11 ildir ki, qanun dəyişmir

Hadı Rəcəbli: “İcbari tibbi sığortanın tətbiqi gələn ildən tətbiq olunacaq”

Hepatit virusunun daşıyıcısı: “Mən sadəcə yaşamaq istəyirəm”

Namazova Süsən hepatit virusunun daşıyıcısıdır. Dediyinə görə, onda bu virus dişlərini müalicə etdirdikdən sonra aşkar edilib. Amma buna baxmayaraq, hazırda bu xəstəliyin müayinə və müalicəsi ilə məşğul olmur. Səbəb isə maliyyə problemidir: “Mən 160 manat təqaüd alıram. Bu pulla özümü güclə dolandırıram. Oğlum işləmək üçün normal iş tapa bilmir. Təqaüd isə dolanmaq üçün zəruri olan ərzağın alınmasına xərclənir. Deyirlər ki, hepatit virusunun müalicəsi üçün ildə 20 min manat pul xərcləmək lazımdır. Məndə isə bu qədər pul yoxdur. Böyük xərc tələb etdiyindən mən bununla maraqlanmıram. Ancaq SSRİ dövrü olsaydı, mən dərhal xəstəxanaya gedərdim və bəlkə də bu xəstəlik müayinə olunardı. Ancaq indilikdə mənim xəstəxanaya müraciət etməyim real deyil. Çünki, pulu olmayan vətəndaşın müalicə edilməsi indiki şərtlər daxilində mümkün deyil”.

Qanun qəbul olunub, amma işləmir

Xatırladaq ki, Milli Məclis “Tibbi sığorta haqqında” Qanun qəbul edib. 1999-cu ildə isə prezidentin qanunun tətbiq edilməsi haqda qərar imzalayıb. Ancaq bu günə qədər sözügedən qərar tətbiq edilmir. 2007-ci ildə isə dövlət başçısı Nazirlər Kabinetinin yanında İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin yaradılması haqqında sərəncam imzalayıb. Lakin tibbi sığortanın işləməsi üçün qanunvericilik bazası yaradılsa da, bu xidmət növü işləmir. Milli Məclis 2014-cü ilin aprelində sözügedən qanuna müəyyən dəyişikliklər də edib. Bu zaman bəzi deputatlar işləməyən qanuna dəyişikliklərin edilməsini absurd adlandırıb. Hepatit virusunun daşıyıcısı olan xanım Namazova isə deyir ki, əgər dövlət bu xəstəliyin müalicəsini öz üzərinə götürsə, özünü müalicə etdirər: “Lap hər ay pensiyamdan 5 manat tutulmasına da razıyam. Mən yaşamaq istəyirəm”.

Adil Qeybulla: “Biz 1992-ci ildən hökumətə qanun layihəsi təqdim etmişik”

Tibb elmləri doktoru, professor Adil Qeybulla deyir ki, indiki vəziyyətdə ancaq bu qanunun tətbiqi həm vətəndaşları, həm də xəstələri pis vəziyyətdən çıxara bilər. Onun sözlərinə görə, tibbi sığortanın tətbiqi vacibdir: “Biz vətəndaşlarımızı düşünməliyik. Özünə hörmət edən, vətəndaşlarını düşünən bütün ölkələrdə bu qanun işləyir və xəstə insanlar da bu xidmətdən istifadə edir. Nəticədə həm tibb personalı, həm də pasiyent razı qalır”.
Ekspert qeyd edib ki, onlar tibbi sığorta ilə bağlı ilk dəfə 1992-ci ildə maraqlanıblar: “O zaman biz işlədik, araşdırmalar apardıq və sonda bir qanun layihəsi hazırlayıb hökumətə və parlamentə təqdim etdik. Həmin layihədə tibbi sığortanın işləmə mexanizmi açıq göstərilirdi. Təəssüflər olsun ki, bu layihədən bir səs belə çıxmadı. Sonradan 1999-cu ildə Milli Məclis “Tibbi sığorta haqqında” Qanunu qəbul etdi, ölkə prezidenti qanunu imzaladı. Amma iş ondadır ki, qanunun işlək olması üçün onun dəqiq mexanizmi olmalıdır. Əks halda qanun kağız üzərində qalır. Mən Milli Məclisdə bu qanuna edilən dəyişikliklərə də diqqət etmişəm. Bu dəyişikliklər tibbi sığortanın real həyatda əks olunması, insanların mənafeyinə yönəlməsi, vətəndaşların sosial müdafiəsinə yönəlməsi baxımdan ortaya mexanizm qoymur. Qanuna edilən dəyişikliklər məsələnin həlli deyil. Azərbaycanda tibb sığortası üçün konkret kateqoriyalar müəyyənləşməlidir. Əhalinin hansı kateqoriyası necə sığortalanmalıdır, işləməyən şəxslərin sığortalanması kateqoriyası xeyli fərqlidir. Eləcə də dövlət məmurlarının sığortalanması kimi xeyli nüanslar var ki, dəqiq mexanizm tələb edir və bu işlənib hazırlanmalıdır. Çünki, sığorta həm də maliyyə ilə birbaşa bağlı məsələdir. Tibbi sığorta vətəndaşın xeyrinə işləməsə, eləcə də bundan həkim və tibbi personalın adekvat əmək haqqı təmin edilməsə, bu zaman ölkədə tibbi sığorta xidməti təmin edilə bilməz”.

