Noyabrın 21-də Ukrayna hökuməti Avropa Birliyi ilə assosiasiya sazişinin imzalanması üçün hazırlıq prosesinin dayandırıldığını elan etdi. Qərar bir çoxları üçün gözlənilməz oldu, amma elə ertəsi gün AB-nin rəsmiləri danışıqların pozulmadığını, məhz dayandırıldığını vurğulamağa başladılar. Hətta Xarkovda həbsxanada keçmiş baş nazir Yuliya Timoşenko ilə görüşən Polşanın keçmiş baş naziri Aleksandr Kvasnevski belə "hələ sammitə bir neçə gün var" deyərək bbc-yə müsahibəsində AB-nin ümidini itirmədiyini bildirib. Bir çox analitiklər də məhz bu fikrin üzərində dayanaraq Ukraynanın avrointeqrasiya məsələsinə nöqtə qoyulmadığını deyirlər.

Ukrayna niyə geri çəkildi?

Ukraynanın özündə isə bir çox politoloqlar mətbuatdakı çıxışlarında hökumətin bu qərarının dəyişməyəcəyini deyirlər. Çünki Rusiyanın təzyiqinə tab gətirmək üçün ayaqüstə büdrəyən Ukrayna iqtisadiyyatına ciddi maliyyə dəstəyi lazımdır. Ancaq nə AB, nə ABŞ, nə də ki digər beynəlxalq maliyyə təşkilatları indiki hakim rejimə pul verməkdən çəkinirlər. Ukrayna siyasi elitasına etibar etmədikləri üçün pulların yeyiləcəyindən narahatdırlar. Odur ki, Yanukoviçin iqtisadi stabilliyin qoruyub saxlamaq üçün ancaq Rusiyadan dəstək ala biləcəyini hesab edirlər.

Digər tərəfdən nə prezident, nə parlamentin sədri Avropanın başlıca şərtini - Timoşenkonun məsələsini - yerinə yetirməyə meylli deyillər. Timoşenkonun məsələsi Avropa üçün siyasi məsələdir. AB Timoşenkonun ya əhv edilməsində, ya da ki, Almaniyaya müalicəyə buraxılmasında təkid edir.

Bir çoxları Avropanın Timoşenko məsələsinin üzərində təkidlə durmasınını məntiqsiz hesab edirlər. Çünki belə iri miqyaslı layihəni bir siyasətçinin taleyinə bağlamaq doğru deyil. Timoşenkonun həbsdən çıxmasını Yanukoviç özü üçün siyasi təhlükə hesab edir, Avropa isə Ukraynada siyasi dayaqlarını möhkəmlətmək kimi qiymətləndirir.

Növbə AzərbaycanındırRusiyada yaşayan politoloq Müzadil Həsənov isə hesab edir ki, Yanukoviç Rusiyanı şantaj etməklə istəyinə çatıb. "Belə ki, Ukraynanın "Naftoqaz" şirkəti noyabrın 8-də "Qazprom"dan aldığı təbii qazın nəqlini tamamilə dayandırdıqdan sonra, noyabrın 14-də, adətən olduqca sərt siyasət yürüdən "Qazprom" Ukraynanı kompromis axtarmağa çağırdı və Ukraynanın 1,3 milyardlıq borcunun ödənilməsi üçün yeni "yumşaq" ödəniş şərtlərini təmin etmək niyyətində olduğunu bildirdi. Görünür, Ukrayna "AB şantajı" ilə qismən də olsa Rusiyanı müəyyən güzəştlər etməyə məcbur edə bilib”.

