İnsan oğlunun xilqətindən sonra onun həyatına daxil olmuş ilk əhliləşmiş ev heyvanlarından bir də itdir.İtlərin vəfası və xüsusiyyətləri haqqında bu günə qədər çoxlu araşdırmalar və ədəbi əsərlər yazılmışdır.Müqəddəs Quranın Əshabi-Kəhf surəsində bir çobanın itindən söhbət açılır.
Hz. İmam Əli (ə) bir kəlamında itin on xislətini sadalayır.O,buyurur :
“ Xoş o kəsin halına ki, yaşayışı itin yaşayışı kimi olsun. Çünki itdə on xislət vardır ki o, hər kimdə olsa xoşbəxt olar.

1.İtin canlılar arasında layiqincə qədir-qiyməti olmaz və bu sifət miskinlərə məxsusdur.
2.İtin malı və dövləti olmaz və bu sifət dünya məhəbbətindən qırılana məxsusdur.
3.Yer kürəsi geniş olduğuna baxmayaraq itin müəyyən yeri olmaz və bu sifət Allaha təvəkkül edənlərə məxsusdur.
4.İt çox zaman ac qalar və bu sifət saleh bəndələrə məxsusdur.
5.İtin sahibi onu yüz dəfə vursa belə, onun qapısını tərk etməz və bu sifət müridlərə məxsusdur.
6.İt gecələr çox az yatar və bu sifət aşiqlərə məxsusdur.
7.İti qovsalar və ona zülm etsələr belə onun qəlbində sahibinə qarşı kin olmaz. Sahibi onu çağıran zaman, kin -küdurətsiz olaraq ona tərəf hərəkət edər və bu sifət ruhunda icad olan İlahi mənəviyyatın aradan getməsinə qorxusu olan bəndələrə məxsusdur.
8.İtə yemək üçün nə versələr , razı olar və bu sifət qane olan bəndələrə məxsusdur.
9.İt çox zaman sakit qalar və bu sifət Haqq-hesab günündən qorxanlara məxsusdur.
10.İt öləndən sonra ondan heç bir irs qalmaz və bu sifət də ,zahidlərə məxsusdur.
Bu yerdə sizə ,əziz və dəyərli oxucularımıza itin vəfasından bəhs edən olmuş bir əhvalatı təqdim edirəm.
Tələbəlik illərində bir evdə kiaryə qalırdım.Gündüzlər dərsə getdib evə gec qayıtdığıma görə , evi oğrulardan qorumaq üçün bir it saxlamağa başladım.Bütün günü it evin qapısının önündə yatırdı.Mən də arxayın halda dərsə gedirdim.Beləcə günlər keçirdi .Nəhayət qış gəldi .Bir gün mən evə gec qayıtdım.Çovğunlu hava və həddindən artıq soyuq bir gecədə evə doğru hərəkət etməyə başladım.Bu hava şəraitini nəzərə alaraq ,mən yaxşıca geyinmişdim.Əynimdə uzun palto ,başımda isə böyük bir papaq var idi.Soyuq və çovğunlu havanın təsirindən elə bürünmüşdüm ki, demək olar ancaq gözlərim görünürdü.Kirayə qaldığım evin qapısına yaxınlaşanda ,paltarımın üz –gözümü örtdüyündən və əsən çovğunlu küləyin və yağan aramsız qarın məni tanınmaz hala salmasından qapıda yatan it məni tanımayaraq üzərimə hücüm etdi.O,mənim paltomun ətəyindən yapışaraq dartır və sanki məni yerə yıxmaq istəyirdi.Vəziyyətin bu cür dəyişməsini görən kimi mən soyuğun təsirindən titrək sələ qışqırmağa başladım:
-Neyləyirsən ay heyvan ? Bu mənəm ,əl çək məndən .Məgər tanımadın ?
Məni paltarımdan deyil,səsimdən dərhal tanıyan bu vəfalı heyvan cəld paltomun ətəyini buraxaraq küçəyə tərəf qaçdı.Mən onu nə qədər çağırsam da ,o gəlmədi.Nəhayət çarəsiz halda evə daxil oldum.Evin istiliyi çölün soyuğunu mənə tez unutdurdu.Yuxuya nə vaxt getdiyimi xatırlamadım.Səhər tezdən oyanan kimi ,axşam baş verən hadisəni xatırlayıb ,qapıdan çölə çıxdım .Hava sakitləşmişdi.Axşamkı çovğunlu havadan geriyə qalan yağan qar idi.Mən itimi qapıda görmədim.Narahat oldum .Onu küçədə axtarmağa başladım.Nəhayət bir dalanda onu ölmüş vəziyyətdə tapdım.O zaman anladım ki, bu vəfalı heyvan ,axşam sahibini tanımadığına görə ,ona (yəni mənə) hücum etdiyi üçün xəcalətindən evdən qaçmış və bu gecənin soyuğunda can vermişdir.Bəzən həyatda itin vəfası və həya hissi bizlərə dərs verir.Göz yaşları məni boğurdu.Bu vəfalı heyvanın ağla gəlməz hərəkəti və xəcalət hissi məni heyrətə gətirmişdi.O ildən sonra heyvanlara olan münasibətim dəyişdi.

Qələmə aldı:Araz Mehrəli
Dinşünas –tədqiqatçı