“Dövlət xəstəxanaları özəlləşdirilməli və dərhal qanunun tətbiqinə başlanılmalıdır”

Millət vəkili Qüdrət Həsənquliyev isə deyir ki, dövlətin nəzarətində olan xəstəxanalar dərhal özəlləşdirilməli və tibbi sığortanın tətbiqinə başlanmalıdır: “Bu həm səhiyyədə olan neqativ halların qarşısını alacaq, həm də vətəndaşlarımızın keyfiyyətli tibbi xidmətlə təmin olunmasına şərait yaradacaq. Beləcə nə xəstə pulsuzluğu səbəbindən həkimə getməmək kimi niyyətə düşməyəcək, nə də həkim xəstənin cibinə göz dikməyəcək. Biz bu məsələni dəfələrlə Milli Məclisdə qaldırmışıq. Əslində hökumətin özü də bunda maraqlı olmalıdır. Ancaq təəssüflər olsun ki, qanun 11 ildir qüvvəyə minsə də faktiki olaraq işləmir. Hər il dövlət büdcəsindən buna maliyyə ayrılır və sonrakı il bu maliyyə yenidən dövlət büdcəsinə qaytarılır.

Musa Quliyev: “Çində dövlət deyir ki, işləyirsənsə get sağlamlıq xərcini ödə”

Milli Məclisin Sosial siyasət komitəsinin sədr müavini Musa Quliyev isə hesab edir ki, hökumət bu haqda net qərar verməlidir: “Ya icbari tibbi sığortanı qəbul etməliyik, ya da bundan imtina edərək səhiyyənin dövlət büdcəsindən maliyyələşməsini prioritet sahə kimi götürməliyik. Başqa sözlə, ildən-ilə səhiyyənin xərclərini artırmalıyıq. Hökm deyil ki, məcburi tibbi sığorta tətbiq edilsin. Elə ölkələr var ki, orada belə bir sistem yoxdur. Məsələn, İngiltərədə, Norveçdə, İsveçdə, Finlandiyada dövlət səhiyyəsi üstünlük təşkil edir və bütün vətəndaşlar da bu xidmətdən pulsuz istifadə edir. Lap SSRİ dövründə olduğu kimi. Amma elə ölkələr var ki, həm icbari tibbi sığorta mövcuddur, həm də dövlətin tibbi müəssisələri. Yəni qarışıq sistem var. Çində isə ümumiyyətlə dövlətin sosial öhdəliyi yoxdur. Dövlət deyir ki, işləyirsən, əmək haqqı alırsan və get sağlamlıq xərcini ödə. Odur ki, biz ilk olaraq modeli seçməliyik. Əgər məcburi tibbi sığorta sistemini seçəcəyiksə, məncə, Nazirlər Kabineti səviyyəsində işçi qrupu yaradılmalı və bəzi ölkələrin təcrübəsini öyrənməlidir. Məncə, Türkiyənin tibbi sığorta ilə bağlı yaxşı təcrübəsi var. Bunları öyrəndikdən sonra ortaya proqram qoyulmalı, bunun maliyyə-büdcə tutumu hesablanmalıdır. Sonra isə prosesə başlanmalıdır. Bununla bağlı qanunvericilik hazırdır. Prezidentin də məcburi tibbi sığorta ilə əlaqədar Sığorta Agentliyinin yaranması barədə sərəncamı olub. Həmdə büdcədən bu istiqamət üçün hər il vəsait ayrılır. Amma bu vəsait xərclənmədiyi üçün geri qaytarılır. Biz ilk olaraq qərar verməliyik, bizə məcburi tibbi sığorta lazımdır, yoxsa səhiyyənin dövlət büdcəsindən maliyyələşməsi? Məncə, icbari tibbi sığorta modeli seçilsə, bunu qarşıdan gələn 2 il müddətinə tətbiq etmək olar. Daha bu gün deyib, sabah onu tətbiq etmək mümkün deyil. Hesab edirəm ki, məcburi tibbi sığortanın işləməsi üçün səhiyyə müəssisələrinin imkanı var. Demək olar ki, bütün regionlarda yüksək xidmət göstərə biləcək səhiyyə müəssisələri var, avadanlıqla təchizat yüksək səviyyədədir, kadrlarla təminat ildən-ilə yaxşılaşır. Həm də icbari tibbi sığorta işə düşsə, ancaq dövlət səhiyyəsinə aid olmayacaq. Bu zaman vətəndaş özəl səhiyyə ocaqlarına müraciət edərək onun xidmətindən istifadə edə biləcək. Bu da, əslində özəl və dövlət tibb müəssisələri arasında sağlam rəqabətə gətirib çıxaracaq. Ancaq biz icbari tibbi sığortanı həyata keçirəcək gücdə olan sığorta şirkətlərinin olub-olmamasına da diqqət etməliyik. Məncə, 4-5 sığorta şirkəti bu prosesə cəlb edilməlidir. İlk olaraq hansı modeli seçməyimizə dair qərar verməliyik”.

