Ölkədə bu cinayətkarlıqla niyə mübarizə aparan yoxdu?

Azərbaycanın dərman bazarı 97% idxaldan asılıdır. Pərakəndə qiymətlər isə qonşu ölkələrdəkindən çox bahadır. Bunu yerli və xarici mənbələr də göstərir.
“Pharmexpert” (Rusiya) Tibbi Araşdırmalar Mərkəzinin monitorinqinə əsasən, 2013-cü ildə Azərbaycanda əczaçılıq məhsullarının pərakəndə satış həcmi $731 mln olub və bu, əvvəlki ildən 18% çoxdur. Həmin mənbəyə əsasən, 2011-2013-cü illərdə əczaçılıq bazarında artım 45% təşkil edib. Amma gömrükdə bəyan edilən dərman həcmi $243 mln olub. Yerli KİV-ə görə, təkcə bir şirkət “AvroMed” MMC) 2011-ci ildə 211,7 mln manatlıq dərman satıb.
Dövlətstatkomun 2011-ci ildə əhalinin səhiyyə xərcləri barədə məlumatına görə , (adambaşına ayda 6,8 manat) əhali bu ehtiyacına 750 mln manat və ya $900 mln xərcləyib. Həmin mənbəyə görə, 2012-ci ildə adambaşına səhiyyə xərcləri 35% artıb. Demək, dərman alınması xərcləri də artıb. Dövlət Satınalmalar Agentliyinin məlumatları əsasında hesabladıq ki, 2013-cü ildə dövlət büdcəsindən dərman alınmasına 120 mln manat xərclənib, bu il bu məbləğ 130 mln manat olacaq. Beləliklə, nominal qiymətlə dərman idxalının 60%-i 2013-cü ildə dövlət müəssisələrinin payına düşüb. Onkologiya mərkəzi 2013-cü ildə dərmanlara 20,5 mln manat xərcləyib. Xəstələr isə gileylənir ki, bu qurumda pulsuz dərman yoxdur.
Qeyd edək ki, 2007-ci ildə dövlət büdcəsindən bu məqsədlə 46 mln manat (sarğı materialları və rentgen plyonkalarına 8 mln manat) ayrılıb. 2008-ci ildə bu göstərici 95 mln manat olub. Bunun 86,8 mln manatı dərman alınmasına xərclənib. 2009-cu ildən SDA konkret növlər üzrə informasiya vermir. İmkan olsa da, Azərbaycanda dərman preparatları istehsalı qaydaya salınmayıb. Yalnız bir özəlləşdirilmiş müəssisə var. 2013-cü ildə o, 2,6 mln manatlıq (+12,8%) dərman buraxıb. Halbuki Gürcüstanda dərman bazarının həcmi $230 mln-dır və 14%-i yerli istehsal təmin edir. Azərbaycanda əczaçılıq fəaliyyətinə Səhiyyə Nazirliyinin Dərman Preparatlarının Analitik Ekspertiza Mərkəzi lizenziya verir. Ötən il yanvarın 1-i üçün 876 sahibkarlıq subyektinin lisenziyası olub. Bunun 521-i Bakıdadır. Səhiyyə Nazirliyinin Apteklər İdarəsinin yanında 900-dən çox aptek var. Bu bazarda inhisarçılıq var və o, bir neçə şirkət arasında bölünüb. Burda son sözü “AvroMed” “Riyad-Pharm” “Azeri Med”, “Certus Pharma” “Farm Qrup” və “Paşa-Ko” deyir. Səhiyyə Nazirliyinin İnnovasiya və Təchizat Mərkəzinin məlumatına görə, bu və digər şirkətlər 233 xarici istehsalçının distribütorudur.
Beynəlxalq tədqiqatlara əssən, apteklərdə satılan dərmanların 75%-i reseptlə satılır. Bu göstəricidə Azərbaycan postsovet məkanında liderdir. Ermənistan və Gürcüstanda dərmanların üçdə biri reseptsiz buraxılır. Rusiyada bu göstərici 50%-dir. Azərbaycan Gürcüstan və MDB-də ucuz dərman satılan ölkələr arasında autsayderdir. Dərmanların 9%-i $2-dan ucuzdur. 23% isə $20-$200-dır. Gürcüstanda bu göstərici 14% və 10,6%-dir. Əldə etdiyimiz daha bir məlumata görə isə, istehlakçıların ucuz dərman tapmaq problemi var. Farm-depo ucuz dərman qəbul etmir. "Drotaverin" həyati vacib dərmandır və ucuzdur. Əgər topdançı "No-şpa"nı 2 manata alıb 10% əlavə edirsə, hər dərmandan 20 qəpik qazanır. "Drotaverin"i 50 qəpiyə alıb 10% artıranda ona 5 qəpik qalır. Apteklər ucuz dərman almağa hazırdır, amma əczaçılıq şirkətləri qazanc az olduğu üçün onlarla məşğul olmur.
Bir dəfə xaricdə olmuş hər kəs bilir ki, Azərbaycanda dərman bahalığı üzündən sağlam olmaq çətindir. Ona görə boz idxalla yanaşı “məkik” dərman idxalı da var.
R.ƏLİCANLI