Müzadil Həsənovun fikrincə, Rusiya da öz növbəsində ənənəvi "şantajından" qalmayıb. Ukraynanın iqtisadi təzyiq və şantaj qarşında tab gətirə bilmədiyini deyən politoloq V.Yanukoviçin Litva Prezidenti Dalya Qribauskayteyə telefon söhbəti zamani Kiyevin AB ilə assosiyasiya haqqında sazişi imzalamamaq qərarının səbəblərini açıqladığını xatırladıb. Bunu Litva prezidentinin müşaviri Jovita Nyalyupşeneyə istinadən "İnterfaks"a xəbər verib. Yanukoviç, xüsusilə də şərqi Ukraynada yerləşən və yüz minlərlə insanın məşğulluqunu təmin edən sənaye müəssələrinin məhsullarının Rusiyayaya ixracına məhdudiyyət qoyulacagiyla təhdid edildiyini deyib. Bu isə Ukraynaya milyardlarla dollar zərər verəcək qədər sosial partlayışla nəticələnə bilərdi. Ancaq politoloq Maydan təcrübəsi olan Ukraynanın AB ilə bağlı mövqeyini hər hansısa bir proses nəticəsində dəyişə biləcəyini istisna etmir.

Kim uddu, kim uduzdu?

Ekspertlər daha bir məsələdə fikir ayrılığı göstərirlər. Kiyevin AB-dən uzaqlaşmaq qərarından kim uddu? Ruslar birmənalı şəkildə Putinin udduğunu deyərək ABŞ-ın postsovet məkanında təsir gücünün zəiflədiyini düşünürlər. Bundan başqa Avropanın "zəif və azperspektivli vədlərinə" uymayan Ukraynanı da ruslar udmuş hesab edirlər. Amma ukraynalılar özləri hələ də birmənalı qiymət verə bilmirlər ki, Ukrayna dövləti və xalqı nədə uduzub, nədə udub.

Moskva Beynəlxalq İqtisadiyyat və Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun eksperti İrina Kabrinskaya isə bbc-yə müsahibəsində deyib ki, onun ölkəsi maliyyə baxımından çox şey itirəcək. Çünki Ukraynanın biznes adamları və ictimai fikri Rusiya və Gömrük İttifaqı ölkələri ilə hərtərəfli inteqrasiyaya yol verməyəcəklər. Və Rusiyanın buna bel bağlamağı ağılsızlıqdır.

Digər tərəfdən Yanukoviçin çox təhlükəli oyun oynadığını düşünən analitiklər hesab edirlər ki, bu addım həm onun özünə, həm də Rusiyaya baha başa gələ bilər. Çünki Ukrayna cəmiyyətində avrointeqrasiya ilə bağlı artıq konsensus əldə olunmuşdu. Sadə insanlar Avropa həyat tərzinin cazibəsinin istisinə ovunaraq tezliklə bu standartlarla yaşayacaqlarını, güzəranlarının düzələcəyini gözləyirdilər. İndi isə bu şirin xəyallar dağıldı. Hakimiyyət isə onları qovuşacaqları gözəl həyatdan uzaqlaşdırdı.

"Avromaydan" hərəkatı

Noyabrın 24-də on minlərlə insan Maydana toplaşaraq hökumətin qərarına etiraz ediblər. RBK-nın verdiyi xəbərə görə Müstəqillik Meydanına yeni ad verilib - "Avromaydan".

Ukrayna müxalifəti düz doqquz öncə olduğu kimi yenə də meydanda qalıb dayanıqlı etiraz etməyi düşünür. Timoşenkonun tərəfdarları DİN-nin keçmiş başçısı Yuriy Lusenko və UDAR partiyasının lideri Vitaliy Kliçko meydanda düşərgə salmağa qərar veriblər. Meydanda mağaralar salınacaq və hər gün saat 19.00-da mitinq başlayacaq. Bundan başqa müxalifətçilər hər gün Nazirlər Kabinetinin binasını əhatəyə almağı və içəri heç kimi buraxamamğı planlaşdırırlar.

Bütün ölkə üzrə avromaydanların çoxaldığı xəbər verilir. Azadlıq radiosunun verdiyi xəbərə görə yerli məhkəmələrin qadağalarına baxmayaraq hər gün bölgələrdə mitinqlər keçirilir.

Müxalifət tələblərini açıqlayıb. Minimum tələb Y.Timoşenkonun azad edilməsi və AB ilə sazişin imzalanması, maksimum tələb isə Nazirlər Kabinetinin istefa verməsi, yeni prezident seçkilərinin təyin edilməsidir.

