Bu ölkənin Hesablama Palatası müəyyən edib ki, Ankara indiki müqavilə ilə 2021-ci ilədək ARDNŞ-ə qaza görə artıq pul ödəməli olacaq

Türkiyədə Azərbaycanla 2010-cu ildə imzalanmış qaz alqı-satqı müqaviləsi ətrafında qalmaqal başlayıb.

Virtualaz.org saytı Türkiyə qaynaqlarına istinadən xəbər verir ki, qalmaqala səbəb bu ölkənin Hesablama Palatasının (Sayıştay) hazırladığı hesabatdan sonra başlayıb.

Hesabata əsasən Türkiyə Azərbaycanla bağlanmış yeni müqaviləyə görə, indiyədək 1,4 milyard dollar ziyana düşüb. Belə davam etsə, 2021-ci ilə qədər Türkiyə Azərbaycana qaza görə 15 milyard dollar artıq ödəməli olacaq.

Xəbər verildiyi kimi, iki gün əvvəl ana müxalifət Cümhuriyyət Xalq Partiyasından (CHP) millət vəkili Aykut Erdoğdu enerji və təbii ehtiyatlar naziri Taner Yıldıza rəsmi sorğu ilə müraciət edərək Hesablama Palatasının açıqladığı hesabata izahat verməyi tələb edib.



Millət vəkili bildirib ki, nazir Sayıştayın hesabatından sonra “tut yemiş bülbül” kimi susmağı bir kənara qoyaraq Türkiyənin Azərbaycanla bağlanmış qaz müqaviləsinə görə milyardlarla dollar ziyana düşməsinə izahat verməlidir. A.Erdoğdu bu sövdələşmənin arxasında korrupsiya maraqlarının dayandığını deyib.

Türkiyənin gercekgundem.com saytında yer alan məqalədə Sayıştayın hesabatına istinadən bildirilir ki, Türkiyə ilə Azərbaycan arasında 2001-ci ildə bağlanmış müqavilənin 2008-ci ildə dəyişdirilməsinin hesabı ağır olub. Belə ki, 2008-ci ilə qədər Türkiyə Azərbaycandan aldığı 1000 kubmetr qaza görə cəmi 129 dollar ödəyirdi. Lakin 2010-cu ildə imzalanan və 2008-2010-cu illərdə alınan qazın da qiymət fərqinin ödənilməsini nəzərdə tutan yeni müqaviləyə nəticəsində Türkiyənin 2011-ci ildə ödədiyi qiymət 508 dollar olub.

Yada salaq ki, Türkiyə ilə Azərbaycan arasında əvvəlki qaz müqaviləsini Bülənt Ecevitin başçılıq etdiyi DSP-MHP-ANAP koalision hökuməti imzalayıb. Bu müqavilə əsasında Türkiyənin Azərbaycandan aldığı qazın qiyməti 70 dollardan aşağı, 120 dollardan isə yuxarı ola bilməzdi.

Eyni zamanda Türkiyənin qaz operatoru BOTAŞ Azərbaycandan aldığı qazı digər ölkələrə ixrac etmək hüququna da malik idi. Türkiyə bu anlaşma əsasında Azərbaycandan qaz almağa 2007-ci ildən başlayıb. Həmin il təbii qazın qiyməti dünya bazarlarında 300 dollardan yuxarı olsa da Türkiyə “Şahdəniz” qazına cəmi 120 dollar ödəyib.

“Şahdəniz” yatağının 1-ci fazasından Türkiyənin ildə 6 milyard kubmetr qaz aldığı nəzərə alınarsa, bu müqavilənin Ankaraya nə dərəcədə sərfəli olduğu aydındır.

Lakin Azərbaycan 2008-ci ildə qiymətlərə yenidən baxılmasını istəyib. Hesablama Palatasının hesabatında deyildiyi kimi, 2010-cu il, aprelin 4-də Azərbaycanla Türkiyə arasında yeni qaz müqaviləsi bağlanıb. Bu müqavilədə qazın qiymətinə qoyulmuş məhdudiyyətlər qaldırılıb. Eyni zamanda BOTAŞ Azərbaycan qazını üçüncü ölkəyə ixrac etmək hüququnu itirib.



Yeni müqaviləyə əsasən Türkiyə 2008-2010-cu illərdə alınmış qazın qiymət fərqinə görə ARDNŞ-ə 1,4 milyard dollar ödəyib. Sayıştay bildirir ki, indiki müqavilə əsasında BOTAŞ 2021-ci ilə qədər ARDNŞ-ə 15 milyard dollar artıq pul ödəməli olacaq.

İxrac hüququnu itirdiyi üçün BOTAŞ Azərbaycandan aldığı qazın 2,3 milyard kubmetrini Yunanıstana ixrac edə bilməyib və ARDNŞ-ə qaytarıb. Nəticədə Türkiyə Azərbaycan qazının ixrac hüququnu itirərək milyonlarla dollar gəlirdən məhrum olub.



CHP-nin korrupsiya ilə mübarizə komissiyasına rəhbərlik edən millət vəkili Aykut Erdoğdu enerji və təbii ehtiyatlar nazirini bu məsələ ilə bağlı korrupsiyada günahlandırıb.

“Azərbaycanla bağlanmış və Türkiyənin son dərəcə lehinə olan müqavilənin bu iqtidar tərəfindən pozulması nəticəsində xalqın cibindən 1,4 milyard dollar artıq pul ödənilib. İllər keçdikdə daha çox ödənəcək. Yazıq deyilmi bu millət? Anlaşmanın dəyişdirilməsi nəticəsində türk xalqı qaza görə ikiqat artıq pul ödəyir” - deyə Erdoğdu bildirib.



Qeyd edək ki, yeni müqavilə əsasında da Azərbaycan Türkiyəyə ən ucuz qaz satan ölkədir. Türkiyə qaza olan tələbatını Rusiya, İran və Azərbaycandan idxal hesabına ödəyir.

Virtualaz.org saytı bu yaxınlarda Türkiyə mətbuatına istinadən xəbər vermişdi ki, Ankara Azərbaycandan qazı digər ölkələrə nisbətən 100 dollar ucuz alır. Bu, Türkiyənin ildə 600 milyon dollar daha az vəsait ödəməsi deməkdir.

Bu baxımdan Türkiyə Sayıştayının Azərbaycanla bağlanmış yeni qaz müqaviləsinə görə hökuməti günahlandırması və müxalifətin narazılıqları anlaşılmazdır. Axı Azərbaycan öz sərvətini bu ölkəyə daim “su qiymətinə” sata bilməzdi. Azərbaycan hökuməti hazırda qazı öz əhalisinə 120 dollara satır, onu da hamı yandıra bilmir. Çünki ARDNŞ ölkənin qazlaşdırılmasına dair proqramı yarıtmaz yerinə yetirir və bir çox rayonlarda əhali qızınmaq üçün meşələri qırıb tükədir.