Başa çatmaqda olan il bir çox bankların fəaliyyətinə son qoydu

2012-ci il ərzində bank sektorunu kifayət qədər qalmaqaldan bol saymaq olardı. Belə ki, il ərzində gözə görünən ən əhəmiyyətli qalmaqalları nəzərinizə çatdırmaq istərdik. 2012-ci ilin ən yadda qalan bank qalmaqalları sırasında birinci yeri

Texnika Bankla bağlı olaylar

tutur. Hadisələr Mart ayında başlamışdı. Mart ayının 7-də Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin (MTN) əməkdaşları “Texnikabank” Müşahidə Şurasının sədri Etibar Əliyevi həbs etdi. E.Əliyev çirkli pulların yuyulmasında təqsirli bilinirdi. Mənbədə deyilir ki, böyük ehtimalla E.Əliyevin istintaqını Baş Prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə İdarəsi aparacaq. Çünki MTN onu korrupsiya şikayətləri əsasında həbs edilmişdi. Daha sonra martın 10-da Səbail rayon Məhkəməsi «Texnikabank» Müşahidə Şurasının sədri və səhmdarı Etibar Əliyev barəsində 3 aylıq həbs-qətimkan tədbiri qərarını çıxarmışdı. Etibar Əliyev Cinayət Məcəlləsinin 178-ci maddəsi ilə - dələduzluqda təqsirli sayılırdı.
Lakin uğursuzluq zolağı bununla yekunlaşmır. Aprelin 27-də Ağır Cinayətlərə Dair İşlər üzrə Məhkəmədə “Texnikabank” ASC-nin Bakı filialının keçmiş müdiri Zal Yusifov və daha 14 nəfərin cinayət işi üzrə məhkəmə prosesi başa çatdı. Hakim Əlövsət Abbasovun sədrliyi ilə keçirilən prosesdə təqsirləndirilən şəxslərə hökm oxunmuşdu. Hökmə əsasən, Zal Yusifov əmlakı müsadirə olunmaqla 15 il, Vüqar Behbudov isə 7 il müddətinə azadlıqdan məhrum olunmuşdu. Z.Yusifovun oğlu İslam Yusifov isə 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilərək məhkəmə zalında həbs edilib. Əlbəttə ki, bütün bunlar Texnika Bankın imicinə təsirsiz ötüşməyəcəkdi. Qeyd edək ki, Mərkəzi Bankın statistikasına əsasən, «Texnikabank» 2011-ci ildə Top-10 siyahıda Azərbaycanda 6-cı yerdə qərarlaşıb. Onun bazar payı təxminən 6 faizdir.
2012-ci ilin qalmaqallı bankları siyahısında artıq

Adı Azərbaycanın banklar siyahısında olmayan Royal bank

da daxildir. Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyətinin 12 iyul 2012-ci il tarixli, 17 saylı qərarı ilə "Royalbank" ASC-nin lisenziyası ləğv edilmişdi. Bu hadisə çoxlarını şoka saldı. Qeyri rəsmi şəkildə hadisəyə minlərlə don geydirən oldu. Lakin rəsmi açıqlama da özünü çox gözlətmədi: Mərkəzi Bankın məlumatına görə, məcmu kapitalın minimal məbləği və adekvatlığı tələblərinə əməl etmədiyinə, kreditorları qarşısında öhdəliklərini icra edə bilmədiyinə, idarəetməni və cari fəaliyyəti etibarlı və prudensial qaydada həyata keçirmədiyinə, eləcə də Mərkəzi Bankın verdiyi yazılı göstərişlərini yerinə yetirmədiyinə görə "Banklar haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 16.1-ci, 16.1.6-cı, 16.1.7-ci, 16.1.8-ci, 16.1.9-cu, 16.1.16-cı və 16.1.18-ci maddələri rəhbər tutularaq, "Royalbank" ASC-nin bank lisenziyası ləğv edilmişdi.
Qeyd edək ki, “Royalbank” ASC-nin ümumilikdə əmanətlər üzrə məcmu öhdəlikləri 58 milyon manat təşkil edirdi. Qorunan əmanətlərinin ümumi miqdarı 26 731 min manat məbləğindədir ki, bu əmanətlərin 14 712 min manat-ı kompensasiya ediləcək. Dekabr ayı ümumilikdə isə kompensasiya olunan əmanətlərin 12 702 min manatı əmanətçilərə ödənilmişdir və tam olaraq bu məbləğ kompensasiya olunan əmanətlərin 86,34%-ni və qorunan əmanətin isə 47,57%-ni təşkil edir. Əmanətlərini geri götürməyən şəxslərin əksəriyyətini xarici vətəndaşlar təşkil edir. Bunlar əsasən əmanətlərinin miqdarı 10-1000 AZN arasında əmanətçilərdir. Qanunvericiliyə əsasən kompensasiyalar qorunan əmanət üzrə əmanətin 100 faizi həcmində, lakin 30 min manatdan çox olmamaq şərtilə ödənilir. Eyni zamanda fond tərəfindən qorunan əmanətlər üzrə illik gəlirlik 12%-dən çox olmamalıdır. Əmanətlərin qaytarılması istiqamətində müvəkkil banklar qismində “Muğan Bank”, “AGBank” və “Bank Respublika” seçilib. Bu il daha bir bank üçün fəaliyyətinin sonuncu ili oldu.

