Geni dəyişdirilmiş məhsullar bazarlarımızı zəbt edib; Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi isə özünü hər şeydən xəbərsizmiş kimi aparır
Son illər Azərbaycanda regionlarda soyducu-saxlama anbarlarının yaradılması ilə xaricdən gətirilən meyvə-tərvəz məhsullarının idxalında azalma müşahidə edilsə də, hələ də bazarlarımızın bir hissəsini tutan al-əlvan geni dəyişdirilmiş məhsulların (GMO) olması faktdır. Ən çox GMO məhsulları içərisində qarğıdalı, soya, günəbaxan, bostan bitkiləri və meyvələr yer tutur.
Rayonlarda yaradılmış anbarlarının hesabına Bakı bazarlarında hətta qışda da yerli meyvə-tərəvəzə rast gəlmək olur. Əslində əhali də öz yerli məhsullarımıza üstünlük verir. Lakin nədənsə dünyanın bir çox ölkələrində qadağan edilən geni dəyişdirilmiş məhsullar Azərbaycan bazarlarında yerli mal adıyla əhaliyə sırınır. GMO-ların yaratdığı ağır fəsadlardan bixəbər insanlar isə hər gün həvəslə bu məhsulları bazardan evə daşıyır.
Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynovun verdiyi məlumata görə, GMO məhsullarının yayılmasının arxasında Ümümdünya Ticarət Təşkilatı durur. Ekspertin sözlərinə görə, dünyanın 37-dən çox ölkəsi öz ərazisinə GMO-nu buraxmır. Ötən ilin fevral ayında ölkə prezidenti GMO məhsullarının gətirilməsinin qarşısının alınması ilə bağlı sərəncam versə də, Azərbaycana bu məhsulların keçirilməsinə heç bir laborotoriya nəzarət etmir: “Ölkədə GMO-ya qarşı heç bir eskpertiza aparılmır. Azərbaycanda satılan pomidorların 70, kartofun 40, soyaların 90, qarpızın 60 faizi GMO-dur.”
Xaricdən gətirilən geni dəyişdirilmiş meyvə-tərəvəz idxalının qarşısını almaq üçün hökumət bir sıra tədbirlər həyata keçirsə də, görünür bunlar kifayət deyil. Hələ 2008-ci ildə “Ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı malları haqqında” qanunun qəbulu ilə geni dəyişdirilmiş malların Azərbaycana idxalına qadağan qoyulub. Qanuna görə, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi sərhəd keçid məntəqələrpində böyük laboratroiyalar qurmalı və kiməyəvi analiz aparmaqla geni dəyişdirilmiş xarici meyvə-tərəvəzi müəyyən etməlidir. Lakin hələ Azərbaycanda belə ekspertiza laboratoriyaları işləmir.
“Toxumçuluq haqqında”, “Genetik ehtiyatların mühafizəsi və mədəni bitkilərdən səmərəli istifadə haqqında” qanunlar qəbul olunsa da geni dəyişdirilmiş məhsulların ölkəyə gətirilməsinin nəinki qarşısı alınır, hətta GMO məhsullar ölkəyə daxil olandan sonradan yerli bitki genlərini sıradan çıxarır.
AMEA-nın Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun direktoru Zeynal Əkbərovun mətbuata verdiyi açıqlamaya görə, bu prosesin qarşısını almaq üçün GMO-larla bağlı ayrıca qanuna ehtiyac var: “Bir neçə ildən sonra yerli bitki sörtlarına - yerli qarpız, yemiş, pomidora, soğana ola bilsin ki, rast gəlinməsin. Çünki geni dəyişdirilmiş məhsullar bütün bazarı bürüyüb. Amma bunlar nə törədəcək, insanların başına nə bəlalar gətirəcək, bunu heç kim bilmir. Ölkədə Genetik Modifikasiya Olunmuş (GMO) məhsullarla bağlı bəzi qanunvericilik aktları olsa da, bunlar kifayət etmir. Azərbaycanda “Geni dəyişdirlmiş məhsullarla bağlı” ayrıca qanuna ehtiyac var. Lakin hələlik belə bir qanun yoxdur”.
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin şöbə müdiri Çingiz Fərəcovun anspres.com-a verdiyi məlumata görə, Azərbaycanda hazırda GMO-ları müəyyən edən laboratoriyalar yoxdur: “Kim bunları yoxlayıb ki, Azərbaycanda geni dəyişdirilmiş məhsular var? Bu sözü hamı deyir, amma ortalığa bununla bağlı bir şey qoyan yoxdur.” O zaman sual ortaya çıxır, Azərbaycanda belə labarotoriya yoxdursa, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ölkədə geni dəyişdirilmiş məhsul olmadığını necə müəyyən edib?

Gülnar Əliyeva