölkənin istənilən rayonunda var. Buna sübut olaraq bir il ərzində ölkənin müxtəlif hissələrində kənd sakinlərinin kütləvi çıxışlarını – 2012-ci ilin martında şimalda, Qubada, iyunda cənubda, Sabirabadda olan hadisələri, eləcə də kəndlilərin ayrı-ayrı lokal etirazlarını göstərmək olar. Yerli spesifikası ilə yanaşı, bunlar eyni problemlər, eyni tələblərdir.
Ölkə hakimiyyəti hələ kənd rayonlarının əhalisinin irəli sürdüyü problemlərin olmasını etiraf etmək istəmir. Bu yaxınlarda İlham Əliyev hökumət qarşısında nitqində təmtəraqla regional inkişaf üzrə dövlət proqramının uğurlarından danışdı. Prezident bu proqramların korrupsiya yeminə çevrilməsini, kənd əhalisinin rifahının yaxşılaşması ilə heç bir əlaqəsi olmamasını qeyd etmək istəmədi.
İlham Əliyev hakimiyyətə gələndən heç vaxt kütləvi təlatüm və etiraz aksiyaları Azərbaycanı bu cür silkələməmişdi. İfadə azadlığını, iqtisadi və siyasi azadlıqları məhdudlaşdırmaq, polis nəzarəti yolu ilə cəmiyyətə artan təzyiqlər hakimiyyəti cəmiyyəti idarə etməyin repressiv yolu mexanizminin düzgün və saz olmasına inandırmışdı.
Hətta ABŞ və Avropa dövlətlərinin “ərəb baharı”na istinadən bu yolun perspektivsizliyi barədə xəbərdarlığı nəticə vermədi, islahatlar və öz xalqı ilə dialoq başlamadı. Nisbi sakitlik yaranandan sonra deputatlar, YAP funksionerləri və ictimai xadimlərdən ibarət bir qrupun yerli icma ilə dialoq üçün Bakıdan İsmayıllıya gəlməsini hakimiyyətin böhran sonrası addımlarında yeni element adlandırmaq olar. İqtidar müxalifətə münasibətdə də yenilik edib - 25 yanvarda 11 partiyaya Mariott otelində onlara ilk iri seçkiöncəsi iclası keçirmək imkanı verildi.
Müxalifətin İsmayıllı hadisələrinə reaksiyası, gözlənildiyi kimi sərt və bir qədər inqilabi idi. Müxalifət yelkənçi kimi ictimai ovqatda dəyişiklik əsintisini tutub son məqsədi – oktyabrda prezident seçkiərində hakimiyyət dəyişikliyini hədəfə alır. İctimai ovqatı çox yaxşı sezən təcrübəli meydan natiqlərinin duyğusu onları aldatmır. Gözləmək olar ki, səsvermə tarixi yaxınlaşdıqca etiraz əhvalı daha da güclənəcək. İlk simptomlar ötən ilin yazında Quba və Sabirabad etirazları ilə təzahür etdi, sonradan azalmadı, daha da sürət yığdı. Buna ucuz neft dollarları və polis sisteminin təmin etdiyi yalançı sabitliklə yanılan hakimiyyət imkan yaradıb.
Özünün son hərəkətləri ilə (etirazçı İsamyıllı camaatı ilə dialoq, müxalifətə ünsiyyət üçün sivil şərait yaradılması, nəhayət, Avropa Şurasında beynəlxalq öhdəliklər çərçivəsində ölkənin demokratkləşməsi haqqqında qətnamənin dəstəklənməsi) hakimiyyət hadisələrin inkişafının inqilabi ssenarisindən yayınmaq üçün zəif də olsa ümid verir. Belə ssenarini özünün İsmayıllı hadisələri ilə bağlı iclasında sistemdənkənar müxalifət də arzu etmədi. Demək, tərəflərin bu yanaşması oktyabr ümumxalq səsverməsini dinc keçməsi üçün şərait yarada bilər.
Turan Analitik Xidməti