Elə də məşhur olmayan "Birlikbank"

Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyətinin qərarı ilə fəaliyyətdə olan "Birlikbank"ASC-nin lisenziyası ləğv edilib. "Birlikbank" ASC-yə bank əməliyyatlarının aparılması üçün verilmiş 30.06.1993-cü il tarixli, 154 saylı lisenziya "Banklar haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 16.1-ci, 16.1.8-ci, 16.1.9-cu və 16.1.18-ci maddələrinə əsasən ləğv olunub. Bankın ləğvedicisi "PR VAM Beynəlxalq Audit Konsaltinq" MMC təyin edilib.
Bankın fəaliyyəti prudensial qaydalara və etibarlılıq qaydalarına zidd həyata keçirilib ki, bu da onun maliyyə vəziyyətinin pisləşməsinə səbəb olub.AMB-nin qanunvericiliyin tələblərinin və müxtəlif normativ aktların pozulması barədə xəbərdarlıq etməsinə baxmayaraq, "Birlikbank" institusional inkişaf və maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasının təmin olunması barədə tələblərin yerinə yetirilməməsi səbəbindən öz ödəniş qabiliyyətliliyini itirib. Bu il qalmaqalın yan keçmədiyi banklar siyahısına

ParaBank

da daxil oldu. Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsi tərəfindən aparılmış, araşdırmalarla müəyyən edildi ki, “Parabank” ASC-nin Plastik kartlarla iş şöbəsinin müdiri Həsənova Könül Fərhad qızı həmin vəzifədə işləyərkən 2010-2012-ci illərdə bankda öz adına 2 hesab açdırmaqla balansına 500-1500 manat məbləğlərində vəsait mədaxil edib həmin pul vəsaitlərini mütəmadi olaraq götürüb. Hər iş gününün sonunda pul vəsaitlərinin bankdan çıxarılması barədə “Azəricard” MMC tərəfindən informasiya “Parabank”a ötürülərkən, vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə edərək özünün nəzarət sahəsinə aid olduğundan pulun öz hesabından silinməsinin qarşısını alıb. Bununla da K.Həsənova qeyd edilən dövr ərzində öz hesabından deyil, bankın müvafiq hesablarından cəmi 313 min 588 manat məbləğində pul vəsaitini qanunsuz yolla ələ keçirərək bankın qanunla qorunan mənafeyinə mühüm zərər vurmuşdu. Fakta görə Cinayət Məcəlləsinin 308.1-ci (vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə) maddəsi ilə cinayət işi başlanılmışdı. İlin ən yadda qalan hadisələrindən biri də Mərkəzi Bankın nizamnamə kapitalı tələblərini artırması oldu.

Banklar üçün nizamnamə kapitalı tələsi

Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin 25 iyul 2012-ci il tarixli qərarı ilə fəaliyyətdə olan bankların məcmu kapitalının, habelə yeni yaradılan banklar üçün nizamnamə kapitalının minimum miqdarı 50 mln. manatadək artırılmışdır.
Məcmu kapitalın minimum miqdarı üzrə yeni normativ 01 yanvar 2014-cü ildən qüvvəyə minir. Keçid müddəti banklara yeni kapital tələbinə uyğunlaşdırma strategiyalarının realizasiyası üçün kifayət qədər vaxt verir və kapitallaşmanın tədricən həyata keçirilməsinə imkan yaradır. Aparılan təhlillər göstərir ki, bank sektorunun yeni kapital tələblərinə uyğunlaşma potensialı yüksəkdir. Məsələ ilə bağlı fikir bildirən Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov qeyd edib ki, "Banklarda nizamnamə kapitalının yoxlanmasına başlamışıq. Hazırda Azərbaycan banklarının 87%-i bu tələbə cavab verir.". Onun sözlərinə görə, hazırda cəmi 13 faiz bank bu tələbə cavab vermir ki, onlar üçün də əsas yol bağlanmaq deyil, birləşmək, konsolidasiya prosesidir: “Beynəlxalq təşkilatlar da konsolidasiya prosesində maraqlıdırlar. Ona görə də kiçik banklar daha böyük banklarla birləşə bilər”.
Müxtəlif istiqamətlərdən baxıldıq yeni kapital tələblərinin tətbiqi Azərbaycan banklarının kapital mövqeyinə təsisrsiz qalmayacağı məlumdur. Belə ki, yaxşı mənada yeni kapital tələblərinin tətbiqi Azərbaycan banklarının kapital mövqeyinin möhkəmləndirilməsi ilə yanaşı kapitalın keyfiyyətinin və maliyyə vasitəçiliyi effektivliyinin artırılması, bank sisteminin dayanlıqlığının və maliyyə sabitliyinin daha da gücləndirilməsi ilə nəticələnə bilər. Digər tərəfdən yanaşdıqda isə nizamnamə kapitalını atırmaq məcburiyyətində qalan banklar müxtəlif maliyyə çətinlikləri ilə üzləşəcəklər ki, bu da həmin bankların bağlanması ilə nəticələnə bilər.

“İqtisadiyyat şöbəsi”