Növbə Azərbaycanındır

Növbə AzərbaycanındırUkraynadan sonra Rusiyanın növbəti təzyiq hədəfi Azərbaycan idi. Azərbaycan da Ukrayna kimi AB-dən imtina edəcəkmi? Politoloq M.Həsənov hesab edir ki, Ukraynanın son qərarından sonra Azərbaycan hakimiyyətinin manevr etmək imkanı kəskin şəkildə daralıb və seçim vaxtı yetişib. Rusiyadan iqtisadi asılılıq nöqteyi-nəzərindən Azərbaycanın Ukraynaya nisbətən daha əlverişli vəziyyətdə olduğunu deyən politoloq düşünür ki, bununla belə Rusiya, əlində təzyiq alətləri kimi istifadə edə biləcəyi və Azərbaycana qarşı yönəldə biləcəyi kifayət qədər siyasi vasitələrə malikdir: "Bunlar - Rusiyanın viza tətbiq etməsi və orada çalışan Azərbaycan vətəndaşlarının deportasiya məsələsi və Azərbaycan məhsullarının Rusiya bazarına buraxılmamasıdır. Lakin, sadalananlarla yanaşı yarı-aşkar xarakter daşıyan mümkün ola biləcək təsir faktorlarını da istisna etmək olmaz ki, bu da Qarabağ bölgəsində mümkün provokasiyalardır. Azərbaycanın şimal rayonlarında dini radikal qüvvələrin və separatçılığın dəstəklənməsini də unutmamalıyıq. Və yəqin, Azərbaycan hakimiyyətinin ən çox qorxduğu məsələlərdən biri kimi- Rusiyanın Azərbaycan müxalif qüvvələrini dəstəkləməsi və yaxud milyarderlər birliyini reanimasiya etməsi variantının mümkünlüyü. Eyni zamanda, Azərbaycan hakimiyyətinin ən yuxarı təbəqələrində yer almış Rusiyanın "Beşinci kolonnasını"da heç cür nəzərdən qaçırmaq olmaz”.

Politoloq hakimiyyət daxilində Rusiyaya meylli qüvvələrlə bərabər Kremlin ləyihələrinin əleyhidarlarının olduğunu diqqətə çatdıraraq deyib ki, Azərbaycan hakimiyyətinin qurduğu inhisarçılıq sistemi mahiyyət etibarı ilə hər hansı bir rüsumsuz və gömrüksüz işbirliyini mümkün edir. "Bu, hakimyyətdəki monopolistlərin iqtisadi maraqlarına sarsıdıcı zərbə vura bilər. Hərçənd ki, Rusiya və Azərbaycan siyasi rejimlərinin oxşar mahiyyətini nəzərə alsaq, onların hətta bu məsələdə də sövdələşib bir ortaq məxrəc formulu "icad" etmələri heç də təəcüblü olmaz.

Azərbaycan hakimiyyətinin son prezident seçkilərində Rusiya hakimiyyətindən aldığı çox önəmli dəstəyin qarşılığında Azərbaycanın Gömrük və Avrasiya Ittifaqlarına qoşulacağına və AB və NATO ilə yaxınlaşmayacağına dair üzərinə öhdəliklər götürməsi barədə cəmiyyətdə fikir formalaşmıdı. Politoluqun fikrincə, hakimiyyətin ötürdüyü mesajlardan görünür ki, Kremlin layihələri hökümətin heç də ürəyincə deyil və güman etmək olar ki, Azərbaycan mümkün qədər bu birliklərə üzv olmaqdan yayınmağa çalışacaq. "Ukraynanın AB ilə sazişi imzalamaqdan imtina etməsinə baxmayaraq, Gömrük İttifaqına da qoşulmayacağını bəyan etməsi, Azərbaycan üçün bir işıq yolu açır”.

Vaxt daralır. Həftə sonu Vilnüsdə sammit işinə başlayacaq. Yəqin ki, çox yaxın günlərdə İlham Əliyevin topu kimin qapısına vuracağını görəcəyik. Maraqlıdır ki, ölkə üçün çox önəmli bir məsələ ilə bağlı cəmiyyətdə hələ də səssizlik hökm sürür. Sanki Azərbaycan insanın bundan sonra hansı yolu gedəcəyi heç vecinə də deyil.