Yuxarılar bacarmır, aşağılar istəmir

İnqilab o vaxt qalib gəlir ki, “aşağılar köhnə qayda ilə yaşamaq istəmir, «yuxarılar» köhnə qayda ilə idarə edə bilmir. V.İ.Lenin
Azərbaycanın hakimiyyət dəhlizlərində inqilabi vəziyyətin müzakirəsi ön plana çıxıb və müxtəlif qurumlar bu müəmmanın səbəb və qanunauyğunluğunu araşdırır. Əgər ötən ilki Quba və Sabirabad etirazları təsadüfi və ya vəziyyətlə bağlı hadisə kimi qəbul edilirdisə, Bakı və İsmayıllıdakı yanvar etirazları keçmiş kommunist funksionerləri hadisələrin qanunauyğunluğunu hiss etməyə vadar etdi.
Yüksək türbəli rəsmi şəxslərin İsmayıllıda xalq üsyanını və Bakıda gənclərin aksiyasını xuliqanlıq kimi təqdim etməsini bu siyasi asayiş pozuntularını izah edən son hökm kimi qəbul etmək yanlış olar. Bunu o da göstərir ki, müxtəlif təşkilatlardakı analitiklər qanunauyğun hadisə zəncirinə çevrilən hadisələrin ardıcıllığının izahına çalışırlar. Keçmiş kommunist və komsomol funksionerləri Leninin küliyyatını stolüstü kitaba çevirir, indiki inqilabi vəziyyətə işıq salan ən populyar məqalə isə «İnqilabi proletariatın may nümayişi» və «II İnternasionalın iflası»dır.
İnqilabi çevrilişlər klassiki son məqaləsində inqilabi situasiyanın üç əsas obyektiv əlamətini verir:
1) hakim sinfin öz hökmranlığını dəyişməz şəkildə saxlaya bilməməsi, «yuxarılar»ın köhnə qayda ilə idarə edə bilməməsi;
2) məzlum siniflərin ehtiyac və fəlakətlərinin kəskin artması, “aşağılar”ın köhnə qayda ilə yaşamaq istəməməsi;
3) kütlələrin fəallığının xeyli artması, onların müstəqil inqilabi yaradıcılığa hazır olması.
Bütün bu əlamətlər Quba və İsmayıllıda kütlənin kortəbii çıxışının gedişində özünü göstərdi. Repressiv idarəetmə sistemi burda özünün əvvəlki səmərəliliyini itirdi və qıcıqlandırma amilinə çevrildi. Bunu o da göstərir ki, qəzəblənmiş insanların hədəfi prezidentin ordakı sərdarları və onnların dağıdılan əmlakı oldu.
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi ikinci Lenin əlamətini araşdıraraq bu nəticəyə gəlib ki, hər iki rayon sosial-iqtisadi cəhətdən ölkənin qalan hissəsindən geri qalıb. 2012-ci ildə Dağlıq Şirvan adlanan bu regionların inkişafına ölkə üzrə investisiyaların 1,1%-i ayrılıb, əmək haqqı Azərbaycan üzrə orta göstəridən 40% azdır, əmək qabiliyyətli əhalinin məşğulluq səviyyəsi aşağıdır.
Nəhayət, üçüncü əlaməti KİV qeydə alıb. Onlar göstərdi ki, regionlardakı bunt kənardan hansısa siyasi qrup tərəfindən idarə edilməyib, müstəqil inqilabi partlayış olub. Bunu hüquq mühafizə orqanları da təsdiq etdi. Onlar hadisələri etirazçı müxalifətin idarə etməsi barədə heç nə tapmadı.
Cəmiyyətin siyasi strukturunda məhz son elementi Lenin hakimiyyət dəyişikliyi, onunla birgə dövlətdaxili münasibətlərin dəyişməsi məqsədi ilə inqilabi vəziyyətin inqilaba çevrilməsində subyektiv və müəyyənedici amil adlandırıb.
Lenin nəzəriyyəsində aparıcı qüvvə kimi inqilabi nəzəriyyə ilə silahlanmış, kütləyə rəhbərlik edib inqilabı qələbəyə aparacaq fəhlə partiyasından söhbət gedir. Azərbaycanda müasir anlamda oxşar partiya müxtəlif intellektual vətəndaş institutları, QHT, KİV və ictimai təşəbbüslərin tərkibinə daxil olduğu müxalifət adlanır. Son illər onlar müxtəlif səbəblərə görə təkcə hakimiyyət tərəfindən deyil, həm də cəmiyyət tərəfindən maksimal olaraq neytrallaşdırılıb. Məsələ burasındadır ki, hakimiyyət də, cəmiyyət də indiki məqamda hələ Leninin anlamında inqilabi situasiyanın hər üç fazasına daxil olmayıb.
Son hadisələr, yəni kütlələrin inqilabi yaradıcılığı və intellektual institutların açıq etiraz səhnəsinə çıxması inqilabi inkişaf prosesinin bütün dörd şərtinin birləşdiyi yeni zəmin yaradır.
Hazırda kütlələri və intellektual institutları birləşdirən məqsəd prezident seçkiləri olur, inqilabi prosesin bütün iştirakçıları, o cümlədən hakimiyyət də anlayır ki, bu, ölkənin siyasi kursunun dəyişməsi üçün şans yaradır. Məhz seçkilər bu gün korrupsiyanın, sosial bərabərsizliyin, yoxsulluq və sabahki günə inamsızlığın həddən artıq qızışdığı Azərbaycan cəmiyyətində inqilabi proseslərin katalizatoru olur. Hakimiyyət cəmiyyətin Qubada və İsmayıllıda işartısını gördüyü situasiyanın inqilabi ssenari ilə inkişafının qarşısını genişmiqyaslı islahatlar yolu ilə ala bilərdi. Ancaq hakimiyyət islahatlara qadir deyil, çünki hesab edir ki, bu, hakimiyyətin korrupsion-repressiv siyasi-iqtisadi əsasının yenidən qurulmasına və siyasi olimpdə fiqurların qaçılmaz dəyişikliyinə gətirib çıxaracaq.
Əgər kütlələrin və intellektual institutların sıralarında inqilabi mübarizəni dərk edirlərsə, dövlət strukturlarında belə birlik hələ yoxdur. Son inqilabi fenomenlərin öyrənilməsi ilə yanaşı, anti-mitinq bölmələrinə yeni əsgərlərinin cəlb edilməsi yolu ilə güc strukturlarının güclənməsinə hazırlıq gedir. Ancaq son söz yenə də rejim üçün yeni oktyabr tezisləri hazırlamaq üçün hələ ki, Lenini dərindən öyrənən hakimiyyətyönlü ekspertlər və analitiklərdədir.
“Siyasət şöbəsi”