“Yaşamaq hüquq qorunmursa, necə hüquqdan danışa bilərik?”

AMEA-nın İnsan Hüquqları İnstitutunun direktoru Aytən Mustafayeva isə hesab edir ki, tibbi sığortanın olmaması bizim bəlamızdır: “Bu sığorta yoxdur, deməli pasiyentlərin hüququndan danışa bilmərik. Ölkədə ən prioritet məsələ insan hüquqlarının qorunmasıdır. Amma ən vacib yaşamaq hüquq qorunmursa necə hüquqdan danışa bilərik. Bu olduqca vacib məsələdir. Səhiyyədə korrupsiyanın mövcudluğu insanların ölkədə müalicə almasında problem yaradır.
Buna görə də insanlar müalicə üçün xaricə üz tutur. Tibbi sığorta haqqında Qanunun qəbulu bu problemin yoluna qoyulmasına kömək edə bilər”.

Səhiyyə Nazirliyi bu işlə məşğul olmur

Səhiyyə Nazirliyindən isə deyirlər ki, bu haqda danışmaq onların səlahiyyətinə aid deyil. Çünki qanun qəbul olunsa da, bu işlə Nazirlər Kabinetinin tərkibində yaradılması nəzərdə tutulan Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Sığorta Agentliyi məşğul olacaq.

“Qanunun tətbiqi gələn ilə qaldı”

Milli Məclisin Sosial siyasət komitəsinin sədri Hadı Rəcəbli isə deyir ki, indi sözügedən qanunla bağlı ciddi işlər görülür: “Bizim səhiyyəmiz inkişaf edir. Deputat həmkarımız olmuş Əli Əhmədov baş nazirin müavini postuna təyin edildikdən sonra bu məsələ ilə ciddi məşğul olur, artıq işçi qrupda yaradılıb. Hesab edirəm ki, onun rəhbərliyi ilə gələn ildən etibarən bu qanun işləyəcək. Mən bir daha qeyd edim ki, bunun üçün bizim imkanımız var. Çoxları qeyd edir ki, bu çətin məsələdir. Amma biz indiyə qədər bir sıra çətin problemləri həll edə bilmişik”.
Hepatit virusunun daşıyıcısı Süsən Namazovanın bu müzakirələrdən xəbəri yoxdur. O, heç belə bir qanunun mövcud olub-olmamasından da xəbərsizdir. Həmçinin, dövlətin vətəndaş qarşısında sosial öhdəliyi haqqında da heç nə bilmir. Ancaq deyir ki, o sadəcə olaraq ölmək deyil, yaşamaq istəyir.
NEMƏT